Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 25, 9 May 1838 — Page 98

100 KUMU HAWAII. (MEI,

i aku la o Kapiolani, o ko hele no ia. Hoole ae la kela, aole i liuliu iho, a lawe ia aku la ia. No AIKANAKA ka manao. Na'u na HEWAHEWA i kakau.
 

KULANUI, LAHAINALUNA, Maraki 10, 1838.
Mele i ke kulanui.

                Ke kulanui huli moku mai Kauai, na kahiki i lawe mai ke kulanui, na na kanaka keokeo o Amerika akau, na lakou ke kula i halihali mai, lu iho la i na aina, ua naauao makou, ua paa i ke kula. He kula 'uanei ke aiwaiwa. E kani ana ka bele he kula ia, ua hiki i ka hora kula; e wiki e wawe a hiki i ka hale: O hoolai ka noho a ka papa mua, o kuene ka noho a ka papa hope, o makaukau o ka papa iwaena. O hoolai ka noho, huli ka palapala, nana ka maka, heluhelu ka waha, kuhikuhi ka lima, noonoo ka naau, hoolohe ana ka pepeiao o ka leo o ke kumu.
                Kahea ae nei Anaru ka mea ia ia ke kulanui, Ku mai, e Ehu; o ka Hoikehonua, aia i ka pauku akahi, ka heluhelu me ka pololei, ke kuhikuhi Palapala aina, ike ia Amerika, ike na Ainapuniole, ike ia Beretania, ike i na kaikuono a me na lae ino, ka lae makani a me ka lae pohu, ike i na moana ike i na mokupuni o ka moana, ike i na mauna a me na kuahiwi, na papu a me na awawa, na muliwai a me na loko; na aina nui a me na aina liilii, na aupuni a me na moku o ka honua nei.
                Ike i ke kaa ana o ka honua. Ike i keia mau mea he hana mana na ke Akua.
                Kahea ae nei o Kalaka, ku mai, e Hau; o ke Anahonua, ke ana i ka loa a me ka laula, ke ana i ke kiekie a me ka haahaa a me ka hohonu, ka loa mai kekahi aina aku a hiki i kekahi aina; ikea ke kiekie a me ka hohonu, ma ke ana ana i ka laau ana huikolu. O ka loa hoi a me ka laula a me ka ili, i ka nana ana i ke Panana, a me ke ana ana i ke kaulahao.
                I ke ana ana i ka puu a me na mea kupono a pau e pono ke ana ma ka laau ana huina kolu ku pono, oia ka mea e hoike mai i na degere o kela huina a me keia huina, a me keia huina o kela deg. a loaa na huina, alaila hiki ke imi i na aoao a pau; ma ka nana ana i ka Huhuihelu, malaila ua haiia mai ka loaa ana o na mea a pau loa. Elua no mea e ana o na mea kupono a pau; O ke laau huinakolu a me ka ohe nana la.
                Ku mai Opunui, o ka buke Kauoha mua, aia i ka Mokuna akahi pauku akahi, ka heluhelu me ka pololei, ka noonoo pono, ka imi ke ano o ia mau olelo. Ike i keia mau olelo, loaa ka naauao io, ka mea e ola'i ka uhane. Ku mai o Kaiana; o ka Ai o ka la, huli ia olelo.
                Kahea ae nei Dibela, Ku mai Hoapili kapu ia ia ke kula, ka makua hoi ia o na keiki; o ka papa ka ia ia, meha ka leo, ko ke ano he kula ia. Kahea ae nei Bainamu, Ku mai o Kahale ke kulanui, nanana ka palapalalima, ka hoani o ka papa, ke kau o ka peni, ka hoonui o ka hua, ka hoolawe o ka olelo.
                Ke kakau o ka hua helu, ka hoonui, ka hoolawe, ka puunaue i ka mea okoa ma ka hakina.
                Ka hoolilo i na mea okoa ma ka hakina, ka lawe i na dala mailoko mai o na dala okoa a me na hapa, ka hoolilo i na mea okoa ma ka hakina hapaumi. Ike i keia mau mea, he oihana no ke kulanui. Ke kula la a po kuu keiki ka ai no ia o ke kula, he makua ke kula no kahi makua ole, he makamaka no kahi ikea ole ia, o nakui, onei ke kulanui, ke noho la i Auwaiawao, e ao kakou he kula keia e nana ia la e Kapoulu wai, nani wale ke kula maikai, hoolulu ke kula i kauanahua, kahiko ke kula i ka lai o Lele, moe kaoo a ke kula, hoomaha ke kula i na minute, he malumalu no ke kula ka lau niu. Kaukihei o ke kula hoi i ka uka, he mau kapa like ia no ke kulanui.
                Ke kulanui makamaka ole, hookahi no makamaka o ke kula, he ai ke kula no ka la makaponiuniu, he hoomaona no ka la pololi, no ka la inea o ko kaikunane, inea i ka noho ana i ke kula i ka imi ana i ka noonoo. I Maui ka noho ana, pau na mauna, a me na kuahiwi, ua pau i ke kulaia; pau ke kaikuono a me ka lae makani, he olelo ia na ia la, pau ke kukulu akau a me ke kukulu hema, he pela ia na ia nei, pau ka paa iluna a me ka paa ilalo, he oi no ia no ke kula, he pualele no ke akamai, he unuhi olelo no makou nei, he ahai palaoala.
                Ua ike makou he kula Manawa, he Hoikehonua, he Anahonua, he Helunaau, he helu la hoi me ka po, he hoohalawai, he hai manao i na kumu. Ua ike makou he mea maikai loa no ke kula.

No ko Wailuku mau kula.

                He kula na na wai eha, na Waihee, na Waiehu, na Wailuku, na Waikapu, na ka malu o ka ke kuawa, na ke keiki heepuewai ke kula, e nonoho ana i ke kahawai, e hoolohe ana i ke kani a ka pu; Oliuliu o ke kula i ke ahiahi, hoomakaukau o ke kula i ke kakahiaka, o Haolua o ke kula i ke awakea, o Uniki o ke kula i ke kaulana la. E ui e ninau na hoa kula, o Levi o Isaaka o Kamaehukai na hoa kula ia. Olaweiki o ke kula ku oe; o na hoomahie a ke kula, o na hailuna a ko kula, o na aku ua mauamau a ke kula, o na akomo a ola ia ke kula, puka iwaho ke kula ike ole no makou kahi no ke kula ike; he kula maikai ke kula: he kula hanohano, he mea maikai loa no ke kula: He mea hoi ia e pono ai ko Hawaii nei, ke pono ka lakou hana. Na KALAMA.
                Owau nei o Kalama ka mea nana i kakau i keia mele; aole nae na'u i imi a i noonoo, he mea okoa ka mea nana i haku keia. Ia makou i hele ai i Wailuku kuu lohe ana i kela mea i kekahi wahine. I ka malama o Ianuari, i ka la 22 oia malama, i keia makahiki no. (5838 o ka honua nei.) Aloha oe ke Kumu Hawaii. Ua pau ka'u wahi ai; aka mahope paha e hanai hou aku no paha wau ia oe.
 

NO KA HONUA.

                Auhea ka honua? Eia malalo o ko kakou wawae.
                Heaha kekahi inoa ona? He lepo.
                Ua paa anei ka honua i kekahi mea? Ae, ua paa i ka weuweu.
                Ua paa anei ke alanui?
                He laumania anei ka honua? He apuupuu paha?
                He papu anei, he kiekie paha?
                Heaha ka puu? Heaha ke awawa?
                Ua paakiki anei ka honua? Aole paakiki loa, e hiki ke eliia.
                Ina e eli iho oe iloko o ka honua ma kela wahi keia wahi, ua like anei ka lepo? Aole, okoa no ka lepo.
                Heaha ka pohaku? He mea paakiki ia iloko o ka lepo.
                Heaha ka like ole o ka pohaku ma ka ili?
                Ua maikai ka ili, a nemonemo.
                Mahea na ili i ahu ai? Ma na kahawai a me na kahakai.
                Ua maikai anei ka honua?
                Heaha ka maikai? Ua kupu mai ka laau a me na mea ai.
                He lepo anei malalo o keia hale?
                He lepo anei malalo o na kahawai a me na muliwai?
Akeakamai.
 

                Ua paiia KE KUMU HAWAI ma ka mea Paipalapala a na Misionari, Honolulu, elua hebedoma hookahi pepa, o Wenede ka ia e pai iho ai.
                Eia ke kuai ana, hookahi makahiki, $0,50, a na mea e lawe i ka pepa a pau.

OAHU: MISSION PRESS.---R. TINKER, Editor. E. O. HALL, Printer.