Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 8, 13 September 1837 — NA MEA E LAKO AI NA KANAKA HAWAII. [ARTICLE]

NA MEA E LAKO AI NA KANAKA HAWAII.

lie nni na makahiki i lohe ai oiikou i ka inea e pono ai ke kanaka e liiki aku i ke ola mau, aka aole no .he nni loa o ka makou ao ana ia oukou i ka mea e lako ai oukou i keia noho ana. Ilaila ua hemahema oukou, aole no i loaa ia oukou ka manao pono e lanakila ai maluna o ka ilihune a me ka nele e pili mai ana ia oukou. He oiaio no, he hanauna naaupo na kanaka o keia pae aina, a o na aina e ae o keia moana Pakifika.

Aiā no lakou ihUo 1 ka lepo, e npho mc na holohokma, « e «i pu »• m me lakmi 1 k» lepo o ka hom. I nape emal ka'malih inl no kekahi aina e mai, a hele ia e makaikai i kauhale 9 na kanaka maanei v ua hoopailua mai no oia ia oukou, no ko ouko'i noho naaupo wale ana, me ka inoino, ka lepo, ka ilihune a me ka hana olle. Heokoa no keano oko kahiIki poie, he okoa ko onei. Ma kahiki he

nui ka hana, a he ūui ka waiwai, ka ai, ka iai, na holoholona, na hale maikai, na kulanakauhale nui, na da!a he nui loa, he lole aole i pau i ka heluia, a me na mea nani e ae he nui wale. A pehea ma Hawaii nei? He maikai no ka aina, a me ka lepo, a me ka wai, a me ka laau, a me ka nahelehele. A pehea la hoi kanaka? Aia ka hewa! He poe molowa na kanaka, aole make hana. Nolaila, ua nahelehele ka aina, a ua wi na knnaka. Nolaila ua inoioo ka hale o lakou, a ua pelapela wale. Nolaila, ua walea lakou e:moe malalo me na holoholona. Nolaila ua ilihune ko lakou kinoi ke kapa ole, a me ke kino o na keiki a lakou. No ka molown! Ke kahaha loa nei na malihiui ke ikemai ia oukou e noho hana ole ana i na ld he nui loa. Kekahi kumu ia e hoowahawaha mai nei lakou i na kanaka maoli, o ko lakou ike mai ia oukou e noho hana oleana, a me ka ilihune e pili mai. mainuli o ka haua ole ana. ] Auhea oukou e na kanaka Hawnii ? i ko oūkou nana ana'ku i ka «aiwai o ka haole, hele oku no ka naau e kuko. I iho maloko, Nani ka waiwai o ka haole, no'u hoi kahi. Aole loaa ma ke kuko wale. Ina kuko oe a hala na makahiki he kanaha, aole no e loaa wnle mai ia oe ka waiwai ilaila. Aole pela ka loaa o ka waiwai i kekahi poe ma ke ao nei Ke manao nei anei oukou he mea loaa wale ka waiwai i ka poe kuko? Aole loa. Aole ulu wale ka waiwai ma ka honua nei. 0 ka opala a me ka nahelehele ke ulu wale; aka o ka ai, o ka lole, a o ke dala, he mea loaa ia mnlia lmna wale no. Heaha ka niea i nui ai ka waiwni ona haole? o ka hoomau e hana i kela la i keia la. 0 ka puu haole paahana ma ko lakoii aina ua mau no lakou ma kn hana. A o ka mea molowa hanu ole. he inea hoowahawaha loa ia, aole ona pono.iki iwaena o ka poe hana. A no kana hana ole ana, aohe inea nana e haawi mai i ka ai a me ka ia nana i mea e mau ai kona palaualelo. Ina hele kela e makilo, i wahi ai rtana, ike mai ka poe lako, he mau lima okoa, a me na wawae okoa ko«.«i, a o ka molowa wale no kona mea i nele ai,

hookuke R»i Do hikM i« in « )Mle e haiuu Nolaila,aolenu! B*aMm fcoho Eia ke komu o ko hikou ikaik» {ka hana, ua aoia lakou e hana i k« wa kamalii, aua « alea lakou ia manawa. A lilo lakou i noe kanaka anle lakou e haaleie i ka meil aoia mai i ko lakou wa uuku.: Pela no na kane a me na wahine, na

ikeiakou i ka hana i ka wa kamalii. Ua ike lakou i ka palapa|a, ua ike i ka humuhumu, ua ike i k» ulana lole, ua ika i ka malam%. i na mea a pau o ka hale. Ina koino kekahi aaaloko oka haie e ike i kona mau hoalauua, ua makaukau kana ai, ua makaukau hoi kona noho a me kona wahi moe i ka po. Na ka wahine ia i hooaiakaukan. Auhea oukou e na wahine Hawaii? E pale oukou ika noho hana ole. He meahewaia i ka manao oka poe naau* ao. E pale hoi oukou ika manao lalau wale. E noho oukou nta ko <iukoti mau hale, a malaila e liana i ka niea hoolako iko oukou nian wahi. Ke papa mai nei kn olelo a ke Akua i ko oiikou lalau nale una. E uialama ina keiki, e ulana i nn moeua, e kuku i ke kapa, e hanai i na holoholona, a e kini i ka hale. | Oukou hoi e na kane; e pnle oukou i kn palaiialeio, e pale i ka molowa a me kn noho wale. E hooikaika i ka hana i kela la i keia In, i loaa'i ia oukou ka niea e lako ai; i loaa'i ke kiiniu kuui i na mea e pono ai ka liemahema o ke kiiio, a nie ke kumu kokua hoi ina mea pono o keia pae aina naaupo.

I neia mauawa e hooinakaukau ana kekahi poe e liele a e noho me oukou, he poe kumu ao palapnln. Aka, aole e hiki ia lakou ke noho wale iwnena o oukou nie ke kokua ole ia mai e oukou. Ina hele keknhi kuinu e noho ineoukou. e pouo no e kokua nku oukou ia ia i ka ni ameka ia a ke kapa. ame kekahi lole, i pono ai kona noho pu ana. — lua makenmke oukou ia ia i-kumu nn oukou, o kana hana no ia, oke ao aku iaoukou, a o ika onkou hana no ke hnnwi aku ia ia ika uku pono. Aole-e' hiki ia ia ke ha|na wnle. oke kula kana kihapni, a ina he kihapai hna ole ia, e hanlele no ia i ua kihnpni ln-no ka pololi, n e imi aku no ia i ka hann e ae e hua mai anaii ka hua pono. Ina makemake oukoii e naauao koke, e hooikaika oukou i ka hana mau, i mea e lako ai oukou, a i mea hoi e kokua ai i na mea o ka ponoma keia paeaina. " A. B.