Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 16, 2 January 1839 — Page 64

61 KUMU HAWAII. (IANUARI,

OLELO HOOKUPAA.

                Ua lohe au ma ka mooolelo ekalesia i kekahi poe i koho aku ia Iesu i Haku mau loa no lakou. I ka manawa i loaa'i ia lakou ka popilikia nui, a pepeiia mai lakou e make i ke ahi a me ka pahikaua, no ko lakou malama nui ana i ko Iesu pono; aole lakou i hoole hou aku, aka ua kupaa no ma ka mea a lakou i koho ai mamua, me ka hooko io
                "Pela i make ai o Ioane Rogero kekahi kahuna pule maikai ma Enelani. I ka wa i huhu ai kona poe enemi ia ia a manao lakou e pepehi ia e make i ke ahi, ae aku no oia i ka make, aole a'u i hoole ia Iesu. Hooikaika nui mai lakou ia ia e hoole ia i kona malama ana ia Iesu, a e ae aku mamuli o ko lakou manao, (oia ka Pope,) aka aole oia i ae iki aku i ko lakou manao, ua kupaa no oia me ka manao e make mamuli o Iesu Kristo. A no kona kupaa loa ana, ua hoa lakou i ke ahi a nui, a hoolei lakou ia ia maloko o ke ahi i make. Pela no i make ai elua kahuna pule naauao a me ka maikai loa ma ua aina la, o Ridela kekahi a o Latimera kekahi. He kahuna pule naauao a me ka manaoio o Ridela, o na kahuna a pau ma Beritania. A ua kaulana o Latimera no kona naau haahaa a me kona akamai i ka Iesu olelo, a he kanaka elemakule no hoi oia i kona wa i make ai.
                I ko laua hooikaika ana ma ka pono o ko laua Haku, a me ko laua hoohuli nui ana mai i kanaka ma ko Iesu pono, ukiuki loa mai ka poe hewa ia laua, a manao lakou e hoohuli i ko laua manao ma ko lakou manao, aka, aole nae i hiki. No ia mea, manao iho la ko laua poe enemi e kiola ola ia laua iloko o ka lapalapa o ke ahi.
                Ua make laua a elua i kahi hookahi Kokoke i ka wa i hoopaaia'i laua i ke kaulahao nui, apo laua kekahi i kekahi, alaila kukuli iho la laua, a pule aku la i ke Akua, me ka hoonani aku ia ia, me ka olioli e halawai me ko laua Haku. A i ko laua hoaia ana i ke ahi, i aku la o Latimera ia Ridela, "I nui ke aho e Ridela, e hookanaka oe, e ikaika. I ko'u manao, e hoaa kaua i keia la ma Enelani nei, i malamalama pio ole." Pela no laua i make ai, aole laua i koho hoopunipuni.
                A pehea hoi kakou? Ua ike oukou i ko lakou make ana, ua make lakou iloko o ka Haku me ka popilikia, a me ka hoino nui ia mai me ka ehaeha loa.
                E ike paha oukou i keia, a e manao hou iho paha, nani ka popilikia o ke kanaka malama i ka pono, e aho no ka paha ka hoi hou ma ka hewa e like me mamua. Auwe, e, ua olelo hou mai no o Iesu penei, "E hiki no ia lakou ke pepehi i ke kino, aka, aole nae e hiki ia lakou ke pepehi i ka uhane." O ka uhane, oia ko kakou nei mea nui, aka, o ke kino, he mea liilii wale no ia o na mea a pau. Pomaikai ka poe make iloko o ka Haku, a e loaa hoi ia lakou ka lei o ke ola.
                Oia ko'u wahi manao paipai aku ia kakou, a me ka poe a pau e heluhelu ana i keia me ka noonoo pono o ka naau, i ole e moe loa ko kakou manao i koho ai ia ia. E pono no hoi no kakou e hooko aku e like me ka kakou hoohiki ana. Mai i mai oukou e, he hookiekie keia, aole, aka, e like me ka'u i hana'i, pela no wau i hana'i. He nui no kuu makemake e palapala a nui loa keia manao, aka aole e hiki, no ka uuku o na wahi pepa; aka mahope no palapala hou aku no wau ia oe i kekahi mea i like me
keia. S. P. KALAMA.
 

HONOLULU, Dekemaba 3, 1838.
NO NA MOKU.

                Ua ku mai ka moku o Mi. Kalemi, i ka hapalua o ka hora eha. O na waiwai maluna o ka moku, 32 lio. O na moku a pau i ku i keia mau mahina, ma keia wa, he 22 moku, e 3 moku kalepa, he 13 moku okohola, e 4 moku liilii Hawaii nei. Oia na moku e ku nei, aka, ua holo aku kekahi mau moku, he 10 paha, ua kuu aku paha.
                Eia keia. Ua hoi mai kekahi kanaka Amerika, i noho ma keia aina, a holo aku ma ka aina o Amerika Komohana ma Kalefonia, he luna malama kanaka no Amerika Huipuia, o Aluli ka inoa Hawaii; Iones ka inoa haole. Ua hoi mai ia me kana wahine hou no Paniolo mai me ka olioli a me kona makemake.
P. KANOA.
 

LUNA NANA WAINA.

                Eia hoi keia, e hoakaka'ku ana i kekahi mea hou.
                Ua lilo mai kekahi haole no ka poe haole e noho ma Honolulu nei, iluna nana waina a me ka hoouku i ka rama ma ke awa o Honolulu, o Edwad L. Gray kona mau inoa. Na Ke'lii nui mai oia i hoolilo ae i kanaka nui ma ia oihana. Aia hoi i ka lima o ua kanaka la ka Ke'lii nui palapala mai Maui mai, no ka la elima o Det. 1838.
                A no ka pono i ua kanaka la, ua ae no oia e hana hooiaio ma ia oihana e like me na mea a pau a ua kanawai la i hoike ai na mea ike a pau, pela e hana'i oia. A o kona uku ma ia hana, he hapalua hookahi no na waiwai i uku pono ia o na galani waina, a o kekahi hapalua o ia mea, e haawi ae ua luna nana waina la ia mea i na'lii. Pela no ka hoouku ana i ka poe lawe mai i ka rama me ke ku e i ke kanawai. E puunaueia ia mea i loaa mai, alikealike na ka luna, alikealike na na'lii.
                I na la mamua'ku nei ka olelo pu ana o Kaahumanu elua me ua luna la, i na mea a pau e pono ai ka hana ana ma ia oihana, a ua holo. No ka lilo ana o E. L. Gray i kanaka nui no Ke'lii malaila, aole pono i kekahi mea e keakea wale i kana han ana, aole hoi e ku e wale. Ina paha pilikia ua luna la ia mea, a me ke ku e wale, he kanaka paha, he Lii paha, he haole paha, he mea e ae paha, aole pono ia kakou ka poe ike paka, e kokua ole ia ia ia hana a e hoopakele. Aka i nana maka kekahi paha i ka popilikia o ua luna nei, e lilo koke paha uanei oia i ka hookolokoloia e like me ka mea keakea wale a me ke ku e wale.
Na MATAIO KEKUANAOA.
Ke'lii kiaaina Oahu.
Hale Kauila, Ianuari 1839.
 

Honolulu, Nov. 26, 1838.
HE OLELO NO NA MEA DALA OLE.

                Ina i nele ke kanaka i ke dala maoli i keia makahiki, elua dala a ke kanaka hookahi e hana'i ma ka hana, eia na mea e hana ai ka poe dala ole. O ka pohaku kalai. O ka puna. O ka wahie. O ka mala ko. O ka hana no i manaoia e loaa mai ana ke dala mahope aku. E like nae ka hana a ka mea hookahi, me ke ano o na dala elua.
                O na wahine i nele, ua dala okoa. O na kamalii wahine i nele, ua hapalua. Eia ka lakou mau hana. O ka ulana moena, ie papale, humu papale, a me ke kapa, pau paha, a haawi mai.
                Ma ke ana hoi o ke dala okoa a me ka hapalua ka hana ana'ku. Pela no hoi i na kamalii kane i hapalua. Ma ka hana a na kane paha lakou.
KAMEHAMEHA III.

                Ua paiia KE KUMU HAWAII ma ka mea Paipalapala a na Misionari, Honolulu, elua hebedoma hookahi pepa, o Wenede ka la e pai iho ai.
                Eia ke kuai ana, hookahi makahiki, $0,50, a na mea e lawe i ka pepa a pau.