Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 9, 26 September 1838 — Page 34

34 KUMU HAWAII. (SEPATEMABA,

me na puna, a me na kiaha wai, a me ka lole a me kela mea keia mea. He nui loa ka lokomaikai o ko Amerika poe ma keia mau mea.

He olelo hoakaka no na hale o na keiki hanai; a me na mea lilo; a me kekahi mau mea e makaukau ai ka hale; a me ka noho ana.

                Aloha oe, e ke Kumu Hawaii, o oe no ka mea nana e hoakaka ka manao ma kela wahi keia wahi. A no kuu ike ana he pepa hoolaha manao oe, e ke (K. H.) Alaila manao iho la au e hoolaha aku oe i ke ano o na hale o kamalii hanai ma Lahainaluna nei.
                Ua kukuluia he 26 hale no na keiki hanai ma Lahainaluna nei, na na kumu no i imi i mea e oluolu ai ka noho ana. A na ko Amerika poe no hoi i kokua mai ma ke kukulu ana i keia mau hale he iwakaluakumamaono.
                Eia ke ano o na hale; he hale paa ole i ka lepo, he kau wale iho no iluna o lepo; aole i kohiia ka lepo. A maluna o ka lepo he mau kua eha ilalo e like ka loa me na kapuai he 12. A o ka laula me na kapuai he umi (10) a o ke kiekie elima a me ka hapalua (5 1/2) ka pou lalo; a o ke oa oluna, ehiku kapuai. O na kapuai a pau o ke anapuni o ka hale hookahi, he kanakolukumamaha a me ka hapalua hookahi (34 1/2). A o na kapuai hoi o na hale a pau, he 26X34 1/2= 897 kapuai ke anapuni o na hale a pau, penei e akaka'i, he iwakaluakumamaono; i hoonuiia i ke kanakolukumamaha a me ka hapalua, ua like ia me walu haneri kanaiwakumamahiku. No kekahi mau mea e makaukau ai. Eia a he mau kua hookahi haneri kumamaha 104 penei ka hana ana, he 26X4 kua o ka hale hookahi=104 kua o na hale a pau he hale paa no hoi, he naueue no nae. He mau oa he umi o ka hale hookahi a pela na pou, he houluulu (20) (20X26 =520,) penei hou he iwakalua i hoonuiia e ka iwakaluakumamaono ua like ia me a lima haneri iwakalua, oia na oa a me na pou o na hale a pau, he mau koo hio hoi kekahi e paa ai; eha koo ma ka hale hookahi i hoonuiia i ka iwakaluakumamaono hale, ua like ia me akahi haneri kumamaha, 4X26=104 koo hoopaa hale.

No na mea i lilo ma keia mau hale i ka wa aole i paa i ke ako.

                Ua maopopo paha ia oe, e ke Kumu Hawaii ea. Ua hanaia na hale ma Lahainaluna nei, a he 26. A ma ka hale hookahi eha dala; a ma na hale hoi a pau 104 dala oia na dala no ke kamana ana a paa. O ka uku hoi no ke ako ana ehiku anana kukaenalo ma ka hale hookahi, a ma na hale hoi a pau hookahi haneri me kanawalukumamalua (182) anana, a he kanaiwakumamakahi hui dala $(91). Ina paha e hui pu ia na dala a pau loa, eia ka nui 195 penei ka hana ana he $91 ma na anana lole 182, a hookahi haneri dala a me kumamaha ma ke kamana ana, e houluulu penei $104+$91=195. Oia na dala i lilo no keia mau hale he 26. Na ko Amerika poe no keia mau dala i haawi mai me ka makemake o ko lakou naau e lilo keia pae aina i mau aina malamalama. Auhea oukou, e ka poe e heluhelu ana i keia manao? Aole anei i maopopo ia oukou la ea? ka lokomaikai o ko Amerika poe i ka haawi ana mai i keia mau dala i mea e pomaikai ai na kanaka o Hawaii nei ke noho pono keia mau dala ma Lahainaluna nei a hoi aku ma kela wahi keia wahi.
                I ko oukou heluhelu ana ma ke ano o na hale ma Lahainaluna nei. Olelo iho paha oukou penei; Auhea la hoi na kukuna o keia mau hale? Alaila e olelo aku au ia oukou penei, No ka like ole o na kukuna ma na hale a pau, nolaila, waiho au aole i hoakaka aku.
                Ua pau ka'u wahi ai ia oe, e ke Kumu Hawaii. Aloha oe, e ka mea hoolaha manao, oia hoi keia ma ka hoohalike ana o ke K. H. Na I. KAIANA.
 

HANA, Augate 18, 1838.

                Aloha oe e Mi. Hala. Aole a'u palapala pinepine aku ia oe, i kela mau malama i hala aku nei. No ka nui no o ko'u pilikia i ka hana. Aka, he wa kaawale ko'u i keia manawa, nolaila, ke puka mai nei ka manao, iloko o'u, e hoouka aku i wahi palapala nau. O keia no, ka malama ewalu o ko makou noho ana ma Hana nei, me ka hai aku i ka ke Akua olelo i ko onei kanaka. Nui no ko lakou hemahema, i ka wa i hiki mai nei makou---he hihiu me ka hawawa a me ka hana ma na mea a pau e poino ai ko lakou kino a me ko lakou poe uhane. Aka, ke manao nei makou, ua laka iki lakou a ua mahuahua iki no hoi ko lakou makemake ma na mea e pomaikai ai. Nolaila, hooikaika makou ma ka oihana a ke Akua i haawi ma ai na makou e hana, ma keia wahi. Ke kuhikuhi nei makou i na kanaka a pau i ke Keikihipa a ke Akua, nana e lawe aku ka hala o ke ao nei, i kela la keia la, a nana no i hoohuli mai i kekahi poe uuku. Aka,o ka nui, hoopaakiki lakou me ka hoowahawaha aku ia ia. Aole nae makou e manaka, no ka mea, aia i ka Uhane Hemolele, ka mana e huli ai ko lakou naau ma ka pono. Nolaila ke hoomau nei makou ma ka pule me ka manao ana, e iho mai auanei ka Haku me kona mana, a hoolanakila mai ia makou.
                Mamua aku o na hebedoma ekolu i hala aku nei, loaa mai kekahi mea hou, i olioli nui ai ko makou naau. Eia, i ka hiki ana mai o Aneru ma no Lahainaluna mai a me Limaikaika laua o Ogana no Wailuku mai, noho pu makou i alima paha la. Ikaika no lakou a pau i ka hai aku i ka ke Akua olelo, i ko onei kanaka, a hiki i ko lakou manawa i hoi aku ai. O Aneru o Limaikaika---i na kane, a o Ogana i ka wahine. Halawai pinepine na kane a me na wahine a me na kamalii i kela la i keia la, ia manawa. No Koolau kekahi poe, a no Kipahulu kekahi, a no Kaupo kekahi, a no Hana nei no hoi kekahi—lehulehu lakou, aole pau i ke komo maloko o ka hale pule, no ka nui loa, noho no kekahi poe mawaho. O ka Uhane Hemolele pu kekahi me makou ia manawa. Pela i manao ai makou, no ka nui o ka poe hookaumahaia ma ka naau i loaa ia makou ma ka halawai ninaninau.
                Ma ka la Sabati mamua aku o ka hoopau ana o ka pule hoomau, hookumu iho la makou i wahi ekalesia uuku, me ka malama i ka ahaaina a ko kakou Haku. He umikumamakahi, ka poe i huipuiia i ekalesia. O na kamaaina ewalu, o na malihini ekolu aole nai i pau i ke komo ia manawa. He mea hou keia hana a makou i hana'i, i ko onei kanaka. Haka pono mai lakou, me ke kahaha o ka naau, me he mea kupanaha la.
                Nui ka poe hele mai me ka manao hoakaka ma ka pono i keia mau la. Ke manao nei makou he poe kupono kekahi, a he poe hooikaika kino wale no kekahi, kamakamailio pu no makou me lakou me ka hoakaka aku i ka lakou mea e hana'i, i lilo maopopo lakou i mau haumana na Iesu.
                Ua pomaikai ka poe kamalii e noho ana ma keia wahi, i ka loaa ana mai o Miki no ke kulanui mai---i kumuao na lakou. Ua ikaika oia i ke kula ana, i kela la keia la, mai ke kakahiaka a i ka napoo ana o ka la, aole molowa, ua ikaika no.
                He nui na kamalii ma Hana nei a puni. Aka, Auwe lakou! ua nele i na kumu ole. He mau kumu no ka lakou, aole nae makaukau iki---he poe hawawa ua hemahema loa kekahi i ka heluhelu palapala; nolaila o na kumu naauao, oia ka mea a makou e makemake nui ai. Aole liuliu a lilo na kamalii i kanaka makua, a ina aole e loaa koke mai ia lakou kekahi mau kumu naauao, ina ua hemahema loa lakou a pau ko lakou ola nei e like me ko lakou mau makua.
                Nani ka lokomaikai o ke Akua ia makou ka poe misionari, mai ko makou hiki mua ana mai ia nei a hiki i keia manawa. He wahi popilikia no nae, o ka wela