Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 17, 17 January 1838 — Kaluaaha, Det. 1, 1837. [ARTICLE]

Kaluaaha, Det. 1, 1837.

mu o ko lakou ilihune ana? aole anei ko lakou naaupo? He poe waiwai loa na kanaka ma Amenka. Heaha ke kumu o ko lakou waiwai? O ko lakou akamai no, a me kolakou ike. He mea mau ka ilihune a me ka pololi—a me ka hele walei 0 ko naaina naaupo. Nolaila, eaj e hele pono mai oukou i ke kula i lilo oukou i poe akamai. Malaila oukou e pale ae ka ilihune. Ina e hele mau oiukou i ke kula i keia manawa, ike oukou i ka heluhelu, a me ke kakau lima, me ka helu a «ne ka hoike manawa—a me ka hoike honua, he mau mea ia e waiwai nui ai oukou. Ke kuhi hewa nei na makua o oukou, aole waiwai o ka naauao. Ua lohe au ua olelo kekahi poe makua, aia ma Halawa, "Ile mea lapuwale ka hele o na kamalii i ke kula." Penei ka lakou olelo ana 1 na kainalii . I ka hoi ana'e o na keiki īnai ke kula, a i ko lakou niau luile e ai ana na makua nie ka i ana'ku i na keiki meneia, "Eia la ka inakou, auhea ka oukou? I noho makou i ka mahiai, a i ke kahu i inn, a o ka ai ka liope. I hele oukou i ke kula a ke hoi nele mai nei ka hoi oukou. Aole ai ma ke kula, aole ia—aole kapa." Pela ka hemaheiua ftna o kekalii poe makua i na keiki i ko lakou hele ana i ke kula. He inea liewa loa ka hoomolowa ana i na kamalii pela. Aole loa pela ka hana ino ana o na makua naauao. Nolaila ua naauao, a ua maikai na kamalii o lakou. Aia no ma ko makou aina kekahi poe naaupo no, aole nae i pomaikai iki lakou. Ua hooluhi wale ia lakeu e ka poe waiwai, lilo ka waiwai i ka poe naauao. Aka, o ka poe naaupo, ua neU—ua hoo-

Auhea oukou, e na Kamalii o Molokai? aloha oukou. Ua loaa iho nei ia'u ka manao e palapala aku ia oukoH. Elima ae nei makahiki o ko'u noho ana ma keia pae aina. A i keia manawa nui io iio ko'u aloha i ko Hawaii kamalii. Nolaila keia manao a'u e palapala aku. ia oukou. lv ake au e pomaikai oukou. I ko'u mauao aole i loaa mai ka pomaikai i keia manawa. Aole oukou i lako ina mea e pono ai. No ka mea, ke noho nei oukou me ka pololi, ke kapa ole, ka ilihune. Ua ike nu kekahi mau haumana ohemohnno lakou i ka ai ole. Aole Inkou i hele mai i ke kula i kekahi nianawa. Nolio n.o lakou ika pololi. A nolio no kekahi poe ika inoinoo'ke kapa —a liele inai ke-. kahi poe- ine ke kapa weluwelu a nie ka ekaeka. A i ko'u ike ana i na haumana na pololi—ua hune, ua nahaehae ke kapa —a ua inoino, ua paapu ina uku lele —ua piupHi ka maka. ua ino ka lauoho —e lewalewa ana, i īlk) au iloko o ko'u naau, peneia: Naui no kti pilikia a nie ka ]»o.iuo o ko llawaii nei. kainalii. Aole like pela na kamalii ma na aina naauao. No ka niea nialama na uiakua i na kamalii inalaila, a.nui ka ai a nie ka ia, a me ke kapa. Hoouna na makua i na kamalii i ke kula a naauao. Oia ka mea i hooiakoia na kamalii ina na aina naauao. Auhea oukou e na kamalii o Molokai? Peheaia oukou e hoolakoia'i i na mea e pono ai? Aole anei ma ka imi naauao? He poe ilihune ko Molokai-a pela no ko Hawaii nei a pau. Heaha ke ku-

kauwa hooluhi na ka poe naauao» Ma ko makou aina he poe naauao ka nui o na makaainana. Nolaila aole lakou e aeaku anai ka hooluhiia ana e ko lakou poe alii. No ko lakou ao ana i ka wa kamalii a ike lakou i ka pono a me ka hewa 0 ka aina. Aole loa e lilo ko lakou waiwai i ka hao wale ia. No ka mea ua naauao lakou, aole i liiki pono i ko lakou afii e hao wale 1 ka waiwai o na makaainana. No ka ao ana o na makaainana. i ka wa kamalii nolaila aole hemo wale ko lakou aina. No ke ao ana i ka palapala i ka wa kamalii nolaila ka lilo ole o ko lakou mea kanu i ko lakou poe alii. Ua naauao na makaainana, nolaila ka lilo ole o na ia o ke kai i ko lakou poe alii. No ka naaiiao anao na kanaka ma Amerika nolaila aole i hookapuia kela mea keia mea. Auliea oukou e na kamalii o Molokai, aole anei he mea waiwai nui ka ike, a me ka naauao? He mea ia e pale aku i ka hookaumaha wale ia. O ka ike, a me ka naauao, he mea ia e pale aku ai i ka hao wale, a me ka hemo ana o ka aina. O ka naauao, he mea ia e pale aku ai i ka ohiiwale ana o hai i ka oukou. O ka naauao, he mea ia e hoopau ai i ka | hookapu waiwai ana. O ka naauao, he mea ia e hoopau ana ia mau hana ino. Nolaila, mai haalele |oukou i ka imi naauaoana; e imi ikaika no a loaa, ala'ila nui ko oukou pomaikai. Aka, aole ma ke akamai, aole hoi ma ka naauao i ka palapala kanaka, oukou e pono ai—aole loa. O ke akamai a me ka naauao ma ka ke Akua oielo, malaila oukou e pomaikai mau loa ai> O ka naauao ma na me& o keia ao, he mea ia

e pali ai i liekalki nau iiea ino i neia ao. Aka aole e hiki ia naaaao ana ke pale aku i ka ino o ke ao mahope. Oka pono o lesu o ko kakou Haku aia wale no ka naauao e pale oku ana i ka ino o ia ao. Oko keia ao akamai—no na mea o ke kino ia—a hemea maikai no ia. Aka oke "akamai mai luna mai" oia wale no ke akamai e pono ai oukou mahope aku o ko oukou make ana. Ua pau ka'u manao. Na'u na Ke kumu.