Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 14, 6 December 1837 — Page 55

Page PDF (938.59 KB)

1837. KUMU HAWAII. 55

 

wahine nawaliwali no. Auau maoli kekahi, aka, ua halihaliia iloko o ka loko mauka, a malaila i make ai.
                Pakele na kanaka ma ka auau maoli. Auau kekahi poe me na kamalii, a halihali
kekahi i ka poe nawaliwali, a halihali kekahi poe i ko lakou wahi ukana. Pau na mea i ka poino. He nui loa na ia i halihaliia mauka iloko o ua kai nei. I keia kakahiaka iho maua me Mi. Gelina malaila e nana. Mea e ka popilikia o kela poe, aka manao makou e kokua aku ia lakou.
                Ua lohe makou, ua puniia Maui nei i keia mea kupanaha, aole nae lohe makou i ka make o kekahi kauhale e ae, maanei wale no ka make.
                I i mai na elemakule, aole he mea hou keia, he mea kahiko no. Ua pii mai ke kai mamua e like me keia , ua nui no nae keia. L.
 

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, DETEMABA 6, 1837.

HOLO AKU LA.

                O Mi. Dibela, ma ka la mua o Detemaba nei, ma ka moku okohola Charles Drew ka inoa, o Fosdiek ke alii moku. E hoi ana o Mi. Dibela ma Amerika Huipuia, oia a me na kamalii elua ana, me ka manao e hoi hou mai auanei ma kekahi manawa; he mai no nae kona, oia paha 'uanei ka mea e hiki ole ai ia ia ke hoi mai.
                O Mi. Bainamu kekahi i holo pu me ka manao hoi mai.
                Ma ka la elua, Kapena Lele [Little] laua me kana wahine maluna o ka moku Griffon ka inoa, ma Makao, a elima paha malama hoi mai.
                Ma ka moku o Kelemetini, [Clementine] Blina ke'lii moku, ma ka la elima. O na ee moku e holo ana i ka puali o Amerika ma Panama, o Mi. Berinimade, Mi. Peka, Mi Jarevesa, Kapena Kilma laua o Bareka. E holo wikiwiki ana o Berininade ma ma Amerika a hoi koke mai ma ka makahiki 1833, pela kona manao.

LOHE

                Lohe iho nei makou ua ku aku la ka moku o Mi. Rikadi ma e holo aku ai, a ua hiki aku lakou, a me M i. Pareka, a me na keiki o Mi. Kamalani. Eia hoi kekahi lohe, he pilikia ko ka poe waiwai no ka poho o kekahi poe o lakou a me ka hiki ole o lakou ke hookaa i ka lakou aie.
                Eia hoi keia. Ua make o Wiliama Lidi [Reed] kekahi o ka poe kokua i na misionari, a waiho mai i kona waiwai he nui no ke kokaa. He umi tausani dala ana i haawi mai ai i na luna misionari, i mea e hoouna ai i ka olelo a ke Akua ma na aina naaupo.
                A hiki mai ka la 29 o keia malama, alaila puni ka makahiki, mai ka make ana mai o ke Lii wahine o Harieta Nahienaena. E pono kakou e hoomanao ia la, a e pule hoi i ke Akua ia la no na Lii a pau i koe, a e noi aku ia ia e kokua mai ia lakou, a e hoonaauao
ia lakou, no ka mea, he hana e pono ke naaupo, aole e pono e waiho, aole e pono ke naaupo, o ka noho hanohano ka pono a me ka mahaloia e ka poe maikai. E pule aku hoi kakou i ke Akua e hoola mai ia Kauikeaouli ke Alii, i ola kona kino, aole e mai, aole e make e like me kona kaikuwahine, e huli e no, a e lilo i Alii pomaikai maluna o kona aupuni. Pomaikai ke malama i ke kauoha malalo nei. Solomona 31: 4, 5.
                Aole na na'lii, e Lemuela e,
                Aole na na'lii e inu i ka waina,
                Aole hoi na ka poe aialo e inu i mea ikaika,
                O inu lakou a hoopoina i ke kanawai,
                A kapae i ka pono o ka poe popilikia.
 

                Ua make ke alii o Beritania, o WILLIAMA IV, a lilo ke aupuni i ke alii wahine.
 

NO KO EMEKONA MA KAAPUNI ANA IA OAHU.

                E ke Kumu Hawaii e, eia kekahi huakai hele a makou.
                Ua holo au me Emekona wahine, a me na keiki elua, o Samuela kekahi, a o Ioane kekahi, me kekahi mau ohua, a me na mea e kokua mai, a me na hoahele, e kaapuni i keia moku o Oahu nei. Ma ka la 27 o Okatoba ko makou holo ana; a umikumamaha mau la, ko makou holo ana a hiki hou mai, i Waialua nei.
                Iwakalua kumamaiwa kuu mau manawa i hai aku ai i ka ke Akua olelo i ua kanaka-a nui ko maua manawa e kamailio ai me na kanaka, ma na mea e pono ai, a me na mea e pomaikai ai lakou.

O na mea i loaa mai.

                Ua hookipa lokomaikai mai na hoahanau a me na hoalauna ia makou, ma ke alanui. Eia na wahi o makou i hookipaia'i— Ma Waialee, ua moe makou, ma Kahuku kekahi ai ana—ma Laie elua po a makou e noho ai. Malaila ko makou Sabati. Ma Hauula ka ai ana o ke kakahiaka o ka la noa; ma Kahana ka aina awakea; a ma Kualoa ka aina ahiahi, malaila hoi ka moe ana.
                Po alua ua holo aku i Kaneohe. Ma ka waa kuu wahine, a me na keiki, a me ka nui o ka poe hoahele--Ma ka waa maikai o Kailihiwa ko lakou holo ana. Mauka no au e hai aku i ka olelo.
                Aui ae ka la pae mai i Kaneohe—me Pareka ma, ka noho ana i ke koena o ia la, a poakolu a hiki i ke awakea o ka poaha. Alaila holo makou a moe ma Waimanalo, hookipa aloha mai ka poe ma kahi o Lono. Poalima, holo makou ma ka aina maloo a me ka aina wi a hiki i Waialae, a hookipa aloha mai ka mea aina ia makou ma ka awakea, a ma Honolulu ka aina ahiahi. Malaila ko makou noho ana, a hiki i ka poakolu. Alaila holo makou i Ewa. Ma Halawa ka aina awakea, a ma kahi o Mi. Bihopa ka aina ahiahi. Noho malaila ka poaha; a poalima, hoi mai i Waialua nei. Aole makou i holo i Waianae, no ka mea, he ua pinepine, a ua lohe hoi makou aole kanaka, ua hala lakou a pau iuka e kalai papa. Ua lokomaikai na kamaaina ia makou a pau, a ua malama aloha mai ka Haku ia makou, aole mea eha ma ke alanui, aohe mea mai o makou, ua hoi pomaikai mai.
 

O na mea a'u i ike ai.

                Na mea maikai a'u i ike ai. O kekahi mau alanui i hana maikai ia, oia kekahi mau mea a'u i ike ai. Ma Kapaeloa 300 paha anana o ke alanui i hana mai kai ia. Mamua, aole pono ke holo ma ma malaila, maluna o ka lio, i keia wa ua pono ke ala no ke kaa.
                Ma Waimea 100 paha anana o ke alanui maikai. I keia wa, ua maikai ka holo ana, ma keia aoao o ke kaha—o kela aoao pali, kahi i koe.
                Ma Kahuku no kekahi wahi i hana pono ia, ma ke ala mauka 75 paha anana i hana maikai ia. Ma Malaekahana a me Laie kekahi mau wahi i hoopololeiia a maikai. Ma Kahana hoi kekahi hana nui a maikai. Mai kapaa o Punaluu a hiki i ka paa o Kahana 300 paha anana ka loa, a ua hana maikai a oluolu  ke ala, ma ia wahi a pau; mamua, ua ino loa.
                Ma ko Makaua aoao, ua hana iki ia, aka koe ka nui o kolaila wahi ino. Ma Kualoa hoi, ua hanaia a maikai kekahi wahi. Ua ino loa mamua, aka, i keia wa ua maikai loa ka holo ana ma kekahi wahi. Koe no kekahi wahi malaila.
                Ma Waimanalo, ua ike oukou i kekahi hana maikai, ma kela pali ino loa. Ina i hooikaika ka luna o kela hana e paa auanei ke ala a hiki iluna loa o ka pali. Eia kekahi wahi hemahema a ka poe hana malaila, aole paha he wahi kelopa na lakou, i mea e hookaawale ai i na pohaku e pili ana.

O na puka lio.

                Eia kekahi mau mea hou au i ike ai. Ma Waialee, ua kukula lakou i ke pani me na ami ma ka puka kahi e komo ai maloko o ka pa. Pela ma Hauula keka-