Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 11, 25 October 1837 — Page 42
42 KUMU HAWAII. (OKATOBA,
lakou mai kahi loihi mai, aole makau i ke anu, a me ka ua, a me ka loihi.
Pela no hoi ke kula kanaka makua, nui na haumana, 250. Ma ka Ai o ka la ka lakou hana ana. Ikaika kekahi a ikaika ole kekahi.
A ma ka halawai ma ke kakahiaka o ka Sabati, piha loa ka hale, a i kekahi manawa, koe kekahi mawaho, no ka paapu oloko. A ma ke ahiahi emi mai. Ahea pau ia mea naaupo?-
Eia hoi kekahi. Ua huli mai paha kekahi poe ma ka pono. Ua koino kekahi poe he 11, iloko o ka ekalesia. A o ka poe i hoakakaia, he 28 lakou. He poe olalo kekahi, hookamani paha kekahi.
Eia hoi kekahi, o ka hoike kamalii.
Eia ka nui o na kula a me na haumana.
Kula. Haumana. Poe ike.
Waimea 6 197 88
Hamakua 21 588 386
Kohala 49 1186 663
76 1971 1137
300 ka poe kula ma ke kakaulima a me ka Helunaau a me ka Palapala honua.
Hooikaika na kumu i na kamalii e haalele i ka baka, a ua kokoke pau lakou i ka haalele i mea ino lapuwale. Kakaikahi koe.
A o kekahi poe, ua haalele i ka lei. Pomaikai lakou ke haalele i na hewa a pau a huli mai ma ka pono, me ka malama ia Iesu.
A o kekahi poe keiki kane onei, ua hele i ke kula nui ma Hilo, he 10 lakou, a o kekahi, ua hele i Lahainaluna. Makemake au e hele kekahi keiki e ae, aka, ua ana ka makuwahine. Kaumaha ko'u naau.
Nui na kaikamahine makemake e hele i ke kula kaikamahine ma Wailuku. A makaukau kekahi poe e holo; iho aku la i Kawaihae, ua hala e ka! ka moku.
Eia hoi kekahi.
Ua hiki mai maanei na kumu hou no Kohala. Belika laua me Beli a me ka laua mau wahine.
Hele makou me Belika ma i Kohala, e kaahele i ka aina a wae i kahi e noho ai lakou.
Mahalo lakou i ka aina, a kahaha lakou i ka nui loa o na kanaka. Lulumi na kamalii. Hele mai e makaikai i na haole hou. I mai lakou "Ka! akahi no makou a ike i ka poe haole maikai. Ua ulaula ka papaiina - He poe kamalii wale no lakou, a hele mai maanei e noho a elemakule."
Nani ka lokomaikai o ko Kohala. Nui loa ka ai a lakou i makana wale mai, a nui na moa, ua haneri paha, he manu palahu kekahi, a he ia, he ulu, he ipu haoli, he ipu ala, he kulina, he waiu, he akaakai, he ko, he poi, aole o kanamai o ka nui o ko lakou makana.
Hai pinepine au i ke ke Akua olelo, a hiki i ka la Sabati, hele mai na kanaka ma ka hale pule i Nunulu, a nui wale lakou, piha loa ka hale, 4000 paha. Uwe makou no ka nui loa o na kanaka e hele ana i ka make. E hoohuli mai ke Akua ia lakou.
A noa ka Sabati, hoike makou i na kamalii a me na kanaka makua, 2,500 lakou a pau.
Olioli na kumu hou i ka nui o na haumana. Kahaha no nae i ka naaupo o kekahi poe.
A pau ko makou nana ana i ka aina, hoakaka Belika ma i ko laua wahi i makemake ai. Aia no ia ma Kapaau a ma lole ma kahi kokoke i ka punawai. He aina maikai, mehana, ulu na mea kanu, aole pau i ke poko, a me ke anu a me ka makani.
O kekahi poe, olioli loa lakou no ka hiki ana mai o na kumu haole e noho pu me lakou. Makaukau lakou e kokua, kukulu hale, halihali ukana a ia mea aku, ia mea aku.
Pomaikai wale lakou, ke hoolohe a malama i ka na kumu e ao aku ai ia lakou, a poino loa nae, ke lohe wale, me ka malama ole.
Pau kuu wahi manao.
Na'u na LAIANA.
HILO, Sep. 9, 1837.
HE WAHI MANAO HOAKAKA NO KE KOKUA.
I ka la 10 Sepatemaba. Ua hookaawale ia kekahi mau hoahanau, e imi i na mea e pono ai ke kula nui ma Hilo nei. Aia i ke ahiahi o ka la hoomalolo, halawai iho la makou ma ka hale o Mi. Koana, ekolu lakou kumu, he umi makou. Alaila hoike mai la o Laimana i ke ano o ia halawai ana a makou. A pau kana hoike ana mai, i aku la makou. "Alia makou e ae aku, e noonoo makou a maopopo alaila ae aku makou." A kani mai ka bele no ka halawai hoahanau, hele aku la na kumu ia halawai, hoakaka hou aku la makou e kukakuka hou i maopopo ko makou ae ana, aka ko'u hale malaila ko makou ae like ana e kokua aku.
Aia i ka la 11 o Sepatemaba hoikeia aku la keia kokua i ka poe e makemake ana e kukulu i ko Iesu aupuni.
A lohe lakou, ae mai no lakou a pau. Aole nae i ikea ka ae io. Ua ae io paha kekahi, aole paha kekahi.
Eia nae ka mea i ikea, o ka like pu ana o ke kokua, o ka poe waiwai me ka poe ilihune. Eia na mea e kokua ai no keia kula.
Ma ka ai kekahi, ma ka ia kekahi, kela mea keia mea, e like me ka mea i hoohalike pu me ka ka poe ilihune. E hoomanao kakou i ka wahine ilihune kemake. Ua haawi aku ia i kana mea uuku me ka minamina ole aku.
Eia nae ko'u manao ia oukou, e ka poe ekalesia mai Hilo a hiki aku i Kauai, e noonoo kakou i hana e pono ai ko ke Akua aupuni. Pehea la e hiki koke mai ai kona aupuni e ike ai kakou; penei paha, e haawi aku me ka makemake a me ke aloha i ka Haku a me ka minamina ole aku i ka mea i hoohiki ai. I mai la ka palapala Hemolele, "Ua oi aku kou maikai ke hoohiki ole mamua o kou maikai ke hoohiki oe, aole hoi e hooko aku."
Eia ko'u manao ia kakou, e na hoahanau mai Hilo nei a Kauai, o ka poe waiwai pono no ke kokua aku i ka mea e pono ai keia pae aina. O ka naauao oia ka pahi nana e oki aku ka naaupo, a me ka hookaumaha wale aku. Ina i kokuaia na kula ma keia pae aina, oia ka mea e mahuahua ai ka manao, alaila aole e hiki ke hookaumaha aku i na kanaka ma keia pae aina.
Eia ka pono nui o ka naaupo. O ka waiwai ana neia pae aina, ina loaa i keia pae aina ka naauao, alaila nui ka waiwai, alaila loaa na kanawai pono, aole lauwili e like me ka hana ana a kekahi poe lunakanawai. Ua hana lakou me ka lauwili, aole akaka ka hana.
NA KAAPA.
HELU 11.
NO KE KAAPUNI ANA IA OAHU.
Hele mai la makou a hiki i Waiawa, i ka hora akahi, a hoomaha iho la makou malaila, a hala ka hora alua, a i ka hapalua o ka hora akolu, alaila, hoi mai la makou, a hiki i Kalauao, loaa iho ia makou, a hiki i Kalauao, loaa iho ia makou i ka ua. Mailaila mai a iho i Aiea, a ae mai i kula e pili ana me Halawa, alaila, malie iho la, a hele mai la no makou me ka pulu o na wahi kapa komo i ka ua, mai waho a hala loa i loko o ka ili ka pulu i ka ua. Hele mai la makau a iho i Halawa, hele mai la, a hiki i Napeha, loaa hou makou i ka ua, alaila, aahu ae la o Tineka i ke kapa mahana ona, a pii mai la makou i ke ala pii, a hele mai la makou me ka ua a hiki i ka Papakolea, malie ae la ka ua, a iho mai la makou i ke ala iho,a