Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 21, 14 March 1838 — Page 81

Page PDF (788.75 KB)

KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 3. HONOLULU, OAHU, MARAKI 14, 1838. Pepa 21.

 

NO NA KAMALII.
KE KURILA.

                Kumu. Ua ike anei oukou he wahi holoholona e like me ua kii nei maluna?
                Na Haumana. Aole la. Heaha la ia mea?
                K. He Kurila kona inoa. He wahi holoholona uuku keia. Ane like kona kino me he popoki maoli la. Ua nui nae kekahi popoki, a na uuku hoi kahi.
                H. Heaha kona ano, he holoholona hihiu anei, a he laka paha?
                K. Ua hihiu no: aka hiki no ke hoolaka iki ke kanaka ia ia. Aole nae laka loa e like me ka ilio, a me ka popoki. Ina e hoopaaia oia iloko o ka pahu, a hanai pinepine ia, alaila, oluolu iki; aka, e malama oukou i ko oukou manamanalima, o eha lakou i kona nahu ana; no ka mea, he wahi mea kolohe ke Kurila. Aole launa loa me na kanaka.
                H. He holoholona kolohe ka, ke Kurila? Pehea la kona kolohe ana?
                K. E ai malu ia ke kurina o na makaainana, a me na hua e ae, he nui wale. A, ina lalau ka makaainana ia ia, no kona kolohe ana, nahu no, me kona niho loihi; a wauwau hoi me kona maiuu oioi.
                H. Heaha la ka waiwai o ua mea ino la?
                K. He ono loa kona io, me he
ilio la. A, o kona ili hoi, he mea maikai ia. Ua hana pinepine au he mau komo lima me ka ili o ke Kurila; he mea ia e hoopumahana ai i na lima i ka manawa hooilo.
                H. Pehea kona huluhulu; i ke nana'ku ua loihi anei?
                K. Ae, ua loihi no; a ua eleele
kekahi, ua keokeo kekahi; a ua ulaula kahi. O kona huelo, he mea maikai ia. Me kona kino ka loa, a he mea ia e ana iki ae, i kona manawa i lele ai mai ka laau kiekie, a hiki ilalo.
                H. Pehea kona lele ana?
                K. E hiki no ia ia ke lele mai kahi laau, a hiki i kahi laau, he mau anana eha paha, eono paha, a palekana. I kona lele ana, huli no kona huelo malalo o ke kino; a lilo ia i mea e paepae ai kona kino kaumaha; e like me ka eheu o ka manu laka.
                H. Kupanaha no. Ano e na holoholona o na aina e; oia wale no anei kona ano?
                K. Aole; nui na mea i koe. Aka, aole hiki ia'u ke hai maopopo aku ia oukou i kona ano a pau; no ka mea, ua hemahema ka'u olelo. Ina e hoola mai ke Akua ia'u, a, loaa hou ke ano o ka oukou olelo, alaila, e hoao hou wau i ke ao aku ia oukou. Aloha oukou a pau loa.
Ua pau. E. O. H.
 

WAIALUA, Detemaba 26, 1837.

                He manao hoakaka wale no keia no ko'u hanau ana, a me ko'u kamalii ana, a me ko'u hookanaka ana, a me ka ike ana i kekahi mau mea oloko o ke aupuni o Kamehameha.
                Kaua aku o Kamehameha, a make o Namakeha ia Kamehameha, o ka pau no ia o ke kaua ana, lanakila loa o Kamehameha.
                Ilaila ko'u hanau ana, o Hilo ka aina i hanau ai. A mai ko'u hanau ana mai a hiki i ka Peleleu nei, o ka holo ana mai no ia o Kamehameha i Maui. Elima o'u makahiki i Hawaii, holo mai i Maui i ka Peleleu nei a Maui noho. E keiki ana no wau, ua nui iki ae, me ko'u mau makua no nae au, a hele makou i Wailuku, a noho ilaila ke alii. A hoi mai makou a Lahaina, haawe i ka ai a hiki i Lahaina, kanaka, ka wahine he wailau ka ai. A hookahi makahiki i Maui. Holo mai i Oahu, ma ka moku haole ke alii i holo ai i Oahu, o Balaunu ka inoa o ke kahu moku. Ma ka Peleleu no hoi makou me ko'u mau makua, a pae i Waikiki. A noho ilaila keiki nui ae la au, aole nui loa, a hele aku la ke alii i Waipio i halaulani, hele aku la no hoi o'u makua, hele aku la no hoi au, noho ilaila a hoi makou me kuu makuakane, a Waikiki noho. Hiki ka mai he Okuu ka inoa o ia mai, make o Kanahoahoa, haliia ka lehu. A mai hoi ko'u mua, hoihoi makou ia ia kaulike i neia manawa, hiki makou, ola hoi kona mai. Lele i ka makuakane o maua ka mai; o ka mai no ia a nui loa, a hoihoi aku la makou a Honolulu, a uka o Kaalaa, ilaila make ka makuakane o maua, a make no ilaila kekahi makuakane o maua. A lilo no ka makuwahine o'u i ke kaikaina o na makuakane o'u.
                A noho no wau me kuu makuahine a me ke kaikaina o kuu mau makuakane, aole au i noho me kekahi makuakane o'u. A iho makou a Kailua, a hoi mai a Kaalaa naho. A ma ia hope aku, kaapuni ke alii o Kamehameha ia Oahu nei, hele hoi o'u makua me ke alii, hele pu hoi makou a Waianae, a Waialua, a Laie, kolohe kanaka i ka uala, a maluna no nae maua ma ka wahi waa, owau he keiki iho no, no Maalo ka waa, a hapai aku la kahi waa o makou ma kahi hapai waa a hiki ma o, holo aku la makou a kukui, pae maku a kakahiaka ae, holo makou a pae i Waialae, ia Maalo ia aina, a hoi mai la no maua mauka me kuu wahi kahu, a hiki no i Kaalaa, e noho ana no o Kaohele ma, mamua mai no lakou mauka mai no ma Nuuanu mai, a noho iho la no hoi au ilaila e kamalii ana no owau. Ua moe o Kekai i ke kane o Nawailau