Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 12, 7 November 1838 — Page 46
46 KUMU HAWAII. (NOVEMABA,
HELU 3.
NO KA HOOMANA.
He wahahee kahi haumana he oiaio kahi, a ua nui hoi ke ano o ka hoomana ana a na kanaka a pau ma ka honua nei. Ua pono ka aina nei i kahi hoomana a ua poino hoi, ua waiwai a ua ilihune. Nolaila, ua mau loa ka ilihune, ka popilikia a me ka make maluna o na kanaka a pau i hana i ka hewa lapuwale maluna o ka honua nei.
Eha no ano nui o na pule ma ka honua nei, a ua maheleia i na poe pule eha-—O ka poe Iudaio, o ka poe Mahometa, o ka poe Kristiano a me ka poe Pagana.
Ua manaoia, elima miliona (5,000, 000) kanaka ka nui o na Iudaio; akahi haneri me ka umi miliona (110,000,000) ka poe Mahometa; elua haneri me ka umi, (210,000,000) na Kristiano; a o na Pegana, elua haneri me kumamalima miliona (205,000,000) lakou.
O NA IUDAIO: O lakou no na keiki punahele a ke Akua i hookeiki mai ai, he poe mamo hoi lakou na Aberahama. He poe punahele na ke Akua i kela manawa mamua, nana no lakou i hiipoi mai ma ka waonahele i na makahiki hookahi kanaha (40) a haawi mai la hoi i kona mau kanawai hemolele no lakou, i alakai no lakou e hiki aku ai i ka lani, a na lakou mai hoi o Iesu ma ke kino ko kakou ola hemolele.
O ko ke Akua poe kanaka ponoi keia ana i kapakapa iho ai oia mamuli o ke ano o kona mau inoa, i hoohiki pu ai me lakou i na wa a me na kau a me na popilikia ke hoolohe a malama pono lakou i kana mau olelo a me kona mau kanawai maikai; aka, ua lapuwale lakou
ia lakou iho i ko lakou howahawaha ana ka inoa o Iesu Kristo, ke Keiki a ke Akua, ka mea iho mai mai ka lani mai e hoola i na uhane make o na kanaka a pau ma ka honua nei.
No ko lakou hoomaloka ana i kana mau olelo, a me ko lakou hoomainoino ana ia ia, a hoohaumia hoi i kona mau mea laa a me kona mau mea kapu, a pepehi hoi i kana mau kaula me ka hoole i kona alii ana a me ko lakou hoowahawaha ana i ka Iesu olelo hope a manaoio hookamani hoi i kana olelo mua, a no ka nui o ko lakou hewa ilaila, ua hoowahawaha mai ke Akua ia lakou, a kipaku loa hoi ia lakou e hele loa pela mai kona alo aku. Aia no lakou ma na aina a pau o ka honua nei i kela manawa, e hooluhi pioia'na e like me ka ke Akua olelo ia lakou ma Kanawailua a ma Isaia.
Ma Europa kahi poe ma Beritania kahi a ma Amerika kahi ma Asia a me Aferika a iloko o na Mokupuni moana nei kahi. He poe waiwai kahi poe o lakou a ua hanohano iki, aka o ka nui lakou, aole loa pomaikai, aole hoi oluolu ka noho ana, he poe hune a he oe apiki, he poe hoopunipuni. Ua wailanaia lakou ma na wahi a pau ma ka honua nei.
He poe hoopololei, he ano e ka lakou hana ana a me ko lakou manao. E like me ka mea i oleloia'i ma ka buke Kauohahou a Iesu, no ke ano o ko lakou anao a me ka lakou hana ana, pela no ka lakou hana ana i keia manawa e noho nei, kakaikahi paha ka poe o lakou i haalele i ka hoomaloka a malama ia Iesu a mihi io hoi i ko lakou hoole ana ia Iesu Kristo ka Mesia.
Ua like ole ka ka poe Iudaio hoomana ana me ka ka nui o na haumana a Iesu i ao aku ai.
Ua nui ka like ole, a ua uuku kahi i like. Aia ma ka palapala hemolele Iudaio kahi i hoakakaia mai ai e ano o ka lakou pule ana a me ka lakou hana ana. Ua manao wale ia, ua malama lakou ia Iehova ma ka naau a makemake hoi i kona mau kanawai. E kakali analakou i ka hiki mai o ka Mesia hou nana lakou e hoihoi mai maluna o ko lakou aina hanau. Ua nui ka hoowahawahaia, o keia poe i keia manawa e noho nei, no na mea lapuwale a lakou i hana aku ai ia Iesu i kona wa i noho ai ma ka honua nei. Aole oluolu ka noho hoomana a ka poe Iudaio i keia wa e noho nei; ua naaupo ua hoohuoiia a ua hehiia e na kanaka a pau kahi a lakou i noho aku ai.
Aole akaka loa ka nui o lakou i kela manawa, manao kekahi poe ekolu miliona, a o kekahi eono miliona, a o kekahi poe he umi miliona, a o kekahi elima miliona. Oia paha ka pololei.
Ua noho liilii lakou ma na aina a puni, a ua hoomana kekahi poe e like me ko ka aina a lakou i noho aku ai, a ua noho wale iho no kekahi poe.
Hoomana kekahi poe i noho ma na aina naauao ia Iehova, he kakaikahi wale no nae. Hoomana i na laau i kalaiia i kii, i ka pohaku i na iwi o ka poe kaula kahiko kekahi. Ua paakiki oolea ka naau o ka poe Iudaio i ka hoole i na mea hou a Iesu i olelo mai ai ia lakou.
Aka, aole nae pono ia kakou ke hoino aku ia lakou me ka hoonaukiuki wale aku, no ka mea, ua poni mai ke Akua ia lakou i poe kanaka nona; nolaila, ina i loaa ka hihia ia lakou; na Iehova no e olelo no lakou, nana hoi e nuku. No ka mea, ina paha e hoino wale kakou ia ia, e huhu koke mai paha ia ia kakou e like me ko Davida huhu ana i ka mea nana i olelo wahahee mai ia ia i kona kii ku e ana e pepehi i ka enemi o Davida ia Saula. He enemi o Saula no Davida, aka, aole nae oia i manao e make koke o Saula ia ia me kona mau lima, no ka mea, ua menemene oia i ka mea a Iehova i poni ai.
Nolaila, ua waiho oia i ka hoopai ana a Iehova. Aka, i ko kela kanaka olelo wahahee ana imua o Davida, nana iho i pepehi ia Saula me kona lima, me ka manao, e loaa'na ia ia ka mahaloia, no ka make ana o ko Davida enemi ia ia, a hoopai aku no i ke koko o ka mea Iehova i poni ai, me ka manao, aole pono i ka lima kanaka, ke kai aku maluna o ka Iehova mea i poni ai.
Nolaila pono kakou e malama pono ia kakou iho i ko kakou olelo ana no na Iudaio. He pono no nae ia kakou e hoowahawaha i ke ano o ka lakou hana ana, aole hoi e hoolauna pu me lakou ma ia mau hana.
Ua malama no nae kekahi poe Iudaio i ka ke Akua olelo, a ua manaoio no kekahi poe, a ua hahai no mamuli o Iesu Kristo. S. P. KALAMA.
PUNAHOA, Hilo, Okatoba 11, 1838.
Eia ko'u manao, i ko'u hele ana aku ma Kapapala. I ka malama o Iulai 30 oia malama; Noho iho la au malaila i ke ao haumana i kekahi malama hookahi i ke kula he uuku wale no na kanaka o ia aina, he ku e wale no kauhale, aole i kahi hookahi, nolaila, pilikia iho la au, i kekahi hebedoma no ka ai ole, no ka mea, he wahi wi kela, he wahi hapa o ka ai, a noa ae la ka la Sabati, alaila, loaa iho la kekahi ai he hapuu, a he hua ulei kekahi ai.
Eia kekahi; Ua lohe au i kekahi kanaka make i ke ahi baka, o Kahawai ke kane o Kaua ka wahine aole nae i make ka wahine o ke kane ka i pau i ke ahi, a me kaua kaikamahine.
Eia ke kumu o ko laua make ana, o ko laua kahu ana i ke ahi a nui loa, moe iho la laua i ke ahiahi a aumoe, hikilele ae la ke kane, ea ana ke ahi i ka hale, alaila, hoala aku i ka wahine, ala ae ia ka wahine, a hopu iho la i kekahikeikikane, a holo aku la iwaho, a kii hou aku la i ke kaikamahine, alaila hea mai la ke kane, o kau keiki aku la no ia, alaila, puliki iho la kana kane i kela keiki e make pu iloko o ke ahi. Alaila, kapa aku la na kanaka ia ia he make anaana, alaila, kapa hou iho la na kanaka ia ia he pupule, alaila, i aku la kanaka i kana wahine, aole anei i ike i ka a ana o ke ahi a holo aku no hoi iwaho. I mai la ka wahine, ua ike no, nana au i hoala mai a holo iwaho. Eia kekahi kumu i make ai, o ka naaupo o kanaka o Hawaii nei, i ka wa no i hiki mai ai ka olelo a ke Akua ka make ana o keia kanaka i ke ahi baka.
I ko'u hoi hou ana i Kau i ka