Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 7, 29 August 1838 — Page 26

26 KUMU HAWAII. (AUGATE,

aku kahi poe o lakou ma Inia a ma Asia komohana a ma Amerika kekahi a ma ka aoao komohana o Amerika. Akau, ma ka muliwai o Kolumebia, kahi i oleloia o Oregona. Aia no ma na Mauna Pohaku, a ma Hawaii nei kahi.
                He nui loa, aole loa e pau ia'u i ka hoakaka'ku i keia manawa kahi i ulu ai ka pono, a i pio ai ka hoomana lapuwale a na kanaka a pau ma keia ao.
                Ke ike nei oukou i ka nui loa o na wahi i nohoia e ua Kristiano a Iesu Kristo, aka i ka hoohalike ana me ka honua nei a puni, ua liilii loa, me he mau kiko inika la maluna o ka pepa. Ke hoomana nei lakou me ka naaupo a ma ka ike ole.
                O ka naaupo, oia paha kekahi kumu o ko lakou hana naaupo ana e like me ko Hawaii i ka wa mamua.
                Ua manao au, he poe ikaika loa lakou i ka hoomana. Ina paha i lohe pono lakou i ko Iesu inoa, ina no paha, ua huli mai kekahi poe o lakou.
                He nui ke ano o ka hoomana a ko ka honua nei.
                Auhea oukou e na mea a pau i heluhelu i keia K. H. na kane a me na wahine a me na kamalii a pau. Ua ike oukou i ka pono ole o ka hoomana. He make a me ka eha a me ka hune a me ka luhi i ka mohai pinepine ana na na'kua kii.
                Pehea ko oukou manao, e na kamalii, ka poe i ike ole i ke ano o kela; ke manao nei anei oukou e hahai mamuli o ka lakou mau oihana.
                Eia no kuu manao, no oukou a pau. E pono i hookahi no a kakou Akua e hoomana'i, oia hoi o Iehova ka mea nana i hana ka lani a me na hoku, a me ka honua nei. Ia ia wale no kakou e hoomana mau ai, a e mohai mau aku ai i ka po a me ke ao. E hana i na mea kupono i kona makemake, ililo ai kakou i poe haumana io nana. E haawi lilo aku nona ka naau a pau nona. E like me kana haawi ana mai, pela no e haawi aku ai kakou ia ia.
                Pela e pono ai kakou ke malama i ke ola nui nei, a hala ae na la a pau o ko kakou noho ilihune ana ma keia ao, a loaa aku ia kakou ka hale nani maluna me Iesu Kristo i ke ao pau ole. Aloha oukou a pau. Na'u na KALAMA na ko oukou hoalauna ma ka waha hookahi, e noi aloha 'na i ka Haku, e aloha mai ia makou a pau. Pau aku la.

Kulanui, Lahainaluna, Maui, Iune 18, 1838.

NO KA POEPOE HONUA.

                1 O ka poepoe: oia ka mea i like loa ke ana ana mai ke kiko waena aku a hiki i kona anapuni.
                Ma ka hoikehonua no ka poepoe, malaila i hoikeia mai ai ke ano poepoe io maoli o ka honua.
                2 Elua no poepoe, he poepoe honua kekahi a he poepoe lani kekahi.
                3 Ma ka poepoe honua: malaila i hoikeia mai ai ke ano o na aina a me na aupuni a me na muliwai, e like me ke ano maoli o ka honua.
                4 O ka poepoe lani: malaila i hoikeia'i na wahi i kau ai na hoku, e like me ko lakou kau ana.
                5 O ka iho o ka honua: oia ka mea i manao wale ia, aia no iloko o ka honua a puka aku ma na aoao elua ona; maluna hoi ona ke kaa mau ana o ka honua.
                6 O na welau o ka honua: oia na poo o ua iho la i puka aku ma na aoao elua o ka honua. A ma kahi i puka aku ai na poo o ua iho la, ua kapaia oia na welau o ka honua.
                7 O ka meridana keleawe: oia ke apo keleawe e hoopuni ana i ka poepoe honua, maloko hoi ona ke kaa ana o ka poepoe honua; A ua maheleia ua apo keleawe la i 360 degere: Oia hoi na degere ke anapuni o ka honua.
                8 O ka apana keleawe lahilahi: oia ka mea e ana'i i ka loa a me ka laula mawaena o na wahi elua.
                9 O ka poai hora: oia ka poai keleawe e pili ana i na welau o ka honua, e kuhikuhi ana i na hora.
                10 O ka papa iliwai: oia ka poai e hookaawale ana i na mea i ike maka ia, a me na mea i ike ole ia.
                11 O ka poai iliwai no ka poepoe: oia ka laau e paa'i ka poepoe.
                12 O ka okina: oia ka poai nui e hoopuni ana i ka honua; oia hoi ke ala kahi i manaoia e hele nei ka la, a oia hoi ke ala kahi i kaa hele ai ka honua a puni ka la: Ua kapaia oia, he alanui honua. Ua ku kapakahi ia i ka poaiwaena.
                13 Ua akaheleia ka okina i umikumamalua (12) hapa like; A ua pa 30 na hapa a pau i na degere: Ua kapaia lakou he mau hoailona o na degere.

NANE HAI 1.
No ka loaa ana o na degere Latitu o ke kau wahi.

                E hoohuli ae i ka poepoe ma kahi i oleloia, a ku ma ka meridiana keleawe, a o na degere i kauaia'i ma ka meridiana keleawe e kupono ana i ua wahi la, oia ka degere Latitu o ua wahi la.

NANE HAI 2.
No ka loaa ana o na Lonitu o ke kau wahi,

                E hoopili aku i ke kau wahi i oleloia ma ka meridiana keleawe, a malaila aku e hooholo ai ka lima maluna o ka poepoe honua, a ku ma ka poniwaena , a ma kahi a ua keleawe la i oki ai, malaila i kakauia'i kona Lonitu. Pela e loaa'i na degere Latitu, a me na degere Lonitu o kekahi wahi. Ina i manao kekahi a hiki i kekahi wahi; e pono ia ia ke imi aku mahina, peia no e hana aku ai. O ka poepoehonua, aole like loa ia me ka poepoe maoli o ka honua a kakou e noho nei. O keia poepoe i oleloia ma keia wahi, pili no ia i ka poepoe laau i hanaia e ka lima o kanaka: e like hoi me ka mea i kakauia ma ke keleawe: He mea ia e hoike mai ana i ka poepoe io maoli o ka honua, he Panana hoi ia e ikeia'i ka maka o kela aina a me keia aina. Ma keia mea e hiki wawe loa'i ka loaa ana o na degere latitu a me na mile a me na kaulahao, mai kekahi wahi aku a hiki aku i na wahi a pau o ka honua; mai ia wahi mai a hiki mai maanei. Ma ka palapala honua, malaila i hoikeia mai ko ka aina waiho ana, a me ka moe ana'ku o na kuahiwi, a me na muliwai, a me na kulanakauhale, na wahi naaupo a me na wahi naauao, na wahi ino a me na wahi maikai. Malaila ua hoakakaia mai ka noho ana o na kanaka a pau loa, ka poe nawaliwali a me ka poe ikaika.
                He mau wahi ninau i na haumana.

Eia ka poepoe honua.

                E ku ka haumana ma ka aoao komohana o ka poepoehonua, a e hoike mai i na deg. o keia mau wahi. Heaha ka Latitu o Bosetona? O Wasinetona? O Nu Ioka? Piladelepia? Heaha o Nu Oleana? O Mesiko ma ka aina o Mesiko? Heaha ka Latitu o Peteroboro ma Rusia ma Europa? O Ladana ma Enelani? O Konesetanito? O Parisa ma Farani? O Valeparaizo? O Lima? O Edeneboro? Ehia degere lonitu mai Ladana mai a hiki i Hawaii nei? (Nana ma ka olelo no ke keleawe lahilahi; malaila i hoakakaia mai ai ke ano o ka hana ana e loaa'i ka loa mai kekahi wahi aku a hiki i kekahi wahi.) Pauku 8.
                Pehea hoi na degere latitu e ku ana ma keia wahi? Mai a Bosetona e imi mai ai a hiki i Edeneboro ma ka moku o Sekotia.
                He mea keia e walea ai na haumana i ka imi ana i ka loa a me ka laula o kela wahi keia wahi ana i makemake ai e imi.
                Ua unuhiia keia mailoko ae o ka Hoikehonua a (W. C. Woodbridge,) Holopapalaau kekahi kanaka naauao a me ke akamai i ka imi i ke ano o na aina. Ma