Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 8, 12 September 1838 — Page 13

1838. KUMU HAWAII. 13

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, SEPATEMABA 12, 1838.
INIKA MAIKAI.

                Auhea oe, e ka mea manao e palapala no ke K.H. aka, aole e hiki no ka hemahema i ka ole o ka inika. Ke hai wale aku nei no hoi ke K.H. ia oe i kahi e loaa wale mai ai ka inika maikai, he eleele, he nakolo ole, a he hiki wawe ke loaa. Aia mawaho o ka ka alaala o ke hee; o ka wai eleele oia ka inika. E kii koke no oe, e ninini iho iloko o ka ipuinika, a e pai iki aku hoi i ka wai, i like paha ka nui o ka wai maoli me ka wai o ka hee, koaiai ae a hui pu, alaila hoo iho no i ka hulu a palapala mai. Alia nae e palapala. E koli e ka hulu a maikai, a pau ia, alaila waiho, a e noonoo pono i ke ano o ka palapala au e kakau ai, no ka mea, e nui auanei ka poe heluhelu i kau palapala ke paiia ma ke K.H. he tausani hookahi paha, he elua tausani paha, auhea la ka ike ia wahi. Nolaila aole oe e pono ke kakau i kau pepa me ka nele i ka manao ole, aole e pono na hua ano ole, a me ke kuawili, o heluhelu iki paha ka mea lawe i ke K.H. a kiola ilalo me ka olelo ana ae, "Kahaha! akahi no ka mea luhi wale o ke K.H. nei! Make hewa ka'u hapalua."
                O Kauka Aneru ma Kailua Hawaii, ka mea i hoao mua i keia inika ma keia pae aina, a ike, he maikai io no.

E NANA PONO MAI I KEIA,

e ka poe a pau e heluhelu nei i ke K.H. Ke kauoha aku nei ke K.H. ia oukou penei; e olelo aku oukou i na mea a pau e lawe nei i ke K.H. a waiho ma ka pahu, a heluhelu ole, me ka manao aia pau ka makahiki alaila wahi i buke a heluhelu, aole e pono keia hana ana, no ka mea, aole pela ke ano o ke K.H. He palapala heluhelu koke keia, a nolaila pai liilii makou, elua hebedoma hookahi pepa, i hiki pono ia oukou ke heluhelu a pau loa o na huaolelo o ua pepa la mawaena o na hebedoma elua. A pau ia i ka heluheluia alaila pono ke waiho ma ka pahu, a e heluhelu i kona hope e hiki aku ana ia oukou. Pela oukou e hai aku ia lakou, no ka mea ua lohe au ke kuhi hewa ko kekahi poe ma keia wahi, a hoopanee aku i ka heluhelu ana a pau ka makahiki. Aole pela ke ano o ke K.H. he heluhelu liilii no ia, a i ole pela, e hiki no ia makou ke waiho i na pepa a pau ma ka hale paipalapala a puni ka makahiki, e wahi a paa i ka ili a hoolaha aku. Pela oukou e hoike aku ea, i akaka keia wahi ia lakou, o make hewa ko lakou lawe ana i ke K.H.

KAMEHAMEHA.

                Oia ka inoa o ke Lii nui o Hawaii nei. Ua maopopo keia inoa i na kanaka maoli, aka he mea e ka lauwili o ke kakau ana o na haole, he ano e ka kekahi, a he ano e ka kekahi kakau ana ma ka lakou mau palapala. Penei na haole he umi i palapala ai, he okoa kahi a he okoa kahi. He poe kahiko nae lakou a pau. Ua unuhiia noloko mai o kekahi palapala haole.
l Tameamea
2 MaihaMaiha
3 Cameamea
4 Comaamaa
5 Tomyhomyhaw
6 Tamaahmaah
7 Hameamea
8 Tomooma
9 Tamahama
10 Tamehameha.

NO KA HOOPONOPONO ANA I KE KULANUI.

                Kulanui, Lahainaluna, Maui, Iune 28 l838. He wahi manao hoakaka a me ka makamae a makee hoi i ka waiwai a ko Amerika poe kokua me ke aloha.
                Eia ko'u wahi manao hoakaka ia oukou a pau loa, e na Kumu a me na haumana, no ko'u lohe ana i kekahi mea. Mamua loa aku o keia malama, lohe no au, a lohe hou no, i ka pau ana o ke kokua a ko Amerika poe, i na misionari ma Hawaii nei. A pau ia lohe ana, a hiki mai i ka la eono o keia malama (Aperila,) lohe hou no au;
                No ia kekahi, a me ke kokua ana, a ma ke kokua, ae aku la au.
                A mahope iho, o keia manawa, i ka hora ehiku paha, lohe hou no, a hoomaopopoia mai la ua manao nei, a kauohaia mai la ia makou e noonoo. A no keia kauoha, hopu mai la keia wahi manao iloko o'u: Penei ka hoomaka ana.
                He pono no e haawiia ka aina i na haumana, a e hele aku na hoaaina. No ka mea ea, ua lilo aku i kela hoaaina keia hoaaina, eono dala i ka makahiki hookahi: Eono i hoonuiia me ka hiku hoaaina, ua like ia me 42 i lilo ia lakou: Penei. (6x7=42) a o ka hapaha (x4) o ka aina he hapalima (=5) paha, ia lakou no.
                Eia kekahi, Ua lilo aku i ke kahu malama kamalii kekahi mau dala, he $52 ia ia i ka makahiki hookahi. Eia kekahi. Ua lohe au, e noho ana kekahi mau kumuao na na kamalii. A ina e noho lakou maanei, aole a lakou uku e ae, o ke dala wale no. No ka mea, o Kepookamoku a me Kahookui na kumuao i keia manawa, a ua lilo aku ia laua kekahi dala a ko Amerika poe. Hookahi hebedoma, hookahi dala a me ka hapalua i lilo ia laua. $(150.)
                Eia kekahi. Ua lilo aku i ka wahie. Ina ehiku dala no ka paila hookahi, a iwakalua paila, ua like no ia me na dala l40. A he nui wale na mea e lilo ai, aka, aole e pau i ka hoakakaia aku.
                No ia mea, ua nui na mea e lilo aku i kela mau mea aku nei. I ke kumuao, i ke kahu malama kamalii, i ka wahie a i na hoaaina i ka makahiki hookahi. Ekolu haneri me ka umikumamalua dala ia. ($312.) A ia makou (na kamalii) kekahi, i ka ai, i ka ia, i ka hale, a me ka lole, a me ia mea aku ia mea aku, he nui no.
                A no ia mea, manao iho la au he pono no e haawi ka aina i na kamalii. A manao paha oukou, he pono no ka haawi o ka aina, aka, o ka poe liilii ea, ua nahelehele paha ko lakou aina.
                Aole loa pela, he pono no i kuu manao, e huipuia ka mea uuku me ka mea nui; ma ko laua aina hookahi.
                A olelo mai paha oukou, ina no e haawiia ka aina, aole no e ole ka nahelehele. Aka, ke olelo aku nei au ia oukou, Aole, no ka mea, ke manao nei au, o ka mea i huli ae i ke alo o kona lima maluna, a wele aku i ka weuweu; o kona aina ke nahelehele.
                A olelo hou mai paha oukou, Ua haawiia no ka aina i na kumu mamua, aku, ua nahelehele no. Kahaha!! Kainoa ua lilo lakou ma ko lakou makemake! I ke kuai lole, i ke kuai ia, i ka hoopukapuka dala, a me na mea i ku pono i ko lakou makemake iho. Aka, aole pela keia, aole loa, aole no hoi e lilo aku kekahi o lakou nei ma kekahi o ia mau mea; ke hoomauia no na mea e pono ai ka noho ana a me na mea e pono ai ke kula, a o ka ai wale no ke ano e ae.
                Eia kekahi no na kumuao. Ke ninau aku nei au ia olua, e na kumuao. He mea hiki ole anei i kekahi o na haumana kamalii ke lilo kekahi o lakou i mau kumuao na kona mau hoa, aole hoi o na kumu mawaho? A pela e lilo ole aku ai paha ia mau dala.
                A hookoia paha keia manao, olelo mai paha oukou. E na haumana, aole e pono ke kumuao no na kamalii; no ka mea, ina e lilo kekahi o lakou i kumuao, aole ana manao e ae, o ke ao wale aku no i na haumana; no ka mea, aole he manawa no laua e kula'i. Ae paha. Aka ea, ina e hookoia keia manao, eia ka pono; Aole e haawiia ke kumuao i ka aina, aole hoi lakou e hana. A i ka wa e hele ai na kamalii i ka hana lima, alaila, e ao ke kumu haole i na kumu kokua i ka lakou haawina, i ke kakahiaka a me ke ahiahi. A e like me ka hana o na kamalii ma ka aina, pela hoi ka ua mau kumuao la.