Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 25, 9 May 1838 — Page 97

1838.) KUMU HAWAII. 99

ka nui me ka hana ana o na lepo eha. Ina o ka mea paani me ka hana lealea maloko o ka hale kula: eia kona uku, eono (6) lepo kawili; a i ole ia, he uku e i like ka nui me ka hana ana o na lepo eono. Ina he mau mea hakaka me ka huhu ukiuki, a me ka hana eha aku i kekahi i kekahi: eia ko laua uku, eono, (6) lepo kawili, a hookahi ai'na e hoohala ia laua o ka la, o ka ai'na awakea, aia pau na lepo eono i ke kawiliia e laua, alaila ai laua i ko laila ai'na awakea.
                Pela no hoi ka mea akaaka maloko o ka hale kula, ina i ikeia kekahi e akaaka 'na maloko o ia hale ma na mea kupono ole i ka akaaka, eia kona uku, hookahi lepo kawili, a i ole ia he uku e ae i like ka nui me ka hana ana o ka lepo hookahi. Pela no ka mea hawanawana maloko o ka hale kula, a me ka mea komo mai mahope o ke kahea ana o ka inoa mua, a me ke komo ana o ke kumu; a me ka mea puka malu aku iwaho me ke noi ole aku i ke kumu, a me ka mea hele me ka wawae halulu, a me ka mea kuamuamu maloko o ka hale kula, a mawaho no hoi kekahi. O ko lakou nei uku like mai a hawanawana a hiki ia kuamuamu, he palua na lepo no ka hewa hookahi, no kela hewa no keia hewa.
                Ina he mea ku ole i ka wa pule, eia kona uku hookahi lepo kawili, pela no ka mea komo i ke kapa lepo i ka wa kula, a me ka mea koho wale i ko hai ninau, o ko lakou uku like ana no ia a pau; he pakahi na lepo kawili.
                O ke kanawai hakaka, a me ke kanawai kuamuamu, pili no laua i ka wa kula a pili no hoi i ka wa mawaho.
Na KALAMA.
 

KANAWAI NO KE KULANUI. Helu 3.

                Eia na kanawai a me na uku no ka mea malama ole i na kanawai o ke kula. Ina o ka poe malama ole e like me ka olelo a ke kanawai, e pili no oia, a e kikoia oia e ka mea ia ia ka pepa kanawai, no ka manawa hookolokolo. Penei ke kiko ana. Ina paha o Hoapili ka mea i paani maloko o ka hale kula, alaila e nana ka mea ia ia ke kiko o ka pepa kanawai i kahi i kau ai kona inoa, a loaa ia ia alaila hooholo oia i kona lima ma ka wa mawaena pono o kona inoa a loaa ia ia kahi i kakauia'i ke kanawai paani; alaila kiko oia ia ia. Pela i na kanawai a pau loa i hoakakaia maloko o ua pepa la, ina he walaau, he paani, he hawanawana paha, pela no i na mea a pau loa, no ka mea, ma kahi i kakauia'i ke kanawai, malaila pu no hoi i kakauia'i me ka uku. Pela e houluuluia'i na hewa o kela mea kela mea, mai ka poakahi ka hoomaka ana o ke kiko a hiki i ke ahiahi o ka poaha, alaila pau, no ka mea, oia ka manawa e hoike ai ke kiko i ke kumu. Mahope iho o ka pau ana o ke kula alua o ke ahiahi, alaila hoike ua pepa kaaawa nei i ke kumu nana e hookolokolo mai i kela mea i keia mea e like me kana hana ana, me ka haawi pu mai i ka uku pono no kana hana ana. Pela mau no e hana'i i kela hebedoma i keia hebedoma no ka mea hookahi hebedoma hookahi hookolokolo ana.
                He pono a he maikai keia imua o ka maka o na haumana a pau. Ua malama pono no kekahi poe, aka o kekahi poe aole lakou i malama pono i ke kanawai. Ua pili no nae lakou e like me ko ke kanawai ano mau, aole lakou i pakele aku. O keia mau kanawai, he mau kanawai hoomalu ia no ke kula a me ka pule o ka po. He maikai a he pono ke kanawai i ka poe e malama ana i ke kanawai, ua ono lakou i ka malama pono i ke kanawai. He ino a he hoopailua ke kanawai i ka poe e manao ana he mea ino ia mea ia lakou.
Na KALAMA.
 

KEEI, Hawaii, Maraki 5, 1838.

                NO KE KEIKI AUWANA A MAKE. I ka la iwakalua 20 o Feberuari i ke kakahiaka nui, ohumu iho la na makua penei. Ai mai nei ao kau hale i ka ulu, o ko kakou hale wale no ka ulu ole, e pii paha kakou i wahi honina ulu na kakou, ooe no, owau, o ke kaikamahine a kaua.
                I mai la ka makuahine, Ia wai hoi auanei keia keiki?
                I mai la ka makuakane, ia Keliikaahola no hoi paha. Noho iho la ua keiki la, pii aku la na makua iuka a hiki aku paha iloko ulu. I ka hora umi paha, pii aku la ua keiki la, a hiki loa iuka lilo loa, elua kanaka i loaa i ua keiki la, o Kamaka ka inoa o kekahi, o Lahaina ka inoa o kekahi, e uhuki ai ana laua, ike mai la ua mau kanaka la i ua keiki la, a hoihoi mai la laila a hiki i kauhale hoonoho iho la laua ia ia, hoi aku la ua mau kanaka la e kanu huli, pii aku la ua keiki la mahope aku, a ike mai la o Kamaka, kii aku la no o Kamaka i ua keiki la, hoihoi mai la no a loko o ka hale. Hoi aku la o Kamaka, kanu huli hou iho la laua, pii hou aku la no ua keiki la, i keia pii ana a ua keiki la nalowale loa, aia na makua iuka i ka pii no iuka, a iho mai la ia mau kanaka la a hiki i kahakai, ike aku la laua i na makua o na keiki la, i aku la, Eia no ka olua i kai nei. Ae. I aku la laua, Aia kahi keiki a olua iuka. I mal la na makua, Auhea, a iuka. Imi aku la na makua, aole i loaa ia ia a po, kakahiaka ae imi hou aku la na makua aole loa i loaa. I ka poaono lohe iho la maua me Loe, i ko maua lohe ana mihi iho maua me ka piha o ka naau i ke kaumaha.
                Auhea oukou e na makua mai Hawaii aku nei a Kauai, e malama oukou e na makua i ka oukou mau keiki, no ka mea, he hewa nui loa, no ka mea, he uhane kona, aole he uhane o na ilio a oukou i hiipoi ai, me ka haalele wale i na keiki a oukou, (ua kauohaia mai oukou e malama i ka oukou mau keiki, e alakai ia lakou ma ka hoonaauao a ka Haku.) Eia keia hewa nui o oukou, e na makua, o ka haawi wale aku i na keiki ia hai, oia ke kumu i nalowale ai keia keiki, oia kekahi kumu e emi ai na kanaka o Hawaii nei.
Na OWALAWAHIE.
 

AIKANAKA.

                Eia ka olelo hoakaka no ko Aikanaka manawa i kona wa i nawaliwali ai a make aku nei. Ua make aku nei oia i ka makahiki o ka Haku 1837, i ka malama o Detemaba i ka la 23 i ka hora ehiku ka make ana. Eia kona manaolana no ka Haku i ka wa i ninau aku ai au ia ia; "Pehea kou manao i ke Akua?" I mai la kela ia ia, "O ko'u manao nui no ia o ke Akua, o kahi a kakou i imi ai o ka Haku, aka i kekahi manawa, ua hiki mai kekahi hoowalewale ia'u, aole au i huli aku ma ia mea hewa, manao no au ma ke Akua."

                Kauoha mai la ia ia'u, "E pule oukou i ke Akua no'u."
                Alaila ue iho la maua me kana wahine, i kona hoakaka ana i kona manao i ka Haku, "Malaila loa au a hiki i ko'u hopena.'' A i kekahi mau la mai, ninau aku la o Mamala ia ia, "Auhea oe? O mai la kela, He manawa okoa kela, he la hou keia.'' I mai la kela ia'u, Ua hiki mai ka popilikia ia'u i nehinei.
                I aku la ka hoahanau ia ia, Mai haliu mai oe i ko ke ao nei, ma o Iesu la oe e hahai ai.
                Aka, i ka hiki ana aku o kana kaikamahine aloha, halawai no laua me kona makuakane, i ka la iwakalua kumamalua o Detemaba, halawai no laua me kona nawaliwali, a me ke aloha nui, a me ka olioli, alaila, hoala ia maila ia i luna me kona nawaliwali nui, a kamailio aku la me kana kaikamahine, i aku la, Ua ahonui mai nei ke Akua ia'u, a ia oe, a ua halawai ae nei kaua. Alaila, kauoha aku la ia i kana kaikamahine, e malama i ka pono.
                Aka i ko makou ike ana aku i kona waiho ana mai i kona mai nui; aole ia i auwe mai i kona eha, aole ia i hoohewahewa mai, a kokoke ia e laweia'ku;