Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 8, 13 September 1837 — HE OLELO NO NA KANAWAI. [ARTICLE]

HE OLELO NO NA KANAWAI.

Ke hai aku nei makou i ka olelo, e hoOlohe mai, e ko kela aina, a me ko keia aina, e malama no hoi ko keia aina, a me ko kela aina: o ka mea i lohe keia mau olelo, e malamu ia; aka, i nmiania oie e hewa ia. 1. Ke papa aku nei makou i ka pepehi kanaka; mai pepehi ko kela aina maanei, mai pepehi ko keia aina maanei; o ka mea pepehi waie aku i ke kanako me ka manao hnhu e make loa, e make no ia. 0 ka mea pepehi aku i ke kanaka, me ka manao huiiu, aoie nae i manao e make loa, e paa oia i ka hao i na makahiki eha. O ka mea kokua 1 ka pepehi kanaka me ka inanao e make loa, e make no ia. O ka mea kokua i ka pepehi kanaJca me ka- manao make ole, e paa oia i ka«hao i na makahiki eha. O ka mea hookonokono, a me ka hoowalewale, me ka hnhu e pepehi kanaka, a make loa ia ilaila, e make no ia. O ka mea hookonokono, a ine ka hoowaiewalee pepehi kanaka aole nae i make, e paa oia i ka hao i na makahiki eha. O ka mea hou i ka mea oioi a me ka hahau, a me ka pehi, ine ka manao humake ioa ia ia ia, e make no ia. O ka mea hou i ka mea oioi a me ka hahau, a me ka pehi me ka manao huhu e ,make, a i make ole ia ia ia, e paa oiu i ka hao i na makahiki eha. O ka niea i oielo e pepehi i ke kanaka, a i make io ia ia, e make no i:i. O ka mea i oieio e pepehi i ke kanaka, a pepelii io oia, aoie i make, e paa oia i kn hno i na inakahiki eha. O ka uiea hookaha i ka waiwai a pepehi i ke kanaka a make,~ēmake no ia. 0 ka mea hookaha i ka waiwai, a i ola mahuuehune ke kanakaia ia, e paa oia 1 ka hao. i na makahiki eha. O ka mea pepehi olulo, a me ke kipaku i ke k&naka i kahi make loa, o ka mea umi keiki mai ka hanau ana inai, o ka mea puhi ka hale i ke ahi; o

pehl kanaka. i nM»M iaa jb¥<Mib la,i p%a ai ika hao e uku ai*ii ke daia, e pa kanaiima ia no na owkahiki eha, aluila henio ua Aono; aka i oie, e hooukuia oia i ka hm a pau na mokahiki eha alaila hemo. I hewa hou ua pepehi kanaka la, e like me keia hewa ana, e uku oia i hookahi haseri daia o ka mnkahi hookahi: pela e uku hooiiaH a hiki i ka ha o konn hewa, oia ka uku no ka poe i pakele i keiakanawai. Eia kekahi, o ka nteai ohuinu i ke Alii e make, a*-hoomakankau oia i na mea e make ai ia ia, ua like fto ia me ka pepehi kanaka, e pa^(»a ika hao, » a lawe nku ia ia ma kaaina e, malaila oia e noho ai ā make. Kauikeaouli. 2. Eia ka lua; ke papa aku nei makou i ka aihue; o ka mea e aihue i ka waiwai, i kela mea i keia mea ana i aihue ai, e iiku palua ia oia, no ka mea ana i ai< hue ai; ina. paha hookahi dala ana i aihue ai, elua dala ana e uku niai ai, pela ; e uku hooiia'i kn aihue a hiki i ka nui loa o ka mea ana i nihue ai, i ole keia in'nu uien e loaa ia ia, i waiwai e ae ka uku, ina ke <lala nae ka hoolike ana 0 ka wniwai e uku mai ai ka aihue. lua i uku inai ka aihue e like me keia mau waiwni i hooinaopopoia nia keia olelo ana, ai hookua inoi ka nihue i } keia mau uku, na ka niea waiwni ana i aihueai, he pono e uku ae ka inea nona ka waiwai i aihueia'i, i ka lunakanawai i hookalii hapaha noloko o ke dala hookahi; pela no i na waiwai a pau ke uku inai ka aihuei ka mea noiia ka waiwni i aihueiu'i. I ole keia uku e hookaa umi ka aihue, e paa oia i ka hao, a i ole ia, e hana i ka hana, i ole ia, e uhauia kona|kua i ke kaula, ina he nui ka waiwni i lilo i ka aihue, he pouo e hoonuiia na kapln ma kona kua, a ina j lve uiiku ka w:iiwai i lilo i ka niliue, lu' 1 pouoe hoouukuia na knula ma kona ikua. Pela 110 luji ka paa aua ika hao, ia iue Ua hana auji i ka liana. i | Kaiikkaoii.i. ..:]:;iiKi-6;-4.; ■: ;;:;; Waiimo, llanaii, Aiiffate 29, 1536. No KI". KI I.A MA WAIMAM'.

■Aole i u!u ke k|ila mainila i keia nmu nuikahiki i hala ilio nei; i keiamanawa ua iilii. 0 na hauaiana ma ke kula kamalil, he 38 lakou. Aole i maopopo ke kula kanaka makua; ke haunaele nei no-. O na kanaka a pau malaila, 300 lakou. Aole paha i maepopo loa ka manao o

ke konohiki, e malama nui i ke kula, ua hoomalu no nae i kona kino iho, ua lo> komaikai no i na malihini ke hele aku io na la. No KB KULA MA L.IUPAHOKHOE. Ua like pu no ke ano o ia aina me ko Waimanu. Alai Waipio a Laupahoehoe hookal\i no ano. i Ua ulu nae ke kula malaHa; -* O tia haumaua ma ke kula kamalii he 20 lakou. * Na Nana.

Hf.lu 5. Waipio, Hawaii, Augate 30,1836. Ke hoakaka aku uei au i ka noho ana 0 na kauaka ma Waipio nei i ka la Sabati. * Aole i maknu nui na kanaka i ka la Sabati, aole aioha i ke Akua, aole manao i ka uhane.—lloowahawaha lakou Ika olelo aka Haku. I ka makahiki o ka Haku, 1815, i hala aku nei, mahuahua ka hewa ina Waipio nei. Hele aku no kekahi kanaka e haehae i kana palapala ma ke alaloa. Manao ia e iiooki loa i keia hana. I ko'u manao, ina i huipu ke diabolo a me ka poe hewa, aole e hiki ia lakou ke hoohiolo i ko le&u aupuni. I keia iiianawa ke hooikaika nei lakou i loaa i:i lakou ka palapala. Eia ka la i makau nui ia ma Waipio nei, o ka la mahiai, he po-alua he po-a-h«. Ika hele ana oke kanaka i kahi loihi a kokoke ia mau la, alaila e hikiwawe loa ka hoi, iaole hooliuliu aku o ■pili ike kanawai oke konohiki. Ina i pili ke kauaka i keia kanawai ma Waipio nei he puaa ka uku, i ole ia, he paa ika hao. Pela no i kela hana, i keia hana. . He oolea loa ke kanawai o na konohiki ma keia aina. Aka o koke Akua kanawai, ua palupalu no ia. Olelo mai kekalii poe ia'u i ko'u ninau ana ia lakou, kt Heaha ke kuinu o ko oukou lnili ana i Ua hewa?" I mni la kekahi, ka paakiki o na kiiinii, aole i honkoino i kekalii poe i ka .KkaN»sia. nolnila, liuli uiakou i ko inakou kna i ke Akua." I aku 11 au. 1 Aia i ka- la mahope, oia ka ekalesia in.ui, aka, (• keia. ekalesia i ni'inaoia e kaiiiilw, he mea pau wale no ia. '. Na Nana.

Iln.r «• N'.) KI.KAIII Hl-AKAI. Waiimo, Ilawaii, Scp. 5, 1836. Kia kekahi mea hoike aku ia oukou o ka poe e heluhelu ana i ke Kumu Hawnii. I kekahi la Sabati, i ka malaina o

Sepa<emaba 4 la, heki mai kekahi huakai h<k, bmi Hamakua mai; he 15 n lakou huakai, i hele mai ika makaikai,. Ka|Miahi ka inoa o kekahi wahine nana tca huakai, hele mai no lakou me ka uhauha. Aole a'u i ike ia maaawa. Au no lakou ma ka hulaana i ka hoi ana, lohe iio la au; kaumaha loa kp*u naau rao. Hele akula au e kamailio pn me lakou, i aku la au i ka wahine kana ka huakai, "Mai hele hoo oe i ka la Sabati, o huhu mai ke Akua ia oe. O keia mea la ea, he mea mau ia maanei. Ke hoomaluia nei nae i keia manawa. Na Nana.