Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 11, 24 October 1838 — Page 43

1838.) KUMU HAWAII. 34

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, OKATOBA 24, 1838.

                He kauo pohaku ka hana ma ka hebedoma koele i hala ae nei. He mea hou kekahi, he mea maikai. Eia hoi ua mea la. I ke kauo ana o na pohaku no ka hale pule, he nui loa na lio i komo iloko o ka hana, na lakou e huki, a hoomaha na kanaka. He pono no ia no ka mea ua haawiia mai na holoholona i kauwa hooluhi na ke kanaka, e aho hoi ia ia ka hana kaumaha ke hiki pono ia ia. Ua nui wale na kaa, a me na bipi kauo kekahi.
 

                Eia kekahi, e heluhelu pono oukou a pau i ka palapala a Mi. Kalaka, ma ka aoao mua o keia helu 11 o ke K. H. Akahi no a maopopo keia wahi o ke kokua i na haumana. Ina hoi kakou e na hoahanau e kokua ia lakou i ka poe e imi ana i ka naauao.
 

                Ke manao nei ke K. H. aole make pai iho i ka olelo a Kunui i palapala mai ai no ka wai o ka aina o ke Kulanui; no ka mea, o ka hoopii ka pono ia Hoapili ke Lii kiaaina, nana no e hooponopono ia oukou, a e haawi mai i wai e like me ka pono o ka aina i hoawiia mai ai ia oukou.
                Eia keia ninau. Aia la mahea ka mokuna a me ka pauku au i olelo mai ai ma ka palapala hemolele, penei: "Ua haawi aku la au i ka wai no na mea kanu a me na mea uliuli a pau ma ka honua." Aole paha olelo a ke Akua me ia.
 

Honolulu, Oka. 4, 1838.

                Auhea oe, e ke Kumu Hawaii.
                He wahi manao hoakaka ko'u ia oe, e ka mea e heluhelu ana i keia palapala.
                Eia ke kumu o ko'u manao ia oe, he keiki. I uka au i ke kula a hoi mai au a kokoke au e hiki i ko'u hale, loaa mai ia'u, e hoi ae ana, aole ona malo o kona kino.
                Ninau aku la au ia ia, Auhea kou mau makua? I mai kela ia'u. "Aia no iuka, "I aku la au ia ia, aia i uka hea? I hou mai la ua keiki la ia'u me ka uwe nui, "Aia no i Waolani."
                I aku la wau, Owai kona inoa? I mai la ia ia'u, "o Kaiewe. "O wai kou makuakane? I mai, "o Puhiea."
                I aku la wau i ua keiki nei, E kipa hoi na kaua i ka hale, e hume oe i ka malo, i mai ua keiki la ia'u, "Ka! e uku paha uanei au ke hume i ko malo."
                I aku la wau ia ia, aole pela ko'u manao e uku, aka, no ko'u aloha ia oe. Alaila ae mai ua keiki nei ia'u.
                Hoi aku la maua a ka hale, haawi aku la ia i ka malo, a hoi aku la ia me ma paa o kona hope i ka malo.
                Eia hou keia mea hoakaka ia oe, e ka mea i hoinoia e na makua, Ua lohe au he makua aia maluna o ka lani, he malama kana i keia la a i kela la.
                Ua lohe au, aole ona haalele i kana mau keiki, ua manao wau mai haalele ia ia.
                Eia ka mea hewa o kekahi makua a'u i lohe ai, o ka hoomana ole aku ia ia.
                Eia kekahi mea hewa ona au i lohe ai, o ka pule ole aku ia ia, alaila oia kona mea e haalele mai ai ia oe. Eia hoi kekahi makua a'u i lohe ai aia oia ma ka po pau ole, aole ia e haalele i kana mau keiki, Eia kona mea makemake o ka mea e hana ana i ka hewa oia kona mau anela.
                Eia kekahi mea e hoakaka aku ia oe, e ka makuakane, a me ka makuwahine. Mai hoopai oe e like me keia mau makua. Eia ka hoopai pono a'u i lohe ai, ina i kolohe ke keiki, penei ka hoopai ana, e hoonoho ia ia ma kahi pouliuli o ka hale, a i ole ia, e hoemi i kona makemake iho, i ka ai i ka ia paha, i kona mea e makemake ai, mai haawi nui aku i ka ai i kona wa i kolohe ai. Oia ka mea emi ai kona kolohe ana. Eia kekahi mea e lana'i ka manao o ua keiki kolohe.
                I ke kolohe ana o na keiki, akaaka aku na makua, manao no na keiki ua pono kana hana, alaila pinepine no na keiki i ka hana pono ole.
                Auhea oe, e ka makua, mai akaaka aku i ka hana pono ole a na keiki, aka e ao aku ia ia, ina i lohe ole ua akaka ka hoopai pono no na keiki. Oia ko'u manao ia oe.
Na LUSANIA PAALUHI.
 

Lahaina, Sep. 29.
MAKE I KA HEENALU.

                Eia keia mea make ma Lahaina nei, eia ke kumu o kona make ana, i hele i ka heenalu, a loaa iho la ia i ka make, he lolo kona mai, he mai kahiko no ia nona, a i keia lolo ana make oia maloko o ke kai. Ua manaoia no ka hele ana i ka heenalu kona mea i make ai, no Honuaula keia keiki, i hele mai i ka hana ma Lahaina nei, aole nae i paa ka hana hele e aku ia, he mau la halawai ia no makou nei, o ka lima ia o ka la halawai, ilaila kona make ana, i ka hora elua ka hele ana, a i ka hora eha a me ka hapa ka loaa ana, ua make loa.
                Eia ka mea i lohe ia ai kona make ana o kekahi keiki no Lahaina nei no ia, nana i hoi mai a hai mai i na makua o ua mea make la, i mai, Auhea oukou ua nalowale ke keiki, ua make paha, ae mai no ka makuakane, ua make aku la, imi aku la ka makua a me na kaikuaana, loaa aku ia ua make loa, hoihoiia aku la ia i Honuaula.
                Eia ko'u manao kokua no keia mea make, ua ike ae nei kakou a pau e ko keia pae aina, e ka poe e heluhelu ana i keia olelo, he mea make ka heenalu, e hoomanao kakou ma ke kauoha a ka Haku i i mai ai. "E hele oe mai hana hewa hou aku.'' Ua ike ae nei kakou i ke ano ino o ka heenalu, he kumu no keia no ka palaka, a me ka mole no ia no ka lealea, pehea hoi kakou i keia make naaupo loa, aole anei e hiki ke haalele aku i ka heenalu, Auhea oukou e ka poe e imi ana i ka pono, a me na kamalii kekahi i komo i ke kula ma keia pae aina, mai hookuli, e ae mai ka pono. Na KAILIAUMOKU.
 

NO KA HOOMANA KII.

                Auhea oukou e na kanaka o Waikiki, a me na kanaka o Honolulu, a me na kanaka o Kapalama, a me na kanaka o Kalihi, a me na kanaka o Kahauiki, a me na kanaka o Moanalua. Ua hoomana kii kakou a pau loa, kai noa, ua malama kakou i ka pono aole ka la: he hoomana kii la kakou, kai noa ua hoolilo kakou i kauwa oiaio nana, aole ka! hoopunipuni ka i ke Akua! auhea e na hoahanau.
                Eia ka mea i akaka ai ka hoomana kii o kakou a pau, o ka hoomakaukau ana o na Luakini elua o ke kaikuaana kekahi, o ke kaikaina kekahi.
                Ua kapa aku nei na kanaka, ua make na kanaka elua, no kekahi luakini kekahi, a no kekahi luakini kekahi. Aole anei he hoomana kii no kakou, ua kapa aku nei na kanaka, a pau ua make i ka mu, o kela hana ana a na kanaka, he mea ia e haunaele ai ke aupuni o ka Haku, he mea e keakea ana i ka pono o ke Akua. Ke hoole aku nei au, aole loa e nalo, aole loa e pau, ua oniopaa ke aupuni o ka Mesia ma ka honua nei a pau. Aia iloko o na kane o na wahine o na keiki o na kaikamahine. Aole e hemo ke wehe ae ua paa, ua kukonukonu ka pono iloko, Ina e hele mai na kanaka a pau loa, e nana i ka uhau ana o ka hale. A ua make ke kanaka pono ka wahahee ana, aka, aole. Auwe kakou a pau loa i ka hehi ia kakou iho.
                Aole e pono ke kanaka ke malama i na haku elua, no ka mea, hoowahawahaia kekahi, e malama i kekahi.
                Aole pono ka manao o ka poe hoopaakiki ma ka naau, i ka pono o ke Akua.
Na NOA NUHI.