Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 25, 9 May 1838 — KAWAILEPOLEPO. [ARTICLE]

KAWAILEPOLEPO.

Ein koia mea a'u i ike i keia hoahaiiau o kakou, 7/e aloka kona i ka poe makaainana. Ua ike oukou, e na makaainana o Wailuku nei, aole i hooluhiia oukou e Kawailepotepo. Ina, ua hookaumahaia oukou i kona noho ana inaluna o oiikou, aole no kona manao ia. Aole ia i kauoha ia oukou e hana nui i kana hana ana, e kukulu i hale nui nona, a e hana i kela mea keia mea e hihi ai k? kino. A hemo ia nui kona oluolu. I mai la ia'u— u Ua maha au, no ka mea, makau au ohooluhi paha au i kanaka." I kona noho ana ma Makaaka i Waihee, ua kakau iho ia ia i kekahi mau manao no oukou. Ke manao neiau e heluhelu. Eia kekahi. u Aloha oukou e ko Hawaii a l>au loa,

0 oukou e ka poe huoe, a me kaaoe hooluhi wale ia, oiia pllikia «Mm, « keia poe a pau, c houiohe oml. He wahi niaoao ko'u no oukou, tkiji pu6 a pau, aole o'u manao i ka a me ka hooluhi hewa ia, a me ka pUihaa. Aole a'u manao ia oakou e poipo ai, eia ko oukon poino nui, o ko hoowahawahai ke Akua, hoomaloka, a ike ole ia ia, eia ko kakou hewa, e na hoahanau. Ke i aku nei aq, e lele loa i kela mau mea, a e i»ni ia Kristo, e nana aku ia ia wale no. Ina e loaa na oihana a pau a ka Uhane i ke kanaka ea, oia ka waiwai mau loa iinua o ke Akua; aka aole pono ke kanalua, oia ke kapa aku i ke Akua he hoopunipuni. E manao i kana olelo ma Mataio; "Aka e imi e aku oukou mamua i ke aupuni o ke a me kana pono, a ua pau ua mau mea la i ka haawiia mai ia oukou." E noonoo Ike ano e pono ai. Aloha oukou. Na Hezckia KAWAiLEroLcro. Nui na mea i koe a'u i ike ai—aka aole luki ia'u ke hoakaka. I kuu ike pinepine ana ia ia, īnanao au he kana* ka maikai ia ma kona hale iho. He kane maikai—huhu ole—hakaka ole i kana wahine. Pule pinepine ia i ka Haku i alohamai ia laua, a i hoola mai iko laua mau uhane. He kanakaakahai, o Kawailepolepo—ua haahaa ko* na naau. Aole loaiau i ike i knna hookiekie ana ia ia iho—aole akahi. He kanaka pule ia. I ko'u manao, ua hele pu ia ine ke Akua, jme ka inakemake e hana i na mea a pau ana i kauoha mai ai. A i kona wa popilikia aole i haaleleia e kona Haku. Haawi mai ke Akua ia ia i na mea a pau e pono ai kona kino. Ua olejq pinepine mai ia ia'u penei. Nani ka lokomaikai mai 6 ka Hnku ia'u. Mamua, i kuu noho ana he alii o ka auia, ua pololi pinepi.-.e au, a me ka'u wahine—aka hemo au—nui ka poe i kokoa mai i&'u—aole pololi iki." E. hoopomaikaiia oukou e ke Akua, ka poe i hoomanao i kanai kauwa, i kona wa haiki. Nana oukou e kokua iko oukou popUikia! I ka mahuahua aQa o-kona' BUs, a im

liu wale 110 koii ntnaoi A#l# oMI mkiii wale. He oluolu no ki mw» 0 le«u ka Haku, kekahi ove i». I kuu kamailio pinepine ana uie ia, aole au i lohe ia ia e kaena ana. .Aole ia i olelo 1 kona naauao—i kooa maikai—4 kona noho ekaleaia ana—i kona naauao—i kona nmlania ana i ka pono. Aole au i lohe—aole inakou i lohe ia ia e olelo ana pela. Mihi pinepine oia i kona hewa me ka hoopailua ia ia iho. Nui kona makemake ia lesu, a me kona koko mana. Ua hilinai ia malaila, a »m---laila wale no a ma ona la. ua lannkila oia maluna o ka make. I kona hele ana ma ke awawa malu o ka make> aole oia wale no, o kona llnku kekahi. A i ko'u manao, i keia ahiahi, i ko makou kanu ana i kona kupapau, aia no ko kakou hoahanau aloha ine lesu ma ka lani, e kulou ana imua ona, e meuiele ana, a e hoonani ana i ka mea i kuai ia ia me kona koko iho. Auhea oukou,e na hoahanau? Ua aloha oukou i keiahoahanau i kona ola nna. Aole paha pau kooukou aloha. Pehea e hiki ia oukou ke hoomaopopo i ko oukoualoha? Penei. Ma ka hele ana inn kona kapu'uii. E niK»noooukou, a, mc kona haliai ana mamnli o Icj?u—malaila onkou e hnhai ia ia. Ua ike oukou i konu akahai. a me kona haahaa o ka nnau, a me kona alolia, a ine kona hoomanawanui ana i ku hooiiiaauia inai, ua ike oukon i kona milii ana i kona hewa, a ine kona aloha ia lesu, mnlnila oukou e haliai ia ia me ia i lialiai ia Kristo. Ma keia inake ana, e kaliea ;<na mai ka liaku ia kakou, e na hoalianau me Ua leo ikaika K hoolohe kakou i keia leo. Mai aloha kekahi i keia ao, Mai noho palaka. E hana i ka'leau haua me ku ino'owa ole, n e hooikaika malaila a hiki i ka hopena, alaila e lohe no kakou i kein 01010 oluolu, U E ke kaiiwn mnikai. nialama pono, e komo ae oukou iloko o ka olioli «» ko oukou Haku." Auhea oukou, e ka poe paakiki. uiihi o«e —uiakemake ole ia les i, na'lii n me kanaka o keia piie ainar I le walii nuinao i koe no oukou. Uā lohe oukou i ka make ana o ka poe pono. *Ua lana ko lakou inanao i ko lakou inake ana. Aka, peh'e-a oukou? ! . inai ke Akua, ka mea liewa iloko o kona hewa." Oia—e hookukeia—oia ko lakou make ana—oia ko lakou hope—o kela mea keia mea i hoaahu ole ia i ke kapa keokeo o ko lesu pono—ea —e kipakuia oia—aole hele no konaimmao, aole hele oluolu —aole—e kipakuia ilokoo ka make—iloko iilo o ka lapalapa ana o ke ahi pio ole. E kipakuia—auwel auwe! I keia manawa, ua kaheaia mai oukou. Kahea mai ke Akua ka

fck Kelki, « «• I» «hane Hem3e e! £ huK, no ke aha la oukou e tmk<! u? Ui kaheala mai oukou e na lani, ka la, ka mahina, na hoku, na ao, ka oakani! Ua kaheaia mai oukou e ka hi>nua, amekamoana! Ua kaheaia mai oukou e kanakal £ huli, e huli, no ke ana la oukou e make ai? Ua kahea*| ia mai oukou i ka po a me ke ao—ua kaheiaia mai oukou, e ka poe make a me ka poe ola. Ua kaheaia inai oukou e ka lua i eliia, a me na kupapau. E huli mai, e huli mai,no ke aha la oukou e make ai. I keia la, ua knhea hou iamai oukou. A eia—*e nana oukuuii keia kupapnu, a me kela lua hamama! E nana niai, a e haalulu iiikua o ke Akua! Aole paha oukou haalulu. Ua ike ke Akua i ko oukou naau. Ua paakiki paha nie he pohaku la, a nie he hao la! Ua ike makou, e hiki no iaoukou kehoole i ka ke Akua—i kona kahea ana. E hiki ia oukou ke hoole ia lesu, a me ka Uhane Memolele. E hiki no ia oukou ke hoole, a ke pale aku i keia inau mea a pau a e hehi ia lesu a ine koiia kea a me k(»na koko inana malnlo iho o ko oukou wawae! Aka, ea, eia ka mea weliweli a'u e hoakaka ia oukou—aole hiki ia (Mikou ke hoole i ka inake. I ka wa-i !pau ai ko ke Akua ahoiiui, alaila e ike manpopo oukou i ko oukou nawaliwali. Alaila e ike onkou i ke ano o.ko ke Akua niana, a ine koha linhu, a ine kona ukiuki loa. K hookukeia oukou iloko o ka loko e aa inau ana i l>a lnaipele a ine ke ahi! aole inea nana oiikoii e hoopakele. J. S. (i. Kulam'i, Lahainaluna, lanuari 0, 183H. No KF. KULANUI. Helll I. Auhea oe e Tineka. Ke lioakaka nku nei aii ia oe a ine ka poe a pau e heluhelu ana i ke Kuinu ilawaii i ke aiio o na kanawai no na kamalii ma ke kulanui i Lahninaluna i Maui. Ua paa ko lakou kanawai, na lakon no i iiui i mer» e hooinalu ai i ko kula. a ine ko hikou nolio ana. Ua kohoaku no lakou i kekahi poe akaniai hiki ke noonoo, a na lakou e iiiii i ke kanawai a loaa ine ka haawi i ka uku pono,alaila hoike ir ai i na haumana a pau. Ina ku like ole ka niea a lakou i uni ai ine ka nianao o ka nui o na kanialii a pau, alaila imi hou no lakou a loaa ka inea pono, alaila hoike niai. Penei ke "kau ana kanawai no ke kula. I ka wa e kani ai ke hele, he pono i na haumana a pau ke komo e inamua iloko o ka hale kula, uiainua o ke komo ana o ke kuniu. I ke komo ana ilokoo ka halē kula, e wehe mua ka papale, a e hele malie me ka wawae halulu ole, a noho malie ma kona wahi

i maaao al me ka waUau ofe, a me ka hawanawana ole. I ke komo ana o ke kumu a noho iho ma ka noho, alaila kahea ka inoa o na haumana, ina o kapoe eoole mai iko lakou iuoa, e kikoia lakou ma ka pepa-hea-inoa, a hiki mai i ka poakahi e hookolokoloia lakou a paue ke kuuiu, ana lakou 110 e hoike |Hilolei mai i ke kumu i ko lakou mea i kiko ai. 1 ka pau ana o ke kahea inoa, alaila pule, a.i ka manawa pule, he pono i na haumana a pau ioa ke ku inai iluna i ka wa pule, ina oka niea e uoho ilalo i ka wa pule, e pilii oia i ke kanuwai, a e kikoia oia e ka mea nana e malama ka pepa kanawai. Ina he inea inai nei hiki ole ifl ia ke ku mai, aluila pono ia ia he noho malalo. O ka pepa kanāwai, he prpa okoa no ia i kakau pu ia me na inoa o na hauniana a pau loa, a nie na kanawai hooinalu a pau, a me ka uku iio kela kann,wai keia kanawai. Ahe inea okoa no |ka niea ia ia ka iiihlama o ka pepa-ka-nawai; a oia im kh mea nana e nana ke kolohe o na haiiiiiaua i ka wa kula. i Ina i ike oia i kekalii iuea e paaui ;ana n.e ke kolohe! a n.e ka wnlaau a iue ka hiainoe maloko o ka hale, e ki- , koia oia e ua mea la iiaiia. e inalauia ka |iepa kauawai. Aiile uae oia e a«> e aku ia ia iiiamua. a lumkiili <>ia alaila kiko: aole, aole pela; a|;a 'p Kiko mUii no oia ia ia ine ka olelo i|!c aku ia ia mainiia, , no ka inea, ua ikeia ua lohe iio hoi oia niainiia i na kanawai o ke kula; no ka jiuea, ua liaiia i iiaihniiuiaiin a pnu. I Na Km.a.ma.

Hia na kanawai no kk ki i.a. Helu 2. O ka walnnu, o |<n liiauioe, l«ti [>uani, ka liakaka, ka liawauau'ana, ka wawiio lialulu, kuaiiiiiaiiiii, ka iinlio mn kn lialo, i ka wa kiila uie ka ae n!c iu'ku e ke kmmi. ke ku ole i ka ua pule ke kotii(» i ko ka|>a ltvpo | ka wa kula, ka akaaka iu.-ilnko «i ka HaU' kula i ka inanawa e akoakoa ana na liaiunaiia, kn hele iwalio iiio ka liookolo oU» aku i ke kuimi, U«' koino uiai inahojHVo k<> kiniiu, ke kolni w.-ile aku i kj> liai iiiuau a ine ka liele mai uie ka makaiikaii oh* i im inea o ke kula, n iiie iia nioa like e ne he nui loa e haunaele ui ke kula. Oia na kanawai hooinalu no ke kula he uinikmiiainalinia (Is)|aiiie na inra like e ae he nui loa i haunaele ai ke ao ana. Ina o ka mea e iualama ole i kekahi <» keia inaif kannwai, e pili no oia. Eia ka uku. Ina o ku mea. walaau ine ka leo inaopopo, a me ka mea hiainoe a ,ijiēa noho ma ka hale i ka wa me ka oe ole ia'ku o kona noho ana e ke kumu; Eia k<i lakou uku, ehai4) lepo kawili; a i ole ia, he uku e i like

ka nui me ka h<*ina ana o na lepo eha. lua o ku niea pn uii me ka hana lealea innlako o k:i hal»» kula: eia kona uku, eono (6) le|>o k;iwili; a i ule ia, he uku e i like ka nui me k.i hnim aua o na lep<> eono. liin lie inan niea hnkaka ine ka liiilim ukiuki, a me ka h;ina elia aku i kek'ihi i kekalii: eia ko laiia uku, oono, ((!) k'iwiii, n hookahi ai'na « h«Mih;tl:i i i lau'i o ka la, o ka ai'na aw;ikea, aia |>au ita l«»|»o eono i ke kaA'iliia e laua, alaila ai laua i ko laua ai'na awakea. Pela iki lioi k i moa akaaka maloko o ka hale kula iua i ikeia kokahi e akanka 'na uialoko o i i hale uia na uiea kupono ole i ka akaaka, eia kona uku, hookalii■le.po k:|\vili, a i ole ia he uku e ae i like ka iiui me ka liana nna o ka lepo hook-ihi- Pela no ka inea liawauawaiia maloko o ka liale kula, a uie k:i me i k'i im uni m iliope o ke kahea a:ia o ka iti«»a iiiua, a ine ke komo ana <> ke kuinu; a ine ka uiea piika malii ak.i iu'a'io me ke »i• »i «»1 e aku i ke kuinu, a me ka uie i liele ine ka vva«.ie lialiilu. a me ka 'm'.i koainiiamil malok<> <> k i liale kula. a uiawalio no hoi kekahi. (> k«» I ik >'i nei <iku like inai a liaw.iu.iwa 1:1 a liiki ia kiiainiiainu, lie p:i!ua :ia ! e|»<» no k i 'u* - .'.'a houkalii, uo ki'l • 'hewa H<» keia hew a. Ina lie iiiea Uii <'!•* i ka wa pn'e, eia ?;.»Ma uk.u. hi> «ka'u : ep-» ka w ili, pe!a iio l;a i>iea kouio i ke k ij» i iepo i k:» wa ji<ila, a iik' ka (ne.i kolio wale i ko liai niiiHU, <> am lako'i likn like aua no iu a p:i'i: lie i»:ik iiii :ia lepo kawili. () ke k iuaw :ii h'ik-ika, a nie ke kaiiawai k ■ niu iai'i. pi i u » laua i k i wa kula a piii no iioi i ka w.t uiawaiio. Na KM.ama. K*na«ai ni» ki: ki um i. Helu 3. Kia n-i kauawai a me ua uku no ka vnea malama uie i n i kanawai <» ke k»t}a. liia o ka p<»e malaiiia <»ie e like me ka oielo i ke ka:ia miī. e pili n-> <>ia, a e kikoia oia e ka mea ia i.i ka pepa kaua,;ii, no ka uiauawa hi»i»!v>>lokitli». Penei Ke k'i'ko aua. Ina j» ih-i o lloaj»ili ka inea i paani uialoko <> ka :liai< v kula, alaila e uana ka mea ia ia ke kikoo ka pepa ka-iawai i k ilii i kan ai kona inoa. a loaa ia ia alaila hooholo »na i kona luna ina ka wa niawaena pono o kona moa a loaa i:i i:i kahi i kakauia i ke paaui; alaila kiko : oia ia ia., Pela ī na kanawai a pau loa i hoakakaia niaioko o ua pepa la; ina lie wala iu, he paani, lie hawanawana paha, pela iio i na niea a pau loa, no ka inea, uia kalii i kakaiiia'i ke kanawai, nialaila pu no lioi i kakauia'i ine ka nkn. Pela e hoiiluuliiia'i na hewa o kela mea keia mea, mai ka poakahi ka hoomaka aoa

0 kei kiko a hiki i ke «hiaht «te'jtodli, alail a pau, nokamea, oia ka manawa e h< ike ai ke kiko i ke kumu. Maliope iho o ka pau ana o ke kula alua o ke ahinihi, alaila hoike ua pepa kaoawai nei I ke kuiuu nana e hookolokolo maī 1 ke a men i keia mea e like me kana hana nna, me ka haawi pu mai i kl uku pono no kana hana ana. Pelamau no e haua'i i kela hebedoma i keia hebedouia 110 ka mea hookahi hebedoma hookahi hookolokolo ana. I le jh)uo a he maikai keia imua o ka maka o ua haumana a pau. Ua malama pono no kekahi poe, aka okekahi poe aole lakou i malama pono i ke kanaWai. Ua pili no nae lakou e like me ko ke kanawai ano mau, aole lakou i paktle aku. 0 keia mau kanawai, he mau kanawai hoomalu ia no ke kula a me ka pule o ka po. Hc maikai a he pono ke kanawai i ka poe e malama i.-ma i ke kniiawai, ua ono lakou i ka ! malania pono i ke kanawai. He ino a 'he hoopuiUia ke kanawai i ka poe e I uianao ana he mea iuo ia mea ialakou. j . : ' Na Kalama. I . V '- -~1;; ; I Keei, Hawaii, Maraki 5, 1838. No KE KF.IKI AUWANA A MAKI'.. I ka!.»i wnkiilua "20 o Keberti:iri i ke kakahinka nuii ohiiniu ilio lu na nuikua pe- ; iH-i, Ai uini nei no k;iu liale i ka ulu, o ko k:ik<»u iliale wale no ka ulu ole, e pii i pahn kaUou i walii hoiiinanlu na kaUou, ooē no, owau, o ke kaikuiuahiiie a kniia. I uini la kn mnkunhiiie, la wai hoi nuanei koin keiki I inai l:i. kn makuaknne, in Keliikaaliola no h .ii paha. Noho iho la ua keiki I la, pii aku la na uiakua iuUa a liiki aku paha iloko ulu. I ka hora umi j)aha, | pii nku hi. ua keiki la, a liiki loa iuka lilo loa, elun kanaka i lona i ua keiki la, o Kaiunka kn inoa o keknhi, o Lahaiiia ka inoa o kekahi, e uhuki ai nna : lan i. ike inni In ua niaii kanakn ln i ua [ koiki la, a hoihoi inai Ia laun n liiki i kai:li:ile hoonoho iho In laua i:i ia, lioi ak'i la un inau kanaka la e kanu huli. pii nku la un keiki la mahone aku, a ike mai In o Knmnkn, kii aku in uo o Kainaka i un keiki In, l..»ihoi mai la no a loko o ka hnle. Hoi aku la Kaiiinka, Uanu liuli hoii iho la laua, pii hou aku la no ua keiki la, i keia pii ana a ua keiki Ija nnlownle loa, aia na t»akua iuka i ka pii no iuka, a iho mni la ua inan kannka.la a hiki i kaluikai, ike aku la laua i na makua o na keiki In, i aku la, Eia no ka olua i kai nei. Ae. I aku la laua, Aia k.ahi keiki a oliw iuka. I mai la na makua, Auhea, a iuka. Imi aku la na makua, aole i loaa ia la a po, kakahiaka ae iini hou aku la na ma-

ter4s«iiii^ AuheaookoQeß«iiMAmii^Bn|nftfi :fckCfij^;;a;K^ makua i ka o«kou iteu keiki; M |ft{ mea, he hewa mri toa,iw*a m«iiP§ «hane kon», aole he nhaM A MJB|M oukou i hiipoi ai, nie km i na keiki a oakou, (ua tnM«)4^ij|a|i. oukou e malāma i k|.oolHm e a)akai ia lakou ma ka hooaiiiiMKUl ka Haku.) Eia keia hewa e na makua, o ka haawi wa)#«im : iftt keiki ia hoi, oia ke kumu i Mddmle«i keia keiki, oia kekahi kumu e e«di «iu kanaka o Hawaii nei. Na Owalawahw.