Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 12, 7 November 1838 — Page 45

Page PDF (1004.45 KB)

KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 4. HONOLULU, OAHU, NOVEMABA 7, 1838. Pepa 12.

 

WAIOLI, Sep. 26, 1838.

                Aloha oe, e K. H. Ua loaa iho nei ia'u kekahi palapala mai Tahuata mai, na Mi. Setalewati, [Mr. G. Stallworthy] kekahi misionari malaila i palapala mai.
                Ua kakau oia i keia palapala i ka la 24 o Augate i hala aku nei: hookahi malama ma ka moana a hiki koke mai ia nei.
                Aloha ino kela hoahanau, e noho mehameha ana, pilikia; oia hookahi ka misionari ma kela aina pouli.
                O Tahuata, oia kekahi moku o ko Nukuhiva pae aina, aia i ka latitu 9˚
55, Hema, a i ka lonitu 139˚ 9' Komohana. Ewalu mile ka loa, a eha mile ka laula o keia moku. Ua heluia na kane, a me na wahine a me na kamalii malaila hookahi tausani a me ka haneri hookahi (1,100) lakou a pau. Ke noho nei ka misionari ma Vaitohu kahi e ku ai na moku. Malaila kana ao nui ana mai i na kanaka, a ma Hanamiai, kekahi awawa kokoke mai.
                O na kanaka a pau ma Vaitohu a ma Hanamiai ekolu haneri lakou.
                Hookahi kanaha makahiki mamua aku nei, ua holo mai Mi. Keruka [Crook] he misionari mai Beritania mai, a noho iho la ma ua Vaitohu nei; akahi paha makahiki i noho oia, a haalele iho la ia lakou i ko lakou noho paakiki ana ma ko lakou aoao pouli iho. Ma ia hope iho, lawe aku la na kumu ma Bolabola i kekahi mau haumana a lakou, a hoonoho ia lakou ma Vaitohu; aole liuliu malaila a hihia lakou i ko laila pahele, a lilo iho la ka lakou hana
i mea ole.
                Eha makahiki mamua aku nei, holo hou mai kekahi mau misionari mai Beritania mai, a Tahiti, o Mi. Setalewati, ka mea e noho ana i neia manawa ma Vaitohu, a me Mi. Rodesona [Mr. Rogerson] me kana wahine. A o Mi. Dalina [Mr. Darling] kekahi misionari e noho ana ma Tahiti, holo pu aku la oia me lakou, a Vaitohu ma Tahuata, noho pu no oia me lakou a hala kekahi makahiki, a hoi mai no i kona wahi ma Tahiti. A o ka poe koe, noho lakou me ka imi ikaika e hoohuli i na kanaka ma ka pono, a hala hou na makahiki elua. Mau no ka paakiki o kanaka a me ka hoino mai. Pupuhi kekahi i ko lakou hale, aole nae i wela loa, ua ikea ke ahi, a ua kinaiia. Paa ka manao o Mr. Rodesona a me kana wahine e hoi aku, no ka hoino mau mai ana o kanaka, a no ka pilikia o ka laua mau keiki ma ia aina pouli kekahi. A hoi aku la laua a me ka laua mau keiki ekolu, a i Tahiti, aia ke noho la ma Papaa. Ma keia makahiki i hala iho nei, o Mr. Setalewati wale no malaila, aole ana wahine, aole hoahanau malaila. Okana mai ka neoneo a me ka pilikia o kona noho ana. Puhi hou mai kekahi enemi i kona hale, aole nae i lilo, aka ua kinaiia. E like me ko Daniela noho ana maloko o ka lua liona; pela no hoi, ua malama mai ke Akua i kana kauwa ma Vaitohu. Ke lana nei kona manao, e ike auanei oia i ko laila poe puni koko, e noho ana ma na wawae o Iesu. Me ka ka Haku olelo Mar. 4: 28. E ikea auanei ma kela pae aina "Mamua ka hoomaka, mahope iho ka huhui, alaila ka hua oo maloko o ka huhui."
                I keia manawa, aole akaka na kanaka malaila e hoolohe i ka ke Akua olelo. Ua paipaiia mai no lakou e halawai, a hoolohe; wahawaha mai lakou. O ka hula, ka hoomanakii, ke kaua, oia ko lakou puni, a me na mea like; nolaila ua wahawahaia ka mea e hoike ana'ku ka hewa o keia mau mea. Ke hele nei oia i kela hale i keia hale, a loaa kekahi poe, ina oluolu iki mai lakou, hoike aku no oia i ka olelo a Kristo. Aole ma Vaitohu a me Hanamiai wale no kona hele ana, malaila no ka nui: aka ua hele pinepine no oia i na awawa a pau ma Tahuata. A ua hele no hoi i kekahi mau awawa ma Hivaoa, a ma Fatuhiva no hoi. Hookahi no ano o lakou a pau. I kona hele ana ua helu iki oia i na kamaaina e noho ana ma kela awawa, ma keia awawa, penei kona naauao. Ma Tahuata 1,100 kanaka a pau; loa 8 mile, laula 4 mile. Hivaoa 7000 kanaka a pau, loa 20 mile, laula 8 mile. Fatuhiva, 3000 kanaka a pau, loa 5 mile, laula 5 mile. Mohotane a me Fetuuku aole kanaka.
                Aole i hiki aku oia ia Nukuhiva a me Uapo a me Uahuka. Kanaka no ma kela mau moku; ua like paha ka lehulehu me kela poe i kakauia maluna.
                Ua imi nui keia kumu e ao aku i ka palapala. Hele iki mai kekahi poe haumana, a emoole haalele koke mai lakou ia ia. He uku ke hoomanawanui kekahi a loaa na hua. Nahelehele keia koele a ka Haku, he oolea, a hookahi wale no paahana, "no ia mea, e noi oukou i ka Haku nana ke kihapai ai, e hoouna oia i na lawehana iloko o kana kihapai."
                Eia hoi kekahi olelo ma kana palapala. "Elua mau hebedoma mamua aku nei, hiki mai la kekahi mau kumu o ka Pope elua, a me kekahi hoalawehana a laua, a noho iho la ma Vaitohu nei. Ke i mai nei lakou, aia loaa ia lakou ka olelo, alaila e hele lakou i Hivaoa, a noho malaila, a i ola ia, i kekahi moku okoa.
                Eia hoi keia, Hoike mai la oia i kekahi mea oluolu, no ka holo lanakila ana o ka ke Akua olelo ma ko Hamoa poe moku (Nav. Islands.)
                Ehiku misionari malaila a me na wahine pu elima; a me na kumu kokua no Bolabola mai he umi. Paapu na halepule i na kini i hele mai e hoolohe i ka ke Akua olelo. Ikaika loa hoi lakou ma ke ao aku ana i ka palapala ma na hale kula. No ke ao ikaika loa o kekahi mau makaainana, ua hoonohoia lakou i mau kumu palapala. Ke lawe nei lakou  i ka ke Akua olelo me ka manao mahalo penei;
                                "Nani ka wawae o lakou,
                                I lawe mai, i ka olelo hou,
                                I hai mai hoi ia me maikai,
                                I malu ai na aina nei. "
                Auhea oe, ke e Kumu Hawaii! He pono paha ke hoolaha i keia, i ike ko Iesu mau hoaaloha ma keia pae aina. I noi nui aku lakou, i hiki mai kona aupuni ma Vaitohu, i hooikaikaia mai ka naau o kana elele malaila, a ulu nui kana olelo maikai.
                I hoonani hoi lakou ia ia i kona aloha i ko Hamoa mau kamaaina, me ka nonoi aku ia ia e hooko loa i kana olelo malaila. E aloha auanei.
Na W. P. ALEKANEDERO.