Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 16, 2 January 1839 — Page 62

62 KUMU HAWAII. (IANUARI,

kanaka, a nolaila mai paha ka opuohao. Pela wale kuu manao, ka ka holona, o ka poe i mau, o lakou ka ike maopopo.
                Ua noho no oia ma ke kulanui nei i na makahiki elua a me ka hapa. Ua malama pono ia no e na kumu i na mea e pono ai kona noho ana a me na mea e pono ai ka uhane. Ua ao mau ia oia i na mea i hanaia ma ke kulanui nei, i keia mau makahiki elua a me na malama keu elua i hala ae nei. Ua ao nui ia oia ma na palapala a pau i aoia e ia ma ke kulanui nei. Eia kekahi o na palapala ana i aoia'i maanei. O ka Hoikehonua o ka Helunaau—o ka Helukaukau—o ke Anahonua nui a me ke Anahonua liilii—o ka Hoikehonua no ka Palapala hemolele a me ka Hoikemanawa a me kekahi mau palapala liilii e ae. He mau palapala o ka uhane kahi a he mau palapala o ke kino kekahi. Ua akoakoa keia mau ike iloko ona; aka, aole nae kekahi o lakou i hoopakele ae ia ia mai ka lima mai o ka make.

Ke ano o kona manao.

                Auhea oukou a pau. E kahaha mai paha oukou i ka manao o ua wahi keiki nei. I kona wa e nawaliwali nui ana ma L. lalo, ua ninau pinepine aku ke Kauka Baluina ia ia i ke ano o kona manao ana ia ia iho, i kona make a me ka make o kona uhane; aka, aole nae oia i hai akaka mai ia ia i kona manao, aole hoi i kahi i lana'i kona manao Ua huna wale no oia i kona manao a pau maloko o kona naau. Pela no hoi o kalaka ma i ninau aku ai ai ai, aole nae oia i hai akaka pono mai i kona manao. A pela no i ka wa i ninau aku ai kona makuwahine leo ia ia A pela no kana hana ana i ko'u wa i ninau aku ia ia.
                I ko'u ninau pinepine ana ia ia, a me ka'u hoakaka ana ia ia i ka make o ke kino a me ka uhane, aole au i ike iki aku i kauwahi ano mihi a me kauwahi ano makau maluna ona. O ka huhu a me ka pane oo kana i haawi mai na makou i kekahi manawa. O ke Akua wale no ka i ike aku ia mea nalowale o kona naau; no ka mea, he waonahele nui ka naau, he wahi pouliuli loa hoi. Aka i ko'u manao ana, ua hele aku oia me ka maluhia ole, no ka mea, aole i like kona helehelena me ko ka mea i hele pu me Iesu ma ke ala hookahi.
                Auhea oukou e na hoa paani o Nahalelau, mai noho oukou a lealea hou ma na mea lapuwale, no ka mea, ua make ko oukou hoapaani o Nahalelau. Aole oia me kakou maanei i keia manawa; ua hele aku oia e ike i kahi a kakou i lohe nui ai i na la a pau. Auhea oukou, mai noho a hahai ma na kapuwai o ka poe hana lapuwale e like me oia nei paha. Ua make aku la ko kakou hoa kula, aole oia me kakou maloko o ka hale moe, aole hoi maloko o na papaaina, aole ia me kakou maloko o ka hale kula, aole oia e kula hou me kakou ma ka helunaau a me ka Helukaukau, aole oia e hele pinepine hou mai i na kakahiaka a pau mai ka poakahi a hiki hou i Monede, aole oia e hookolokoloia, aole hoi e kikoia ma ka pepa hea inoa a me ka pepa maloko o keia hale kula, aole hoi e hele mai i ka pule e hoolohe hou i ka ke Akua olelo, aole hoi kakou e ike hou ia ia ma ka honua nei, aole hoi i kekahi mea i like loa ke ano me ia. Ua pau kana noho ana ma keia ao, ua hele oia aole hoi e hiki ia ia ke hele mai ia nei: o kakou ke hele aku i ona la.
                Nolaila, e noonoo pono kakou i ko kakou ano iho, i ole kakou e hana mamuli o na mea lapuwale e make ai ka uhane. E noonoo pono, a e huli mai e na kamalii. Ua ike oukou, ua make keia keiki, aole ola hou mai.
S. P. KALAMA.

POHAKU LELE.

                Aloha oe ke K. H. akahi no au a launa ia oe, a no kau ninau mai i na kamaaina no ua mea kani la i loheia ma Honolulu nei, i ka makahiki 1825 la, he oiaio. Owau no kekahi i lohe i ua mea kani la.
                Ma ua la 25 la o Sep. i ka hora umi paha, lohe aku la wau ma ko'u hale i ke kakani ana me he pu kuniahi la, mao aku o Leahi i ko'u manao, me he pae pu kau poohiwi la i ki lokahiia la nae i ka minute hookahi ke kakani ana. Kuhi aku la wau he mau moku kaua e kaua'na la malaila; pii koke ae la wau i luna o ka pa hale e nana i ike ia mea. A i kuu ku ana iluna olaila e nana'na, lohe koke ae la wau i ka hihio anae o ka makani me he poka la, mai luna mai he kokoke ia'u, a koele koke mai la ma ke kua o ko'u mau hale ua pohaku la. Noonoo koke iho la wau i ka lele pono ole mai io'u la. Alaila naholo aku la makou i kahi i haule ua poka la, ike makou e paaia mai ana e kanaka kekahi apana, ua like paha me ka pupuu ana mai o na manamanalima a poepoe ka nui o ua apana la, a olelo kekahi poe, ua lele aku ka nui o na apana iloko o ka muliwai, a ike iho la makou i kahi i pa'i ua pohaku la, ua poopoo iho ka paapaakea. No ka helelei ana mai o na pohaku mai i ua mea kani mai la, he wawa nui maluna o Puawaina, no ka mea, ua helelei paha kekahi mau pohaku malaila, pela ia mai hoi. Aka, he hana kupaianaha no keia, no ka mea, ua kuhi aku au he moku e kaua ana, a hiki mai ka poka ilalo nei, he pohaku, ua eleele o waho a he lenalena iki o loko i ko'u ike ana. Kakali ko'u manao a me ka nana'ku no hoi i ua mau moku kaua nei i ka hoea ae ma Leahi, aole loa he moku. He kupanaha loa keia hana ana mai la.
Na'u na IOANE II.

MOKU ILI OLE.

                Auhea oe, e ke K. H. ke hoakaka wale aku nei keia mea ia oe, e hiki paha ke hoikeia'e oe ke kuhi hewa ana o kekahi poe, a me ka luhi hewa ana hoi o kekahi poe, a me kekahi poe haole.
                I ka po hoomalolo, ka la ewalu paha o Det. nei i ka makahiki hookahi tausani ewalu haneri kanakolukumamawalu, i ka hora eiwa paha o ua la la. Hiki mai kekahi kanaka mai Waikiki mai a ka Papu, i mai la ia ia Kinau ma, "he kanaka wau no Alapai mai Waikiki mai, he manao hoi e hoike aku ia olua. He moku ua ili, aia ma Waikiki ma kahi no ili ai ka moku mamua." Olelo aku na'lii ia ia, pehea ka ili ana? Olelo mai la ia. "I holo mai no a ili no ilaila, elua ki ana o ka pu, alaila huli lakou, ua paa na pea i ka pua, nolaila ko'u mea i hoounaia mai e hoike ia olua. Makana koke iho la na'lii no keia mea, alaila ninau hou aku la i ua kanaka la. Heaha ka moku, he Beritania paha, he Amerika? I mai oia, "aole i akaka." Hoouna koke mai o Kekuanaoa ia'u e hele e hoike koke aku i na Kanikele no keia mea, a hoomanaia'ku hoi ia Kaluwahinenui i Waikiki e ike i na moku la i kaili io ana. I mi aku la wau a loaa ia'u kekahi Kanikele ma ka hale o kahi haole o Kapena Uuku paha, hoike aku la wau i na olelo a Kekuanaoa ia ia, a lohe na haole i ka Ranai olelo hoike ana ia lakou i keia mea, akoakoa mai la ma ka puka o ua hale la kekahi poe haole o lakou, aole nae au i ike i ke ano o ka lakou hana malaila. Kauoha koke mai la na Kanikele Amerika no i ia'u. E hoi oe ia Kekuanaoa e holo koke aku kekahi maluna o ka lio e nana a hoi mai, e noho au ma ko'u hale me ka hiamoe ole a hoike mai i lohe pono. Hoi mai la wau mai laila mai, loaa ia'u ke Kanikele Beritania ma ke alo iho o kahi o Mi. Pele, hoike aku au ia ia i ka Kekuanaoa olelo. A lohe ia i keia, manao ia e holo pu me Kekuanaoa i ua moku la. Nolaila iho pu mai la ia me a'u a hiki i ka Papu, e hoomakaukau ana o Kekuanaoa; a kuikahi ko laua manao i ka holo, a pela no hoi ko Mi. Pele, a me kekahi poe haole e ae, akoakoa mai lakou a kahi o na waa e pahe ana a me ka waapa nui. Ia wa no lohe mai la ua poe haole la a me Kekuanaoa, ua