Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 15, 19 December 1838 — KANAWAI NO KE AWA MA LAHAINA, [ARTICLE]

KANAWAI NO KE AWA MA LAHAINA,

MA KA MOKUPUNI O MAUI.

No ka nui o na moku kahiki i holo pinepine nini nei i liuhuiim e iiui i ktv aimaka, n 110 k<i hiliia i |)inc[)inc no ka ike ole ia o.na kanawai, a me na pono o keia wahi, a no ke kau ole ia i ke kanawai inaopopo, nolaila, o niakou, 0 ke alii nui, a ine kona inau kuhina, i ka makou ahaolelo ana, ua kau no niakou i keia kanawai. 1. .. , . l ke ku ana mai o ka inoku kahiki ma Lahaina, e holo koke aku no ka lunakuai, o ka luna o ke awa h?>i ia, a e hoike aku i ke alii moku i ka palapala hoike na ke alii aiinoku inai. 11. O kela kapena keia kapena o ka moku kaliiki i inakeuiake e kuai i kaaiinaka ina Laha,iua u« i n«» k«uia inoku, e haawi mai uo oia i unii dala ua ka luuakuai, n iio haawi ana, pono ke haawiia'kn i ua kapena la. i eliina pahu uwala, a |)ono no hoi ia e p : *e iuka e kuai ina ka pa iuai ine kela kanaka keia kanaka, i kela u:rtwai i keia waiwai, luaiuuli nae o ke kaiia.wai o keia wahil'ono no lioi e hoomaluia ua kapena liei, a me kona poe kanaka, a ine kona waiwai a pau. ke uialaiiia lakou i ke kanawai *> Ua aiua. 111 O kela kapena keia kapena o ka inoku haole i inakeinake e kuai i ka aiinaka maanei, e hoike mai no oia i kona mea e makemake ai i ua lunakuai la, n ine kana kumu kuai, a no kekapu o kekahi mau mea kuai inaanei. aole pono i kekalii kapena ke 'kuai i kekalii mea ana i hai ole mai ai i ka lunakuai, nole hoi e kuai i kekal.i inea ana 1 papa ni. Aole hoiekuai na lii moku ina kalu o, nia ka pakuai iio, a o na inea inalaina ole i keia kanawai, e uku palua la laua, o ko uka nei a me k«» kai, elnna dala IV. Aole e kuu wale mai kekahi kapena 1 kekahi kanaka ona, aole e lawe inai, aole lioi e haalele mni mka nei, me ka ac ole o ke alii maniua ina ka palapala. A ina inai kekahi a c noho, c

uku niai no kona alii e like me ka nku ana iko kanakele. oka nvea inalama ole i keia kanawai, he kanaono dala ka uku. V. : Ina mahuka kekahi, pono no i kona kapena e helike koke mai i ko lunakuai, a i oie ia ia, i ke aiii no, a nana no e iini, a ina loaa ma Lahaina, eono dala ka uku, a ina ma na kuahiwi mauka aku o Lahaina, he umi dala ka uku, a pela iio'ma na wahi a pau mawaho o Lahaina. . Aka, ina ua hala i kahi loihi, he iwakalua' mile paha, alaila, he iwakaluakuiiiamaha dala ka uku. Vl ' O kela haolekeia haole mahuka wale mai iuka nei, a pae malu mai e noho me ka ae ole o ke alii ma ka palapala, ina e hoihoi ole ia oia i kona moku, e hoohana kaumaha ia oia, aole hoi e kuu ia a haalele oia i keia aina. A e lilo no hoi kona waliwai a pau i ke a!ii. VII. He moa pono ole i na kapena ke hoonoho inAi i ko lakou kanaka iuka nei i ka po, a napoo ka la, alaila hoi lakou a pau i ka nioku, a o ka mea i loaa inauka nei i ka wa poeleele, e paa no oia 4V kakahiaka, illaila e hoihoiia oia i ke alii moku, a nana no e uk'u mai i ka lunakuai i emo <lala 110 kela kanaka keia kanaka i hoi loiia pela. VIII. Ina mai kdkahi, a_he mea e paha, a inakeiiiake kona alii e noho mai oia mauka nei i ka po, e hai niua mai ke kapena. i ke alii; a loaa kona ae, alaila e nolio mai oia, ma kahi nae a ke alii e oielo ai, a ina hele oia itia kahi e,alaila ua pili »>ia i ke kanawai ehiku, a e hooukuia oia peln. IX. Aole e hoee kekahi alii moku i ke kanaka maoll ma kona moku e lawe ia ia nia ka nio;uia, ke kupono ole keia inau olelo m«jlalo ia ia. I. E hoiko aku ua ee moku la ika pulapala i paiia penei, Ke hoike aku nei au o he kanaka ia i hnnauia ma Hawaii nei, a ke ae aku nei au isf ia e holo ma ka nvoku ana e makeniake ai no na malama he umi a me ku namaha. Ke nonoi aku

nei no hoi au e hana lokomaikaiia oia, e like me ka me?fpono o ko kekahi aina, e hana i ko kekahi aina. Nauna 2. Alaila, e palapala mai ke alii o ka moku penei, Owaii, o ke alii o ka moku no ke hai aku nei au, iua holo ka maua olelo me he kanaka no ka aina o Hawaii, e lawelawe oia maluna o ka moku. Nolaila, ke hoohiki nei au ia'u iho, a me ka moku malalo o'u no na dala elua haneri, e hoihoi aku i kela kanaka i Hawaii i keia manawa aku, aole e hala na malama he umi a me kumamaha, mai keia la aku, ke ola oia ia wa. A e uku akui no hoi au ia ia i no kela malama keia malama ana e noho ai nialuna o ko'lu moku. Kt alii o ka moku. Lahaina ma ka J\loky <Maui, 18 Ka mea ike. A i ka wa i hooponoponoia keia palapala, a haawiia i ka luna o ke awa, alaila, pono i ua'lii nioku la ke lawe i ke kanaka ana i olelo ai, e like ine na olelo iloko o ka palapala. X. ; A hele ka luna o ke awa maluna o ka inoku kahiki i kona ku ana i Lahaina nei, e hoike aku no oia i keia palapala i ke alii, a e kakiiu no ke.alii moku i kona inoa malalo iho o ka palapala malalo, alaila, loaa ia ia na pono a pau i oleloia iloko o keia palapaia. Ua hanaia ma Lahaina i keia laiwakaluakumamakolu o Augate i ka makahiki o ka Haku hookahi tausani ewalu haneri me kanakolukumainawalu. KAMEHAMEHA 111. HOAPII.I, ke alii ai moku o Maui. Molokai, Okat. 1, 1828. Ua make i ka pepehiia o Kuili no Kalaupapa ma Molokai. j Ka 19 o Sep. ka la i pepehiia'i, o Pahupu ke kanaka nana ia i pepehi. He wahi knmuao ia mamua. Eia ke kumu o kona pepehi ana, ia Kuili. 1 ka po mamua o ka pepehi atta,hoohewahewa o Pahupu. Penei ka hoohewahewa'ha. Ku! ku! Pau

auanei o Kuili i ke ahi. Pau o Kawahinehaawi i ke alii. Pela kana olelo ana. A kulu ka |>u; Alaila i niai la o Kawahini-liaa»i ia Kuili i kana kane, A<»!e j> 'iio keia liana a ia la; e aho ē hele kaua." Ae mai ia ka wahine a Pahupu i in.ii la. "Ae e hele olua iwaho.'' A 111 *»o laua iwaho uia kalii hoa iinu; i hou aku la o Pahupu, '*Ahea laua o Kuili ma e ala laua e puhi i kukui a paina. no ka inea ina pau laua i ke ahi." Ala aku la ka wahine a Paliupu, i aku la. •'Auhea olua ua puni loa »>ia la. M A ao loa ae la hoi aku la o Kuili a me kana wahine: puie aku la o Kuili i ke Akua. I aku la o Pahupu, "Owai kou Akua. ;,v me ka olelo kuainuamu ua pau loaolua i ke ahi. A pau ka pule ana, hopu o Kawahinehaawi i ka huewai a pii aku la i ka wai. A hele aku la ka.wahine a Paliupu i ka hale kua, a koe aku la o Kuili a ine Pahupu iloko o ka hale. A hoi mai ia ka wahine a Kuili a hiki i ko lakou luile, a ike aku la ia Palnii»;! ma ka puka. l'a pani nae i ka pnka. a i iuai la o Pahupu mai hoi uiai iloku .uei; ua kapu oloko nei, e iiolio malie. Alaila ku emi inai la ia. A maliope kah hou inai la o ua Pahupu la. A k<>ino k.Mia poo uialoko o ka liale; hahau aku'ia o Paliupu i ka laau, a pa koiia poo a ino kona aoao. a ike iuai la kaua i:i'(o;ni!iu ijo aku la. "Auwe! make ku kupunawahine! A lohe ka inea i elia o k.iua kupiiīiawal'.ine, kipaku mai la ia. a lioio ia haaai inai la o Palnuni a hahau aku la a pa ka j)oolii\\ i o ke kaikaaiahine. A lohe ka.waliine a Paiiupu kaiiea aku la o kou iiepeiii no ka keia." liaiuau inai la o l'ahu.iu "halaau. I. nioe. e pu'e i ke Akua. e ;»u---lou a paa. r ' Ae iu> ia i ka manao o kana kane me ka ineiieuK-ne o!e i kela waliine e waiiu» aua i ka ina!;e. A ike niai la kekahi waJiine kaliea aku la oi i penei, k 'Ke pepehi nei o Paluipu." 5 !ialiai no kela ia ia, ao'e nae i lo.ia. A hiki inai na kanaka elu.i a komo aku la ka wahiue a Pahupu a ike aku la i i Knili e moe ann, a me kahi kaula ahuawa, aole nae i lawelawe aku. a puka inai la no iwaho, hai niai l i, k 'l'a inake 0 Kui!i ua kaawe " A lohe na kai'.aka he make kaawe koii'a. llopu i:o Kawe'o ia Painipu a paa kona iuau liina a me na wawae. V ike na kana',.-: ia lvu'l! ue lakou Aoie nae !al:ou i 1 kona j>oo ua iiapeie-peh?—A hoi inai kana keiki wehe ia ke'kapa o ke [>oo a ike ua napelepele io ke poo o kona makuakane. Palupalu ka io o ke poo ine he inea paopaoia la i ka poiiaku; Ua puka mai ke koko ma ka ihu. a in.a' na pepeiao. 0 ka ike ana no ia he inake pepehiia kona aole he make kaawe. Alakaiia mai o Pahupu e ka luna i

Kaluaaha. Ilulawai ke kiiiiiu me ia. Ninau aku la. pelien keia hnna nu J 1 mai kela inake na iin-a elua i:ru. I aku la kekuiuu i;i.l! |>oiio oe e iuihi i ko liewa e heleio lesn la. Kalaia kou hala i ola kou iiihaue, ua lolie piut*piiie ka olelo ake Akua Aemai ia ae, ua lohe piaepiue ai. Ao'e au <• hooniana hou i ke Akua.no koiia ka' ea pinepine aua inai ia'u, aole ona e lohe i ko'u pule o ka inake i ka lua alii koe ia'u. 11.