Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 3, 4 July 1838 — He pepa hoike i ke ano o na kii hale. [ARTICLE]

He pepa hoike i ke ano o na kii hale.

Kulanui, Maui, lune 19,1838.

Auhea oe e Mr. Hala. Ke hoakaka aku nei au ia oe a me ka poe a pau e heluhelu ana i ke Kumu Hawaii, i ke •no o na kii hale ma ka pepa 22, buke ekolu, au i ninau mai ai i kapoe inake* make e hoike aku i ke ano o ia mauini haU. "I mai oe, E hai aku i ko laua m%u inoa a me na mea i paa'i a me ka waiwai oloko a me kela niea keia mea e waiho ana maloko." Ua noonoo ike i m> hoi -au i ke ano o ua mau hale ip, a' me na mea i paa'i, a me kela mea keia' mea e waiho ana nialoko. £ia paha ko laua mau inoa. -, 0 hale laaun nie halepohaku: Eia ke ano o haU laau. He hale no ia i hanaia e ke kanaka. Eia na mea i kapiliia'i: 0 ke kui hao a iue ke kui laāu, a me ka papalaau; a paa ia mau mea, alaila mahope o lakou ke pena. Eia na inoa o na pena, 0 omaoma, o uliuli, o oUnaUna, a me ulaula, a me keokeo, n me ua pena e he nui loa. Pau ia, eia kekahi mea no ua hale laau la. Hookahi wale no ona aoao i ikeia inai ke nana aku e like me kona kau ana ma ka pepa i paiia, a hookahi hoi haka la i ikeia inai. 0 kekahi aoao a me kekahi haka la, ua nalowale aku ia. No ke aha la ka mea 1 nolowale ai kekahi aoao a me kekahi haka la? Oia, Ina e ku kekahi kanaka ma kekahi kihi o ua hale la, e ike auanei oia i kekahi aoao a me kekahi kala, a e nalowale kekahi aoao a me kahi haka la. A he umikmnamahiku (17) konamau puka aniani, [j9ole mkaka pono, ptla paha aoU pah*-] a hookahi paha ona puka nui; ne alanui anuunuu kekahi ona, he pio kdcahi maluna o ka puka komo, ua

kmm Miwiii; Im palaau m koaa, a Mb pukanui, ame na maielua/a Me na laau e ulu ana a me kekahi mau ■4m hoohaaohano ona elna, nie he mmin puka uwahi la ke ano. He poliaku ula no ia i hanaia e na niea naauao. Eia na mea i waihoia iloko ona. Ue huke paha, he lole paha, he daln paha, a me ia waiwai aka ia waiwai aku, henni loa+ Ekolu noonakeenai ikeponoia niai. Aia paha malalo o kona kumu, he lua nuii i eliia ilalo pahia: Oia paha kn ha o keena maloko. Elua aoao oua, a elua hakala, a he mau keena liilii nialoko o na Ikeena nui. Hookahi ona kaupaku, ehaonaniau kihi. A he iwakaluukumainaha (24) aniani liilii nia na puka makani inaluna loa elua; he 12 ma kekahi a pela no hoi ma ka lua: Penei, (He 14x2=84), oia na aniani liilii a pau. Penei ka heluhelu aiia. He 12 i hoonuiia (x) me ka 2, ua like (=s) ia me ka 24. Ma ke keena nialalo iho, hookahi haneri me ka iwakaluakuiiiainawalu (128) na aniaui liilii. No ka mea, he 16 aniani liilii ma ka puka makani hookahi; ma ka aoao honkahi, eha (4) «o puka inakani, iim hoi elua (2) aoao, hoonui 4 X2=B, ev*alu puka makani ia; ma ka puka niakani hookahi 16 auiani, nolaila he 16x8=128, oia na aniani liilii a pau ina ke keena mawaena. Heluhelu hou, he 16 i liooiluiia (x) me ka 8, ua like (=) ia iiie 128- Ma ke kolu o ke keena, he 112 aniani liilii malaila. Penei ka hana aua. He 16x6-f 16=112 pela ka haiia ana i loaa'i na aniaui liilii a pau. lielulielu h»u. He 16 i hoonuiia (x) ma ke 6, ūa like (=) ia me 96; he 96 i huiia H--) ma ka 16, ua like (=) ia uie 112. Na aniani ia 1 pau ma ke keena nialalo. E houluulu i na aniani a pau, elua haneri kanaonokuuiamaha (264). Oia na aniani liilii a paii ina ua hale laau nei. Eia kekahi mea a'u i noonoo ai nialoko o ua hale la. ile ea no lualoko o konaunau keena a pau. Ina aohe ea inaloko ona, iua ua pau ka poe maloko ona i4sa make. He inea no ia e hoakaka mai ana i ko ke Akua lokoniaikai a me kona aloha ia kakou. A he mau puka no inaloko o kona niau keena. He maikai no kona heluhelu i ka nana ana'leu, aole hoi hio a ua kupololei loa;, a ua maikai loa. I kuu nana i ka hale pahaku, ma ke kii pepa, a ike aku la 'u, noonoo iho la 'u i na inea ona i paa'i, a me kona ano maloko a niawaho. Eia na mea au i ike ai. 0 ka pohakui o,ka laau a me na papa, a iiie ka puna a me ke pena, a me kela mea keia mea e pono ai kona hemahema. I ka nana ana i ka hale pohaku, he nui na laau nwlumalu e ku ana mawaho a

iaikiMal lt«#i pitti»S ® kekahi ua imhi Imm la. Elm mom mm kMM hwM». Hoo> Inlii keena maluna km, ■ houli»hi keem awlalo km, d«M uo keena nmwmm. O M Mk«Mt lOW ke hui pui* m ka pula nni tl.-MookaM no puka mmka«i i ike ponomhha kela kokala. Ina he puka uwkaui no im keia haka 1« e like a*e kela, alaila ua hikl aku aa pukala pau lua M. Ma ke keeaa luna malalo iho o ke kekna maiuiia; eha (4) ona puka makani ma keia a|po, a pela no hoi ma | kela aoao; i ka hui pu ana 8. He 16 kioi aniani ma ka puka hookahi. Ina hoi 8 mau puka, hoouui, loaa mai 128 aniani iiilii. Oia na anianl a pau ma ka lua o ke keena: l'enei. he 16x&=«28, e like no me kela hana ana maluna.

Ua manno wale ia, eliiku paha paka aniani ma ke kolu oke keena. Eha ina kela aoao a ekolu ma keiu aoao. Ina hc puka nui no ma kela anao e like ine keia pttka ni&anei, nlitil& ekolu wa~ le no puka iuakani ina kela aoao e like me keia. Alaila, un eini mai kekahi ma» aniani o 188, he 16 ke'mi ana: Penei, 128—16=112. Oiu naanianimaloko o ua keena la ke pakolu na puka - iuakani ma ka aoao'hookahi. Penei, Elua (2) aoao i hoonui me ke kolu (S) puka aniaui, un like ia ine aono (6); aono (Mika auiaiii ia ma ke keena lua! Ma ka puka hooknhi he 16 aniniii. Ina hoi eono (6) puka, luioiiui ka hana ana nialiina. Penei, he 16 i hoonuiia (X) n»e ke ono, ua (=) like ia me lIS auiani. Ehiku hoi puka ma ke keena malalo loa. Aole niaopopo pono ke ano oia puka, lie pani laau pahn he pani hao palia, aole i ike maopopoia. Aoie no hoi i uiaopopo pono ia'u na mea maloko, aka e hoakaka iki aku au ia oe i kekahi mau niea a'u i noonoo ai. Eia paha. ile buke, he bela moe, h€f pahii he kii, l»e hale palapala—he wahi waiho ai, a me kela mea keia niea, aole pau ia'u i ka hoakaka aku ia oe. Ile nui na niea liilii a'u i manao ai e hai aku ia oe, aka hilahila niai la wau ī ka hoike wale aku no i kela mea i keia mea. Oia ka'ii mau me% i nianao ai e hoakaka aku ia oe, no keia mau kiihaU elua aii i hoakaka niai nei ia niakou a pati loa. Aloha oe, e Mr. Hala, a mekoumau hoapaahana malaila. Na N. P^kao.