Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 6, 15 August 1838 — Untitled [ARTICLE]

» l • ' Lahaīnaluna, Maui, Aug. 13 f 1838. Ka hoomnnn »im a na kanaka a pnu loa iiia ka honun nei. He nui loa ke ano o ka hoomana nna a na kanaka a pau. Un puni l«»a na nina a pau ika hoomnna kii, aole nina i nele i ka hoomana kii ole: niai ka liikiun a ke komoliana, mai kela aoao o ku honua a hiki i keia aoao o ka honua. Ma na Ainapuniole o kn honun nei, ua nui loa nn mea a lakou i iiooiuana'i, a pela no ma na Moknpiini oka monna. Aole lon e pau na niea' hooinana l ka hai aku, no ka nui loa; nka e hoakaka iki au i kekahi inau inoa i maopopo ia'u. Ma ka ainapuniole koīnohann, mn A.si» a ini Afcrika, un nui loa ka poe hooinana kii, a ua kapaia Inkou, ko Satana uiau kahiina pule. Ua hoomann kekalii poe i na Inau, i nn pohaku, i ka la a me na lioku a ine na nianu o ka lewa, a ine na in 'o ke kai a me na holoholona nui o ke kula a me na miiliwai. a iiie na iwi kauaka, a nie na mea liilii e ae no h«»i he nui wale ka i hooliloia i 'mau akua. Ma Asia, ua hoomnna kekahi poe i na kanaka mnoli. 0 kekahi kauaka maoli, hoolilo lakou in ia i akua; na nn kahu no e nialania ia ia. I kona wa i lilo iii i akua, ua hoonohoia oia nia kahi maikai lon i hoonauiia i ke <?ula a me ke (ialn n m«- na poliakn maikai. Pela o Kalaiuanui, un hooliloia oin i akiia. Ile kauakn maoli no in i kolioin ena kahu nkua. Ua manaoia, o Knlainanui, oia ka iuoa o ke kanaka- iuua i hooliloiu i akua, n nona mai nn inoa i pili i na Kalnuianoi inahope inai ona. Penei kn Inkou hana ana. Ika \va i hoolilo ai lakou i ua kanāka maoli la i akua, hana Inkoii i kekahi inau 'men e ae e pili nnn ika hoopunipuni. A lilo ke kanaka i akna, a noho oia mn kahi i hoomakaiikauia nona, alaila hoomana lakoii ia ia; liele aku no lakou n kukuli hooiuaikai aku imua o ua aki|n kauaka la, me ka haawi nku na ua nkua la i ha uiea e oluolu mai ai oia. M mino lakou ua pau ko lakou hewa i ke knlnia mai e ua kanaka 'kua la, n ua oluolu mai ia lakou. A o kekahi poe, moe lakou malalo o

luuwawae o ke kaa ika manawa i ktiitoia mai ai ua kanaka ia. Kulou hoomann'ku lakou mamun o ua akua nei, a hiki i ko lakou wa i pepe ai i ke kaa. Ua pepe loa ke poo o ke kanaka a me ke kiho a pau, mnnao Inkou, ua komo inai kekahi mana oi ke kanaka akua iloko o ua mea la i make, a ua ola'ku kona uhnne,ma kalani paha, mahea la? l'a nui wale na kanaka i hana pela ina Asia, ua nui loa na kanaka i make no keia hana ana, a ua nui no hoi nn mea e ae a lakou i haawi aku ni na ua 'kua nei, i mea e oluolu mai ai oia. Ke «inla n ine ke proula a me na mea maikai e ae e pili ana i ko lakou mau kino, oia ka lakou i huawi aku ai i makana na ua akua nei. A pela no o te, kekahi akua ma ua aina la no. Ua nui wale ka poe hoomana ia ia e like me Kalamanui; a ua like no hoi kekahi ano o ka hoomana ana ina ia akua me ka Kalamanui. Ua nui wale ka poe i make ma ka hoomana nna ia ia ; na kane na wahine a me na kamalii, ua pau.lakou malalo iho o ka make mau loa, un loaa ia lakou ka make eha nui a ka līaku i hoakaka mai ai. Pela o Mnhometa.i Ua nui na kannka i hoomann ia ia nia Asia ma kekahi mau kulanakauhale ona, o Meka a me Medina. He kanaka maoli no ia, he kaula, he kauaka nanuao no hoi. Oia ka i olelo hoopunipuni, na ke Akua oia <» ka Iseraela i hoouna mai, mai ka lani uiai. Olelo oia, ua kamailio pu oia ine lesu ma ka laiii, a ua iho mai oia inni kn lani mai maluna o kekahi lio keokeo nui. He nui wale na mea hoopunipiini ana i olelo wahahee ai, a ua puni no hoi keknhi poe kanaka i ua olelo wahahee la, a ua lilo lakou i maii haumana nana. Ua papa mai nonae o Mahdmeta i kekahi mau hewa, a ua ae niai no i kekahi. t*a papa mai oia i ka ona rama, anle pono i na haumana ana ke inu i ka raina; nka ua ae mai no nae i ka pepelii kanaka, a me' keknhi 'mau hewa e ae. Ina hoomana ole kekahi kanaka ia ia, a pule ole niamuli ona, o kona niake koke no ia. • 0 ko lakou kulnnakauhale, ua kapu loa ina kanaka eke hele malaila. Ina

hel • nalewaie kekohi kannka nialukoo-' ia wahi, a ileeia e haumana a Mahometa, kipaku lakou ia ia mawaho, ai ole ia, pepehi no ia ia a make. Kii wale aku no lakou i na kanaka e e lilo mai maniuli o ko lakou manao, me ka hooniakaukau aku ia lakou, ma na mea e weliweli ai lakou, a e hiki ai ia lakou ke hahai! niainuli o ka lakou aoao. A pela no ma na aina a pau loa ma ka houua nei. Ma na Mokupuni oka moana, ua hoomana kekahi poeolakou i na ia a me na nianu o ka lewa a ine na tnea kolo a pau nialoko o ka honua. Ma na Ainapuniole, ua kiola kekahi poe makua i ka lakou mau keiki maloko o ka muliwai. Pela nia Hinedu, ua kiola lakou i ka Inkou mau keiki maloko x> ka muliwai o Ganegi. Manao lakou,ua ola ka uhane o ua keiki la i make maloko o ka muliwai.: A o kekahi poe, ua hele lakou ma na kapa o ua muliwai la e auan ni, manao laikou, ua pau kolakou hewa i ka holoiia e ka wai o ka muli» wai o Ganegi. A o kekahi poe, ua kiola lakou i ka lakou iiiau keiki maloko 0 ka muliwai no ka luhi, a me ka manaka i ka malama i na keiki; nolaila mni kekahi kiola ana, a noke aloha ole kekahi i ka lakou mau keiki. 0 ka hua keia o 'ka naaupo. M«*i na aina ma ka aoao hema o Asia, ua nui loa ka poe hoomana inalaila, he poe Pegana a he poe pule mamuli o Mahonieta kekahi, ua nui wale na kanaka i hahai mainuli oia aoao. O ka poe a pau i pule a i hoomana'ku maliope o na mea liilii o ka honua »ei, a me na inea o luna, ua kapaia lakou, he Pegana. Pela no, ua nui wale ka poe hoomana inamuli o keia aoao. Oia ka nui o na kaunka a pau ma ka homia nei, mai kela aoao, a keia aoao, mai ka hikina ake koniohaiia. He Pegana wale noka nui o na kanaka a pau ma Ilawnii nei. O kela poe nia ka aoao hema o Asia, penei ke kau walii o ka lakou mau mea 1 hoomana*ku ai. Hele aku no lakou ma na ululaau nui| e imi ai i na holoholona a me na iwi a me na laau maikai, a loaa, alaila hana lakou ia mea i mea hooinana na lakau.

U» huaiia kekahi inuu iwi kupapau I mea hooinana na lakou. He kinikihī wale aa inea a ko ka lionua nei i lioomini'i, aole loa lioi e pau i ka haiia'ku. Oiā kekahi. Ma Inia (oia ina ka hikina hema o Aaia) malaila, hoa kekahi poe i ke ahi a a, alaila holo lakou maloko o ke ahi a lakou i hoa'i, a puka ma kela aoao; a pela no lakou i haiia mau ai, na kane a me na wahine a me na kamalii, a pau ko lakou ili i ka aiia e ke alii. Ua wela ka iii a ua paapaa loa ko kekalfi, aka ua manao lukou, oia ka mea e loaa mai ai ia lakou kē ola no ko lakou mau uhane. Ua maopopo, he kuhi hewa no, aole ia o ka inea e ola'i ka uhane. A o kahi poe,! pepelu lakou i kekahi uha, a hawele ii ke kaula mai ko lakou ai a paa ma ua uha la. Alaila hele lakou mawaho, inalaila lakou e nana inau ai i ka la a po. Manao lakou, e oluolu mai ka la ia lakou, no ko lakou ku loihi ana mc ka m:i!oeloc, a me ka eha o ka maka ike olinolino oka la. A o kekahi poe, kukuli lakou i<nn:i o na h<»loholona nui (Elepani a me wt meu e ae p*iha) a hoomaaa no lakou i.i mau mea. Ile nui wale. ao!e loa e pm i ka hoakaka aku. Oia ka nui o na kanaka a pau ma ka honii i nei i keia mmavva e noho nei. Pela o Ilawaii nei i ka wa mamua, aua pau iio nae i kei:i mannwa, nuku wale no ka ;>oe li ioiii'ina maoli i keia manawa e nolio nei. Pela ma ke kahakai k i.nohana o Amerika, mai ka aono lie .'ia loa mai o Amerika he:n i a liiki loa aku i ko Rusia Aaaei'ika. Ua no!i«> naaupo keia jx>e ma na inea e/pono ai k » lakoumau nhane, aole lakou i ike i ke Ak>i;i oieiio i ka me:i e ola inan ;ii k > lakou inau uhane inaluna ike no pau o)e. O kekahi poe unku o lakmi, u t ik<> iki uo i ka ke Akua o!e!o. I'ela i;ia Oretro:ia i keia manawa, uia ka muliwai o K'olumebia. Ua nui na Inikini i liuli inai malaila i keia wa pokole, i ka hoho an i' ku o na kumu misionari malaila mc lakou. f Ke nei no lako'i } ka imi i na mea o pono ai ko lakou inau uhane. Aka o ka nui <na ia wahi a puni, ua noho na-uipo lakou maniuli o ka ike ole. Pela ka iiin ona Inikini nia na ulu laau o Amerika, aole pau lakou i ka haalele i ko lakou inau akua' kii hoomana. No keia mea, ke noho nei lakou me ka hune a me ka hoopunipuniia mai e ko lakou mau akua hoopunipuni. He nui wale na mea i lilo akii ma keia mea, he /»«;>« ka ai a me ka ia a me na me* maikai a pau, i mea e hoomana'kii ai i ko lakou mat> kii akna } i me* hoi e oluolu mai ai ia iakou.

Aii iwMo loa o na olulmu ma AmeHka hema kekahi poehoMumīu Ua hooliio lakou i ke dala a me ke goula i akua do iakou, ua hoomana lakou ia mea. Pela no nia Hawaii nei, ua hoo- • lilo ko Hawaii uei i ka puaa i ka mea e ke kino i akua, a ua haalele | kekahi poe i ka puaa i kela nra, ine ka | uianao iho, ina lakou e ai, o ko lakou I make ana no ia i ke kua puaa. | He hui wale na niea i hoomanaia e ko llawaii nei, nole nae au i ike pono a hhoniana, e hiki ai la ia'u ke hoaka- ! ka 'ku ia oukou. Aia o ka poe kahiko ka poe i ike i ke ano o ia mea. E ninau aku oukou e ka poe hou i ke ano o keia mea i ka poe kahiko, i inaopo|M» lea ia oukou .ke ano o na'kua lapuwale, Hawaii nei. P.\LAPAL.«, mka iiooili. Fle wahi niea hoakaka ia oukou a .pa«i, e ka poe manao ana e palapala ma kela walii keia wahi i ko oukou inaii iiiakniuaka a me na hoalauna o oukou a pau. Eia ua iuoa la. I ko'u «a i ike ai i kekahi palapnla i laweia inai i Luliainaluna, na kekahi . uinkaniaka <> na keiki ma keia wahi. I Nana iiho la waui i ke kakau ana mnwalio o ka palapala a nie ka opiopi aiia, aole no i ipono loa ke kakau ana a nie ka opiopi ana o ka pal.ipala. Teitei ka opiopi ana. Elua iiiilia ka loa a pe!a n<» ka lau'a, he huiualia like ke ano o ka palapala. A penei ke kakau nna mawalio o ka palapnla a kekahi liaumana o niakoii. k li,ilt;iiiialimn M;uii, Na Kaaiawaawa." A peiM'i hou no, tl Maui Lahninaluna, Na P;.alua. A penei hou. "Maui Lahainaluin, Na Kaniakau." A he nui iioua palapala pouo ole a'u i ike ai maam.'i. Aka. aole uae au i manao e heneliene aku. aka eia ko'u inanao, e hoakaka e aku ia oukou mamua i lolie. Auhea oukou, e ka poe naauao nia kehi wahi keia wahi, Aole anei oukou e heuehene i keia palapala? Pono no, aka: he wahi pono iki. Aole p«»iio e huinuha like loa ka opiopi ai»a o ka p.ilapala; Kia ka pono, Ina he p:ilapjila t'li:iia iniha ka loa e pono e ho'e:n> 'iiai ka laula, i elua paha iniha ke'mi an;i, alaila ua uiaikai maka narwi ana ; 5 iniha ka loa 3 iniha ka laula. A(»|e pono e iike pu loa ka loa tne ka laula, e pono e'mi rki mai kalaula. Aole nae he hewa loaikeia i ka poe naaupo, aka i ka poe naauao, ua hewa ka lakou palaj>ala ke hana lakou pela e like me n a mea naaupo. Ma keia mnu palapala a'u i ike ai, āole iio ia na ka mea naauao, i kuu manao na ka mea naaupo no, no |m mea, bo i nooo Um ka heekwwale m

nie fce kakau an* a me kahl i fcau ii no na kiko a pau o ka p«iapttla v * otc na wahi ewaiho aiona hua nui. Pefei no ma ke| o ka manao. Penei. "Maui, Lahainaluna, lune 3, 1838." Alaila kakau mai i ka nianao. Aole poim» iki pela e kakau ai. Penei ka poqo. ;lua noho wau ma Honoluhi, a manao , wau e palapala mai i kekahi haumana 0 keKulanui paha, alaila penei ka palapala ana e\poiiO ai; "Honolul'u, Oahu, lune 3,1838." Alaila kakau uiai iiia manao. Aole pono, 1 Honolulu kahi i noho ai, i Lahainaluna ka palapala hoakaka maluna o ka mnuao. Ina ma ke kulanakauhnle ana i noho ai, e pono e kakau i ka inoa o kela wahi inamun. Ma ke kakau ana mawaho oka palapala hoouna, peiiei e palapala'i. Na Paalua, Lnhainnluna, alaila pono. O ka nien nnna ka palapala i manao.ia i, maluna koiui inoa a nialalo iho ka inoa o kahi i noho ni ka niea nana ua paia|»ala, a o ka aina iiui aku. Aole ma keia uiau mea wale no, aka m:t ka hookaawale poiio ana o na huaolelo kekahi a me ka hui |M»no ana, a me kahi i kau pono ai na kiko a pau loa a iue iia kuha apo a nie kela mea keia mea e pono iui ka palapalaana. t. pono e palapala nw» ka hookaawale pono ana o na huaolelo a me iia kiko, i mea e uiao|>op|o lea *i ka heluhehi nna. He hann nui no keia, aole pono ke wikiwiki k»»ke|, e pono e ukahele i lona poiio, i mn()po|H» ka h<H»kaawalc ana o na huaolel<» a me na hopunaolelo, n «'ie kahi i kau ai ua kiko a ine na koina. Iv pono o oukou na kumuao ka poe i lioi nko niai keia kula nku, e ao pinepi* ne i na haumana! ma keia mea i maop«»|x> »a lakou na mea e pono ai keia huua nui. La māopopo,oj ka mea hele pinepine i ke kula, e loaa ua nei ia ia ka uaauao a me ka ike i na inea a pau e pouo ai kunoho ana. Aloha oe. Na'u na Kalama. - KA INO KA-aAKA;..:.:; Eia ko'u nwinao aloha, no keia kaikamahine i make ai i ke ahi. Aia ke kumuo kapau ana, o kahoomau ana i ke ahi kka > ka po a me ke ao ma kani i noho ai, he haJe mahiai. Moe no ke kane a me ka wahlne, a me ke kai£amahine,aole riae na makua ponol,» ke kMkowftkine« ke kme, kimMi

ke keiki; aole nae lauu i ike na niea naiia i iiiuiauia ke k**iki. Moe no lakou, a i ke auinoe, ao inai ke ahi a nui loa, pau ke kala trka linle, pau jmi uie ke kaikiimahine i ke ahi. lionla koke ua kaikamahine 1« i na iuakua; "l*au kukou i ke a"!u." Ala koke laua, liolo |>U aku la iwaho nie ke kaikaiiialiiu**; ua weia iki ke kane, pau ke kaikamahiue. N«»ho lakou mai ke auiuoe a a<>; nnho no lakou uie ku uiakau a ine ka inihi i ko lakou iuake; aole 110 o lakou kapa, noho wale.no lakou i ke a(» iue ka hilaliila; hiki aku kanaka, piij>ue wale 'iho no. Oia ke ano o ku inake. Poakahi make o Aki u»u llaleili, oiaio no ua ike maopopoia ka hewa o ke ahi kaka. I kuu inauawa pulii baka, inalama au i ke ahi ika po. lliaiuoe pu au me o'u kanaka . nie ka hiainoe nui; aa mai ke ahi, pau ke kapa o kahi o makou i ke ahi, a uie ka iiioena; pau ko iiiaua lauolio. Ahi koke makou, a kiuni iualu, me ka hoike ole; liuna malu iii). Oia ke kumu o ka liewa, e hou ana iloko o kuu naau; nolaila, haaleie loh uu i ka haka, no ka ike i ka hewa a 110 ka nui o tia inea ano ino kekahi. Oia ko'u inan:ni i t»lelo ai, aole e puhi a inake. Na'u iia Alapai.