Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 15, 19 December 1838 — Page 58

Page PDF (819.54 KB)

58 KUMU HAWAII. (DETEMABA,

 

auanei o Kuili i ke ahi. Pau o Kawahinehaawi i ke ahi. Pela kana olelo ana. A kulu ka po; Alaila i mai la o Kawahinehaawi ia Kuili i kana kane. "Aole pono keia hana a ia la; e aho e hele kaua." Ae mai la ka wahine a Pahupu i mai la. "Ae e hele olua iwaho." A moe laua iwaho ma kahi hoa imu; i hou aku la o Pahupu, "Ahea laila o Kuili ma e ala laua e puhi i kukui a paina, no ka mea ina pau laua i ke ahi." Aia aku la ka wahine a Pahupu, i aku la, "Auhea olua ua puni loa oia la." A ao loa ae la hoi aku la o Kuili a me kana wahine; pule aku la o Kuili i ke Akua. I aku la o Pahupu, "Owai kou Akua?" me ka olelo kuamuamu ua pau loa olua i ke ahi. A pau ka pule ana, hopu o Kawahinehaawi i ka huewai a pii aku la i ka wai. A hele aku la ka wahine a Pahupu i ka hale kua, a koe aku la o Kuili a me Pahupu iloko o ka hale. A hoi mai la ka wahine a Kuili a hiki i ko lakou hale, a ike aku la ia Pahupu ma ka puka. Ua pani nae i ka puka, a i mai la o Pahupu mai hoi mai oe iloko nei; ua kapu oloko nei, e noho malie. Alaila ku emi mai la ia. A mahope kahea hou mai la o ua Pahupu la. A komo kona poo maloko o ka hale; hahau aku la o Pahupu i ka laau, a pa kona poo a me kona aoao, a ike mai la kana moopuna ue aku la, "Auwe! make ku kupunawahine!" A lohe ka mea i eha o kana kupunawahine, kipaku mai la ia, a holo ia hahai mai la o Pahupu a hahau aku la a pa ka poohiwi o ke kaikamahine. A lohe ka wahine a Pahupu kahea aku la o kou pepehi no ka keia? Hamau mai la o Pahupu "hamau. E moe, e pule i ke Akua, e pulou a paa.'' Ae no ia i ka manao o kana kane me ka menemene ole i kela wahine e waiho ana i ka make. A ike mai la kekahi wahine kahea aku la oia penei, "Ke pepehi nei o Pahupu." Hahai no kela ia ia, aole nae i loaa. A hiki mai na kanaka elua a komo aku la ka wahine a Pahupu a ike aku la ia Kuili e moe ana, a me kahi kaula ahuawa, aole nae i lawelawe aku, a puka mai la no iwaho, hai mai la, "Ua make o Kuili ua kaawe." A lohe na kanaka he make kaawe kona. Hopu no Kawelo ia Pahupu a paa kona mau lima a me na wawae. A ike na kanaka ia Kuili ue lakou. Aole nae lakou i ike i kona poo ua napelepele — A hoi mai kana keiki wehe ia ke kapa o ke poo a ike ua napelepele io ke poo o kona makuakane. Palupalu ka io o ke poo me he mea paopaoia la i ka pohaku: Ua puka mai ke koko ma ka ihu, a ma na pepeiao. O ka ike ana no ia he make pepehiia kona aole he make kaawe.
                Alakaiia mai o Pahupu e ka luna i Kaluaaha. Halawai ke kumu me ia. Ninau aku la, pehea keia hana au? I mai kela make na mea elua ia'u. I aku la ke kumu ia. E pono oe e mihi i ko hewa e hele io Iesu la. Kalaia kou hala i ola kou uhane, ua lohe pinepine ka olelo a ke Akua. Ae mai ia ae, ua lohe pinepine au. Aole au e hoomana hou i ke Akua, no kona kahea pinepine ana mai ia'u, aole ona e lohe i ko'u pule o ka make i ka lua ahi koe ia'u. H.

LAHAINA, Dekemaba 4, 1838.

KA PILIKIA O KE LII.

                Ke hoakaka nei keia palapala i ka pakele ana o ke alii nui, a me ka poe i holo pu me ia, mai ko lakou popilikia ana.
                I ka la akolu o Dekemaba, holo aku la o Kauikeaouli i ka moku okohola me kona mau hoaholo, o Dauta Pipale; o Keoni Kiwini; o Puhiula; o Kahalewai. ka lawe ipu baka, a me na manawa hoe waapa elima. Holo aku la lakou i ka wa uuku iho o ka makani, a hiki aku la lakou i ka moku okohola, hoouna aku la ke alii i na waa kaele o Kaikioewa e hooili maluna o ua mau moku la, oia ka mea i holo ai i ka moku o ke alii, he mea e ae no paha kekahi, a i ka hora ekolu paha; ikaika loa mai la ka makani ma ke kukuluhema mai, hele mai la ua moku la me ka manao e holo; a hookui mai la i kekahi moku, hakihaki loa mai la ka laau ihu a koe i ka omuku; Ookiia kekahi ia o ke kia mamua, a haule iho la maluna o ka poohiwi o ka huli pahu, puka ae la ka iwilei ma ke kua maluna ae o ka iwihoehoe, oia na popilikia o ua moku la. Hoi aku la na kapena a pau i ko lakou moku; olelo mai la kekahi kapena hoahanau i ke alii e holo i kona moku e ai ai, hoihoi aku la ka waapa o ke alii ia mau haole, a hoi mai la ka waapa a pili i ua moku la i hai ai ka laau ihu, a i popilikia ola ole paha ka huli pahu, ilaila no ke'lii kahi i noho ai, a ike lakou ua pili mai ko lakou waapa, ee iho la lakou a pau iluna o ka waapa, olelo aku la o Puhiula mamua lakou o ka moku e holo ai, olelo mai la ke'lii mahope kakou ma kahi kokoke i ka puka aku mawaho o ka moku, alaila hoe aku la lakou aole i puka aku mawaho o ka moku, loaa mai la ka hope o ka moku i ke kua ale ikaika loa, lele ae la ka hope o ka moku iluna a haule iho la, pakele wale iho la no lakou i ka hope o ka moku. Aka, pae aku la ka waapa i ka ale o ka hope o ka moku, a hala loa aku la lakou iwaena konu o ka moku, ua poho iho la no ka waapa i ka ale no i pae hope ai no ka hope mai o ka moku. I ka luli ana aku o ka moku i ka makani a huli mai, lalau ae la ka poe mahope o ka waapa i na kaula o ka moku, o Kauikeaouli 1; o Dauta Pipale 2; o Keoni Kiwini 3; o Puhiula 4; o Kailiwai 5; o Nailielua 6; i pakele iluna o ka moku, ekolu i lilo pu aku me ka waapa, malalo aku o ka moku a hoopuaina aku ma kela aoao o ka moku, o kekahi ua lele aku ia mai ka waapa aku, a ua kaawale aku la ia mamua ae o ka moku, hoolei aku la ka haole i ke kaula, a pili mai la ia i ka moku, kena aku la ke'lii waapa i kekahi manawa e lele hou aku i ke kai, no ka manao kahiko no o ke kanaka e malama i ko ke alii mea, lele hou aku la kekahi mea mai ka moku aku, he me e ka naaupo o ka lele hou ana aku i ka make, a pakele maikai ae la ke alii a me kona mau mea i pii pu aku i ka moku, nana aku la lakou i kela poe e ou ana i ka waapa, olelo aku la ke alii i ke kapena o ua moku la, e kuu iho kekahi huelopoki no lakou e kii hou aku i na kanaka, no ka mea, ua manao nui loa ke alii i na kanaka i lilo pu aku me ka waapa, olelo mai la ke kapena moku, aole, ua popilikia ka moku ua popilikia no hoi au ia oe, e holo pu no kakou i Oahu, hoole aku la ke alii, aole au e holo i Oahu e inoino loa auanei ka manao o'u makuwahine, a me o'u kupuna; holo aku la lakou ma Kaanapali me ka manao ua pau kela poe o lakou i ka make, aka, ua pauma aku la no ka poe e au ana i ka waapa i kekahi moku okohola, ua kuu mai la ke kapena o ka moku a lakou i manao ai e pili aku ilaila, ka laina me na mouo elua, elua laina i pau i ke kuukuuia mai no lakou, a loaa aku la kela kaula ia lakou, a pakele aku la lakou eha ia moku, o kela poe hoi me ke alii ukali aku la o Paalua i ua moku okohola la, a hiki i Honolua, alo aku la kahuelopoki i ke alii a me lakou a pau a pili aku la i Paalua ma Paalua lakou i holo a kokoke iuka o Honolua holo aku la lakou ma kahi waapa o Paalua a pae iuka o Kahauiki, ma na lio ka hoi ana mai, papalua i ka lio hookahi ka hoi ana mai a hiki i Lahaina, alaila kuu iho la ka nawe o na makuwahine a me na kupuna, olelo mai la lakou eha mea o makou i make me ka waapa, no ka mea, ua nana aku no lakou a pau ia lakou a nalowale aku la iloko o ka ale me ka makani ikaika loa.
                A kakahiaka ae piha loa iho la ke kulanakauhale o Lahaina i keia mea olelo kela mea keia mea, i ka pakele o ke'lii mai poino, a me ka olelo eha kanaka i make loa, elima i pakele mai me ke alii aono, aka holo aku la ka waa imi ia lakou a loaa aku la iluna o kekahi moku okohola, alaila maha loa iho ia paha ka