Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 21, 14 March 1838 — Page 82

Page PDF (1004.83 KB)

82 KUMU HAWAII. (MARAKI,

 

ke kane mua, pau ia. Holo aku la ke alii a Waianae noho ilaila. Hele o Kekai me ke kane. Noho makou i ka Paeli, ilaila, ko makou mau hale, makemake kuu wahi kahu e hele hou e kaapuni hou ia Oahu nei, hahai au i kuu wahi kahu i ke aloha, hele aku la makou mahope o ke akua makahiki a hiki makou i Waianae, kaohi mai o Kekai, aole au e noho, hele aku la no makou a Kaneohe. Ma Nuuanu no makou ka hoi ana a kiki i Kaalaa io Kaohele ma. Noho iho la no wau me o'u makua a hoi aku la makou a Waikiki noho me ke alii o Kaohai ko makuu wahi i noho ai. A make no o Kanihonui i Waikiki, i moe me Kaahumanu, pepehiia no e Kamehameha, he keiki no na kona kaikuahine na Piipii. A hoi no makou a uka o Kaalaa noho no ilaila, a hoi mai ke alii Honolulu, mai Waikiki mai
                A iho aku la makou a Honuakaha he wahi loko no Kaalaa o Puuokapolei ka inoa, ku na wahi hale o makou ilaila, noho ilaila, hooholo i ka ia, ilaila Kalaimoku i kauhale i ke ahi, i ke aloha ia Kuwahine o ke kaikuahine no ia o Kanihonui, i moe ia no e Boki e kona kaikaina, a me ke kaikuaana no ona e Kuakini. Nolaila pupuhia i i ke ahi kauhale e Kalaimoku, ae aku ao o Kahi no hoi a pau i ka wela, a pau ia, hoi aku la makou iuka i Kaalaa e noho ai, a loaa ka laau hale. Hoi mai la makou i kai o Kou me kuu makuwahine kulu iho la ka hale o makou ma kahi e ku nei ka hale pule haole, ma kai iho olaila i kahi no ia Hoaai ma, malaila no kahi i ku ai o kauhale o makou no Kaainahuna ma wale no ia, a paapu kauhale, a ka hale puali hoi mai, ko lakou wahi. Ilaila no ko makou wahi i noho ai a ku mai ai o Kaumualii mai Kauai mai, maluna mai o ka moku haole, o ka inoa o ka haole nana i lawe mai, Unihepa, o ka moku o Kena ka inoa. A ku no hoi iwaho o Mamala. A holo no hoi o Kamehameha i kai e ike ai me Kaumualii, a ike no hoi iluna o ka moku. A holo mai iuka, a Pakaka noho a hoike o uka nei, a pau i ka hookupuia Haakulou, a pau ka hookupu ana, a hoi o Kaumualii i Kauai, poalua no iuka, pau ia. A mahope iho o ia wa, ua nui ae hoi au, he keiki no nae ke ano, a ohiia he kamalii, owau kekahi, no Oahu nei kekahi poe kamalii, no Hawaii no hoi kekahi. Oia kou noho ana me ke alii me Kamehameha, haalele au i kuu makuwahine, Hele aku la maua me kuu wahi kanaka a noho i ka hale o Kaihekukui, ilaila maua kahi i noho ai, a ao makou i ka lonomakaihe, he pa okoa ka makou o Keauhulikuli ka makou kumu lonomakaihe, a hoi mai la maua a me Kinopu ma, noho ilaila i huhu ke kane a Kapihe o Maioea, haalele maua, noho maua i kahi o Kinopu ma, hele no hoi i ka ahaaina a ke alii, hele no hoi ke alii i ka mahiai, hele no, hele i ka holahola, hele no i ka hiaku, hele no wau, mai na alii aku o makou e ai ai me Pauelua ma kekahi ai ana o makou, owau o lani, o Kamaha. Pela no ka noho ana, moku o Unihepa, a me ko Kewiti, a iho, hoomakaukau kau moku, ka peleleu, a me ka moku o ke alii me Keoua ka inoa ia o ua moku la, pau ia, moe au me Kekuanaoa i kahi hale palama ona, hookahi po. I ka wanaao, hele mai o Kamehameha io Kekuanaoa la e moe e moe nei? I aku la o Kekuanaoa o Laanui no, a pau ia hoi aku la i ka hale, pau ia.
                A makaukau no hoi ka hoi i Hawaii, a makaukau kau moku a me ka Peleleu a holo no hoi ke alii maluna o Keoua ae aku nei o Kekuanaoa, ae aku nei no hoi au, a kau iluna o Keoua a noho o Kekuanaoa maluna iho o kahi hale o Keoua noho pu makou me ia malaila o ahi holo aku la no hoi makou a ma ka lae one ma kai aku; o ka ili no ia, pau ka inoa oia wahi o Wailaunui, a hemo ae la hoi pii ae la makou iluna o ka wai e inu o ka pahu pau i ka auauia. Holo aku la, a mamala poeleele loa, hoi aku la au me kuu wahi makuakane mawaena me kahi aikane haole ana o kahi Pokini e noho nei i Waipahu, a malaila makou holo aku la ia po a ao ae iwaho loa o Lanai, a ia la a po, mai ka po a ao, pau ka wai, no kahi aikane a kuu wahi makuakane kahi wai, e loaa mai ai no maua, ma ia la a po, ma ia po a ao ae hoi mai makou i Oahu nei I aku o Kamehameha ia Ulumeheihei. Pehea kakou? i mai ia e hoi kakou. O ka hoi no ia haawi ka wai, ku i Waikiki.
                O ka nui loa o ka makani ia la, hele no ka Keleuma a ku no hoi i Mamala i ka po, holo o Kamehameha ma iluna o kahi kialua haole e moe ai o KapenaHela ka inoa o ke alii moku, a ao ae, hoeia aku la no hoi o Keoua a Pakaka, ku ilaila ua lele e aku no maua i kakahiaka nui i ka pili ana mai ino o Kaohele ma, hala no makou iuka. Noho iho la no hoi makou ia wa, a hoomakaukau no ka holo hou o Keoua hope keia holo ana, a holo no hoi ke alii, aole au i holo, o Kekai ma ka i holo maluna makou o Apuakehau. Holo aku la no makou a Leahi, poeleele, e ka ihu a waho o Kalaeokalaau naha, na Waipa i ka pili i paa'i, oia hoi no a ku i Pakaka, o ke oki no hoi ia, aole i kapili ka ihu o Keoua, hana a paa kau moku no hoi a pau a me ka Peleleu ia Kaainahuna ia, o ka Peleleu.
                A mahope iho no hoi ku mai ana o Uwinihepa ma, mai Makao mai i ka ke kuai ana, hoi mai ana a ku i Kou. O ka makaukau no ia o ka hoi i Hawaii ua no hoi ke kolu. Eiwa makahiki i Oahu nei o Kamehameha, hoi no hoi i Hawaii maluna o Okena, makou me ke alii o Uwinihepa ka inoa o ke alii moku o ka haole i lawe mai ai ia Kaumualii, o ka moku no ia o Okena ka inoa. O Kapena Kewiti ka inoa o kekahi alii moku ma kona moku, o Auhea ma, o Keoua no hoi malaila no hoi o Kalaimoku ma, holo aku la no hoi makou haole ua naha paha, ua hai paha ke kia, o ko makou holo no ia, aole i hoi mai a po ia la, a ao ae, iwaho o kaholo ia la no a po iwaena o ke kowa.
                Ma o o Kahoolawe, maanei hoi Lanai, a ao ae ku makou i Lahaina, ua ku e no i ke ahiahi o Kapena Kewiti i Lahaina a lele aku la makou iuka a Keawaiti me ke alii, a hele aku la maua me Lalao maloko o kaluulu, a ai ipu maua a hoi mai, a Keawaiki ai maua. A pau ae la, hoi ke alii i Mokuhinia e noho ai, hoi no hoi makou ilaila. Ipatala ko makou wahi, a hookupu o Kailihaku ma o Lahaina iho, a o Lanai mai kekahi o ko makou haawina, elua au ilio, he iako ke kapa o ko makou haawina ia ko kamalii. A ku mai ana o Keoua o Kalaimoku ma, olelo mai i hai ke kia oia ka mea i hoi nui ai. Noho iho la makou i Lahaina ole i liuliu, haawi i ka lole o ua mau moku la, hookahi o'u apa malo omaomao, pela no hoi ka poe nui, a pau i ka haawi ka malo. A holo no hoi makou i Hawaii, haalele ke alii ia Okena, ee ma ka moku o Kapena Kewiti malaila no hoi makou, a holo aku la i ke ahiahi, a ao aku no i Molokini a hala o Okena a me Keoua mamua iho pono aku la lakou i Kaelehuluhulu, pii pono aku la makou i Kawaihae a loaa ka eka, o ko makou holo no ia a ku ana i Kawaihae, lele