Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 23, 11 April 1838 — Page 90
90 KUMU HAWAII. (APERILA,
MAU HUAOLELO
I unuhiia noloko mai o ka palapala a kekahi wahine misionari mauka aku o Kolumebia, ma na Mauna Pohaku, o ka wahine a ke Kahuna lapaau, a palapala mai ia Dauka wahine.
"He noho malie na Inikini ma ko maua wahi e noho nei, a no ka malu a me ka noho oluolu ana, aole maua i manao i na manawa a pau he aina e keia, he aina naaupo, poina no maua i kekahi manawa. He kapa no ko lakou, he pule no i ke Akua, elua halawai ma ka la Sabati, he hoolohe no ko lakou; aka, aia aku la lakou ma ka makalii no ka imi holoholona.
I ko lakou hele ana i ka makalii i hala ae nei i ka imi holoholona, he ano e ko lakou ano i ka nana aku o maua, a manao maua ua kokoke mai ka Uhane o ke Akua i ko lakou mau naau. Olioli no lakou ke lohe ia Iesu, i kona noho ana, i kana hana ana, a i kona make ana, aka, i ko maua hai ana aku i ko Iesu make ana no ko lakou hewa, a e hoopili ikaika ka hewa ia lakou, olelo koke mai la lakou, he olelo e keia, akahi makou o lohe i keia, aole i maopopo keia ia makou, ua pohihihi.
Pule ohana maua lakou ma ka pau ana o ka aina kakahiaka, olelo mai la kekahi i kona manao, he manao noi mai ia maua e pule ma ka puka ana mai a ka la, no ka mea, ua powehiwehi kona naau no ke kali loihi ana i ka pule ma ke kakahiaka, ae aku la maua i kona manao.
Eono malama mai ka hanau ana mai o ka maua kaikamahine. Kahaha nui mai na Inikini ia ia, no kona ikaika, a me ka emo ole o kona nui ana. Mahalo lakou i kona poe laekoi, he maemae, a me ka poepoe. He okoa loa ka lakou mau keiki, he pelapela,a hoopalahalahaia ko lakou poo e ua pohaku a lapalapa. Make no hoi ka nui o kamalii o ia aina i ka mai, i ka wa kamalii. Nolaila emi na kanaka o ka aina. Ahea la e malama pono na makuwahine o ka Mauna Pohaku nei i ka lakou mau kamalii, me ke aloha ku pono i ka makuwahine?"
Auhea oukou e na makuwahine o Hawaii nei? Ua loaa ia oukou kekahi pono, a me ka naauao; ua lohe oukou, he hoolohe mai no ko ke Akua i ka pule. E pule nui oukou ia ia, no na makuwahine naaupo ma ka aina o ka poe Inikini.
Aloha ino i na kumu e noho ana ma ua aina hupo la! he aina ai holoholona, a ke ai nei no na kumu i ka lio, he holoholona i hoowahawahaia ma Amerika, e like me ka ilio maoli. Palapala mai laua he ono no ka lio ia laua.
He nui na kanaka maoli no Hawaii nei malaila, he poe ilihune a he naaupo, ike nae kekahi i ka heluhelu. Noho kekahi me laua, o Keaka kona inoa, ua ike i ka heluhelu, a heluhelu iho la oia i ka palapala a Ioane Ii, me ka mahalo nui mai; aka i kona ike ana i na palapala i paiia a me na buke, kanalua iho la oia, i mai la, "Aole paha no Oahu mai keia, no ka mea, aole au i ike i keia malaila," Kanalua oia no ka hiki wawe paha o ka hana i keia wa maanei.
KULANUI, LAHAINALUNA, Maui, Maraki 13, 1838.
NO NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
Auhea oe e ke Kumu Hawaii, i ko'u heluhelu ana i kekahi mau pepa o ka buke ekolu, ua loaa ia'u malaila kekahi mau kauoha a ke K. H. i kauoha mai ia'u penei. "Auhea oukou e na kumu mai Lahainaluna a me na mea ike i ka palapala a pau, e pono oukou ke kokua mai mamuli o kuu hemahema." No ia mea, eia ko'u manao hoakaka ia oe e ke Kumu Hawaii i kekahi mau mea elua e pono ai ko Hawaii nei noho ana. Eia ka mea mua a'u i noonoo ai. Ua manao wau elua paha hale kula i koe e pono ai ko Hawaii nei poe kanaka.
O ka hale kula kapena, a me ka hale hana lole. Oia na mea elua a'u i manao ai e pono ana ko Hawaii nei poe kanaka, ke imi lakou me ka hooikaika nui loa a me ka makemake nui. He mea keia e pono nui ai ko keia pae aina, a e pau ai hoi ka pelapela o ko Hawaii nei mau kua kahiko, a he mea no hoi ia e pono ai na'lii a me na makaainana a pau. O na keiki kane o lakou ke ao i kapena, a akamai ma ia hana, a hiki ia lakou ke hooponopono i na mea o ka lakou oihana. A o na kaikamahine hoi, o lakou ke komo iloko o ke kula hana lok, malaila lakou e ao ai a akamai i ka hana lole, a me kela mea keia mea e pono ai ko Hawaii nei. I ko'u lohe ana i kela kula ma Wailuku, ua ao aku kekahi kumu malaila i kana mau haumana i ka hana lole, a ua ike no kekahi mau haumana i ka hana lole. Aka, aole nae i hiki ia lakou ke hoolaha koke aku i na kanaka i na mea a lakou i ao ai malaila, no ka mea, ua hemahema lakou i na mea hana ole e pono ai ka hana ana. No ke aha la ko lakou mea i hemahema ai? Eia paha ka mea i ole ai e hiki ia lakou, no ka mahuahua ole o na mea hana na lakou e pono ai. Nolaila, ina i aoia kekahi poe i ke kapena, a hiki ia lakou ke hana ia mau mea, alaila o na wahine i ao i ka hana lole, e mare lakou me ka poe i aoia i kapena No ka mea, ua makaukau laua a elua, no ka laua mau hana, e hiki hoi i ke kane ke hana i ko ka wahine hemahema.
Ina i manao ka wahine e hana ke kane i na mea a pau e pono ai kana oihana, e hiki no i ke kane ke hana, no ka mea, ua makaukau ia oia ia hana.
Nolaila, ina i manao oukou, e na'lii, a me na konohiki a me ka poe waiwai a pau, e hiki koke mai keia mau mea elua ma Hawaii nei, e hiki no. No ka mea, he poe lako loa oukou ma na mea e pono ai ke kukulu ana i keia mau mea elua.
Eia paha ka mea e hiki wawe ai, o ka minamina ole i ke kau wahi o ko oukou waiwai e hoolilo aku a e hoopoho aku hoi no keia mau mea elua. He uuku ka uku e loaa mai ana mahope aku, ke imi oukou me ka hooikaika nui e hiki koke mai keia mau mea elua ma ko kakou aupuni uuku nei, no ka mea, aohe mea hiki ole i ka hanaia.
Ina i manao kakou e hiki koke mai keia mau mea ma Hawaii nei, e hiki no. Aka i ole e hiki ia kakou ke hana i keia mau mea elua a'u i hoakaka aku nei ia oukou mamua, e aho no ka hoi hou aku e like me mamua, ke kuku hou o na wahine i ke kapa, haalele ae ka mea nana o ka lole; he nana ka lohe, he ai ka pahi, he mau mea maikai keia a kakou i ike iho nei la, mai na aina e mai. Ua pau keia wahi manao hoakaka aku ia oe, e ke K.H., o kau hana wale aku no koe, o ke pai iho a me ka hoolaha aku i ike na mea makapo o Hawaii nei.
Aloha oe. Na'u na NOHOUA.
KA KE AKUA HANA MA KE KULANUI.
Eia kekahi. Ua hiki mai ka Uhane Hemolele io makou nei i keia manawa. Ua hele mai oia e hana i kana hana kupanaha ma keia wahi, ua wawahi mai oia i na naau pohaku o makou nei. Ua hoala mai oia i kekahi poe paakiki loa e noho nanea ana i Ziona. Ua loaa ia makou ke kaumaha a me ka weliweli no ko makou kipi loihi loa ana ia ia i keia mau makahiki make. Ua manaoia ua noho mai ka Uhane Hemolele iloko o ka naau o kekahi poe haumana kamalii o ke Kulanui nei; a me kekahi poe haumana kanaka makua; aka, aole nae lakou i mahuahua loa, he nui no ka poe i koe aole i ae aku me ko lakou naau a pau, eia no lakou a pau e noho makau ole ana, e noho ana me ka weliweli ole i ka make e loaa mai ana ia lakou ma keia hope aku. I keia wa pule hoomau iho o makou, nui no ka poe a ka Uhane i hoohuli mai ai, he mau kane a me na wahine e imi ana i ke ola no ka lakou uhane.