Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 18, 30 January 1839 — Page 70

70 KUMU HAWAII. (IANUARI,

keia pae aina, a na lakou no e ao aku i na kanaka i na mea e pono ai.
                Nolaila, koho ae la lakou i ka Moku o Maui a me ke kauhale i kapaia ma ka inoa o ka auwai o Auwaiawao i wahi e kukulu ai i ka hale kula, a i ke kumu hoi nana e ao o Aneru. Hoomaka iho o Aneru i ke kula. No ka mea, i ka hoi ana o kela mea keia mea o lakou mai ka ahaolelo ana mai, ua hoouna mai lakou i ka lakou mau haumana e komo ma ua kula nei. I ka makahiki o ka Haku 1831 ka hoomaka ana o ke Kulanui nei. Na na haumana mua i kukulu i ka hale kula a na lakou i ako a paa; aka, aole nae i makaukau loa ke kumu ia manawa e ao aku i na mea pohihihi loa ana i ike ai ma kona aina.
                Ua ao pinepine aku ke kumu ia lakou ia manawa, a ua loaa no ka manao a me ke kau wahi pono iki, ua manao loa kekahi poe o lakou. O ka hoopaa keia o ka naauao a me ka imi waiwai e pono ai ka noho ana.
                Ua naauao e no ka nui o na kanaka mamua aku o ke Kulanui nei, aole nae i loaa na mea pohihihi loa i hanaia ma ke Kulanui nei i keia wa. Ua hoomakaia no kekahi poe i ke ao ma ka
helu. Na Mi. Kamelena i ao aku i ko Oahu poe ma ka helu a na Aneru i ao i ko Maui nei; a na kela kumu keia kumu i ao iki aku i kekahi poe ma ko lakou wahi. Aka, na Haea i ao mua'ku i ko Maui nei poe, ka poe i noho pu ma kahi o ke alii, na kane a me na wahine a me kekahi poe kamalii.
                Ma ka helu wale no ana wahi i ao aku ai, aole ma kekahi palapala e ae. [He kumu kanaka holokahiki keia i hoi mai mai Amerika mai, ua aoia oia malaila a ua loaa no ia ia ke kauwahi Amerika iki.] I kana ao ana i na haumana ma ka helu, aole nona ponoi iho kona naauao a me kona ike i ao aku ai ia wa: no hai mai.
                Mamua aku o ka manawa kula, hele aku la ia i kahi o Rikadi e ninau ai i ka hana ana o ka helu, a na Rikadi no e hooponopono aku a haawi aku ia ia, a nana no e hoike aku i na haumana. Mahope iho o keia ao ana ka Aneru hoomaka mua ana i ke ao. Ua oleloia na kumu o na kua a puni o Maui nei e hele mai i ke kula, a na Aneru no e ao aku ia lakou. Ua hooholoia ka olelo e hele mai na kumu, ma Maui kua a ma Lanai e me Molokai. I ka hoi ana mai o Aneru ma mai Molokai mai me ke alii o Kekauonohi, oia ka holo ana e hoike ia Molokai a puni: owau hoi kekahi i holo pu aku a hoi mai. Aka, he mea uuku no au ia manawa.
                I ka hoi ana mai mai Molokai mai, ua lawe pu ia mai ko Molokai mai; kumu e aoia'i ma ua kula nei. Ma kahi o Kaaimalalo kahi i hoomakaia'i keia kula, a no ka makaukau ole i na mea e pono ai ke ao ana, nolaila, aole liuliu, o ka pau koke no ia. Aka, ua loaa no nae i kekahi poe ka ike a me ka naauao, a na lakou nei no i ao hou aku i na kanaka. Mahope iho o ka pau ana o keia kula ana, holo aku la o Aneru ma Hawaii, a noho iho la oia malaila i kekahi mau malama.
                A i kona hoi hou ana i Maui nei, hoomaka iho la oia i kana ao ana ma ke Kulanui nei, a pela mau mai a hiki loa mai i keia wa.
                I kukuluia ka hale kula nui nei i mea e hoopau ai i ka naaupo o ko Hawaii nei a i mea no hoi e maluhia'i ka waiho ana o ke aupuni a i mea no hoi e pono ai ka noho ana o na kanaka. Ikaika loa ke ao ana ma ke Kulanui nei ia manawa, no ka mea, ua nui ka pilikia o na kumu i noho mai ia manawa. Nui nae o lakou kanaka hookahi i make i ka pololi, hookahi wale no o Wailoa o ka mea i make no kona mai a me kona nawaliwali.
                A i keia mau makahiki eiwa a me ka hapa o ke Kulanui nei i kukuluia'i, ua ikaika loa ka laha ana o ka pono a me ka maikai. Ua aneane pau loa na kanaka i ka ike i ka palapala a me na mea e ola'i ka uhane. Ua nui na palapala i paiia i keia mau makahiki: he mau palapala o ka uhane a he mau palapala o ke kino, he mau palapala palupalu a me na palapala oolea. Nui ka poe i aoia ma keia Kulanui ma na mea o ke kino a me ka uhane, aka, aole nae i pono loa ko Hawaii nei i ke Kulanui nei, no ka pono ole a me ka lapuwale o ka poe i hoi aku. Hiki mai la ka puahiohio makani maluna o lakou a hina iho la. Nolaila, ua nawaliwali ka lakou hana ana a ua nawaliwali pu me ka Makuwahine a me ka poe e koko ana iloko, aka, aole nae ia he mea e pau ka ikaika o ka Liona makuwahine
                Ua laha ae la ka pono a me ka maikai ma Hawaii nei, a me ka naauao a me kekahi mau pono e maluhia'i ke aupuni. Ua nui ka poe i hahai mamuli o ka pono a Iesu Kristo i hoike mai ai. Ua nui ka poe i bapetisoia ma ka inoa o Iesu Kristo, a i komo iloko o kona pa ekalesia.
                Oia ka'u pono i olelo ai ma keia palapala, o ka pono ma ka ike ana 'ku a ke kanaka, aka, o ka pono io maloko, e like me ka ke Akua ike ana, aole au i ike pono aku; oia wale no ka mea i ike pono aku, ka mea e nana mau ana i ka po a me ke ao.
                Pela iho la ka'u ike ana a me ko'u lohe ana i ka ulu ana o ka pono ma Hawaii nei, a me ka pio ana o ka hewa, aka, aole nae he pono ia kakou ke manao ae ua pio io ka hewa, a ua lanakila ka pono a me ka maikai, no ka mea, he poe hoopunipuni loa kakou ma Hawaii nei. Ua oi aku ko kakou lapuwale mamua o ka hapa tausani lapuwale o ko kakou mau kupuna.
                Ulu nui ae la ka pono a me ka maikai ma Hawaii nei, na Iehova no nae i koho mai i keia pae aina e hai hou ia ia. Aka, ua ikaika no nae ka poe misionari i ke ao mai i na kanaka i ko ka uhane mea e pono ai.
                I ka wa mamua, ua manoia o na lii ka i huli io a malama i ka ke Akua olelo, aka, i keia manawa ua 'kaka loa ka lapuwale a me ka wahahee o kekahi poe uuku o lakou, no ka mea, aole maopopo iki ko lakou manao ma na hana e pono ai ko Iesu aupuni. Aka, o kekahi poe alii, ua malama io paha i ka olelo a lakou i lohe ai. Aole o na'lii wale no, o na ekalesia kahi, ka poe i kapaia ma ko Iesu inoa, aole o lakou hoomaopopo nui ma keia mea. Ua hoomanawanui o Iesu i ka hooikaika ma keia hana, mai kona wa i hiki mai ai maanei a hiki loa mai i keia wa, e hoohuli ana i ko Hawaii nei, a ua aneane huli, aka, aole nae kokua nui aku na ekalesia ia ia i kona imi ana i na mea e pono ai kona aupuni. Wikiwiki ka waha i ke noi, "E Iesu, e ko makou Makua, e hoohikiwawe mai oe i kou aupuni maanei" Hoolohe mai la o Iesu a hoohiki mai la no, aka, aole nae i hoomaopopo hou aku lakou i mea hoowahawaha no kekahi peo me ka hoole aku i ke aupuni ana i haawi mai ai.
SIMONA PETERO KALAMA.

NO KA PUNIWAIWAI.

                Auhea oe, e ke Kumu Hawaii? Nui ko'u aloha ia oe, no ka mea o oe ke kumu, owau ka haumana. Ua ahonui oe i ke ao mau mai ana. Nui wale na mea pilikia au i wehewehe mai ai, nolaila ko'u aloha ia oe. I ola oe a poohina ke poo! Ua koe nae kekahi mea pipilikia, oia ka'u e noi aku nei ia oe e hoomaopopo mai, o ka puniwaiwai a me ka makee waiwai; heaha ka mea e akaka ai ka pili ana o keia hewa i kekahi kanaka? No ka naau anei keia hewa? no ka lima anei? Ina no ka naau, pehea la kakou e hoomaopopo ai ka pili ana? Ina, no ka lima, ina ua maopopo ka aihue ana, ka hookaha a me ka hao wale.
                Kauoha mai ke Akua i na kanaka, "I na la eono, e hana'i oe i kau hana a pau." Puk. 20: 9, Penei no hoi. "I ka hana mau ana, mai hoopalaleha." Rom. 12: 11. Ke hoike maopopo mai