Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 21, 14 March 1838 — Page 83

Page PDF (1.00 MB)

1838.) KUMU HAWAII. 83

 

aku la ke alii iuka o Kiikiiakoi, a moe makou iuka a ao ae, ku mai ana o Kalaimoku ma a me Unihepa ma.
                A noho iho la makou i Kawaihae aole i liuliu. Holo makou i Kona, a ku no hoi i Kealakekua, a kakahiaka lele makou me ke alii iuka o Kaawaloa, a noho makou, a hele ka poe haole o na moku e ki i ka bipi iuka o Kainaliu, hahai maua o Manono e nana i ke ki ana o ka bipi me ka manao e hoi mai, i hiki aku ka hana, he loihi loa moe makou a kai o Kainaliu, ma kai aku ka hoi ana o maua a hiki i Kaawaloa. Ninau mai la o Pauelua, ihea olua i lalau aku nei? I aku la maua i Kainaliu i ka nana pu bipi a ka poe haole a me Kalaikupule ma Naihekukui ma, pela aku makai a pae i Kaiakekua. Mauka mai no hoi makou mai Kaawaloa mai a hiki i Kaiakekua, polehulehu loa hiki makou, a ao ae holo no hoi i Kawaihae maluna no hoi o Kahi Neleau, a he mau Peleleu hoi ko makou e holo aku ai, a o kee aku hoi keia o maua i kakahiaka, o ka hoolei mai no ia o Nawailau ia maua o Manono. "O haele mauka." I aku la maua, "aole maua i ike i ke ala.'' Holo lakou la, hoka ma i ko lakou waa, ma Kaaiouhi, holo aku la au, o Manono no hoi ma ka waa o ka aina ona o Honokaia, a me Kekai ma no hoi au, a loaa aku ke alii i Luhinewai, elua a maua awa, ai iho la maua, holo aku la ke alii a Waihanalii pae, holo aku la no hoi makou alaila pae, ninau mai la o Pauelua. Heaha hoi olua i ee ole mai ai ma na Peleleu? I aku la maua, "I hooleiia mai no hoi maua e Nawailau, o haele mauka, pela mai ia maua la."
                "Kahaha! Oia no hoi kana hoolei ana ia olua he mau keiki inoino loa la olua o kaua hoolei ana, "Pela mai la o Pauelua. A ao ae la holo mai la makou a pae i Kawaihae me ke alii, a noho iki iho la. A holo mai la hoi o Uwinihepa ma mai Kealakeakua mai, a ku no hoi i Honokoa i Kawaihae. Holo no hoi makou me ke alii maluna o Okena a ku no hoi i Lahaina. A lele no hoi iuka ke alii i Mokuhinia o makou no hoi. A hookupu no hoi o Maui a puni ka puu a Keeaumoku,  kapa, pau, upena, ai, ia, ko makou haawina elua o'u iako kapa, he umi pau, he umi ilio. Pau ia, a pau ka hookupu ana o Maui, a holo makou i Molokai me ke alii maluna o Okena, a lele aku makou i Molokai, holo loa o Okena i Oahu, a hala lakou, noho iho la makou i Molokai me ke alii. Hookupu Molokai a puni, kapa, pau, upena, a pau i ka hookupu, o ko'u haawina, he iwakalua kapa, he umi pau paikukui, eha ilio, pau ia, noho iho la makou a pau ae la ka hookupu ana, o Molokai. Hoi e mai la makou mamua i Lahaina, no ka waa ole, a noho makou me Kekuaiwa ma i Keawaiki a kekahi la ae hoi mai ke alii, o Kamehameha a pae i Lahaina. Noho iho la makou kakali ia Unihepa mai ka hoi mai, mai Oahu mai, alaila hoi i Hawaii. A ku mai ana, ma Hawaii mai ka hoi nui ana mai, a hoomakaukau no hoi ka hoi o makou i Hawaii. Holo aku la no hoi makou maluna no hoi o Okena a ao aku makou iwaho o Kaelehuluhulu a po iwaho o Kaiakekua, a kakahiaka ku i Kealakeakua, a lele iuka o Kaawaloa, a noho makou, a olelo ka lilo o Keoua ia Kapena Kewiti ma, me Uwinihepa, a holo mai la makou me ke alii a Kaiakeakua, a noho ilaila a holo makou a Kaelehuluhulu, noho ilaila a holo ae ana, o Uwinihepa ma laila o Kewiki, o Keoua kekahi holo nui a Oahu, a hololoa aku a Makao e kuai ia Keoua ilaila, a hoi loa aku i ko lakou aina a hoi mai la makou me ke alii, a Kaiakeakua noho ilaila, hoomakaukau ka pii o kanaka e wele ia Kuahewa, a pii kanaka e wele. Hoi aku la makou i Kahaluu e makahiki ai, a makahiki iho la makou i Kahaluu: a pau ka makahiki, hoi mai la makou i Kaiakeakua, noho iho la ilaila, o ko makou wahi noho paa no ia o Kaiakeakua, o na wahi e hele ai makou o Kawaihae o Kohala, a ho mai no a Kaelehuluhulu, a hoi aku no a Kaiakeakua makahiki, a pau no ka makahiki i Kaiakeakua, hele no malalo a Kahaluu a Kealakeakua, Kaawaloa, Keei, Kauhako; a hoi mai no a Kaiakeakua, makahiki, a mai laila aku no a Kau makou, a mai Kau mai no a Kaiakeukua makahiki.
                A holo mai o Kalaimoku ma i Oahu nei, i manao kekahi haole Lukini e hana maalea a lilo Oahu nei. Oia ko lakou mea i holo nui mai ai. Pau mai na'lii na kanaka, o makou wale aku no koe, ua kanaka loa ae hoi a'u, a ku mai ana hoi keia moku he nui kanaka o luna, a kuai me Kamehameha i ka iliahi, a lilo ka moku a me ka lole he Laholile ka inoa o ka lole a me ka moku, a haawi no hoi ke alii i ka lole, Laholile i ka poe i hele i ke kua iliahi i ka Palilua. Pa ha ka apa, pa lima pa ono, Pela ka haawi ana i ka poe i kua i ka wahie, a pau ia, imiia mai ana e kekahi moku mahope mai a ku ana i Kaiakeakua, a pau ka haole i ka hopuhopuia e kela moku, alaila lohe makou he poe kolohe, he poe powa, hoihoiia ka moku: a me ka haole a pau loa: pau ia. A ike no makou i kekahi kanaka wahahee ia wa o Kapihe kona inoa. Noho makou i Kohala i Kukuipahu i ka lawaia malolo, hiki ana o Kaikioewa. "E hoi kakou i Kona, aia ke kanaka mana la i Kona o Kapihe ka inoa o Kaonohiokala ka akua, he huwi na moku he ola na kupuna, he ihoiho ko luna o ka lani ilalo nei, he pii ae ko lalo nei iluna i ka lani, a he pi aku i ka wai, peahi aku ka peahi, oia ka mai oia la.'' Pela aku o Kaikioewa ia Kamehameha, o ka hoi mai no ia o makou a Kaiakeakua, a holo hoi makou a Houaloa i ike hoi ua kanaka nei me Kamehameha, mai Kuamoo a hiki no hoi i Holualoa ka loihi o ka malo. Aole hui na moku, aole ola na kupuna, pau ia mea. Aia wa no ike no au i ke kau ana o na kanaka i ka heiau i Hikiau, ekolu kanaka, he mau lawehala, o Keakuanui ka inoa a o Kane kekahi, o kona kaikaina no: O Keahi kekahi, a haawi no hoi o Kamehameha na Liholiho e hai ua mau kanaka la, a hai no hoi ia. Pau ia mea au i ike ai. A hoi mai makou a Kainaliu, iuka o Waiaomao, he wiia o makou ilaila a hoi mai no makou a Kaiakeakua noho, He alii maikai o Kamehameha, maopopo no hoi kekahi mau hana pono o ke kino, hewa no hoi kekahi mau mea i ka ike ana iho nei i keia mea hou. Aka, hoi ia wa, ua hui pu ka pono me ka hewa he like wale au i ike ai. O ka makani, o ka lawaia, o ke kalai waa, o ke kapili moku, ua maopopo keia mau hana ana. Eia no hoi kekahi o ke kukulu i na hale o na 'kua kii, a me na 'kua hulu ona, a me na 'kua liilii iho no, pau ia. He kapu ka hale o Kamehameha, aole e komo ke kanaka me ke kapa, ina komo me ke kapa wela i ke ahi i ka makahiki ilamuku, a me ka wahine, aole e komo pu me ka pau, he anoho ke kapa a me ka ipu he kapuo hoi ko Kaili, ko ke akua ona, He ai kapu no, aole e ai ke kane me ka wahine, hale okoa ko ke kane, he mua ka inoa, o ko ke kane hale ai, he hale aina ka inoa, ko ka wahine hale, he halemoe ka inoa o ko laua hale e moe ai, aole e ai ka wahine i ka puaa me ka niu a me ka maia, a me kekahi mau ia, i na ai make, i na noho pu ke kane me kana wahine i ke koko make no, a ina e komo ke kanaka i ka pule, a hoi i ka hale me ka wahine make pu laua, hume malo o ke alii make no, kakua pu make no, aahu kapa make no. Oia keia mau mea au i ike ai i ko makou noho pu ana me Kamehameha, ina paha wau e hana i keia mau mea ina ua make au, pau ia. Ina hoi paha e hiki e mai o Binamu ma ia wa me ka olelo a ke Akua, ina paha ua huli i ka olelo a ke Akua a me Iesu Kristo, aole paha. A make no hoi o Kamehameha i ka