Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 20, 27 February 1839 — Page 77

Page PDF (977.05 KB)

KE KUMU HAWAII.
He Pepa Hoikeike i na mea e pono ai ko Hawaii nei.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 4. HONOLULU, OAHU, FEBERUARI 27, 1839. Pepa 20.

 

NO KA ILIHUNE O KEIA PAE AINA
Helu 1.

                Aloha oe e ke Kumu Hawaii: makemake au e hoakaka aku i ko'u wahi manao i kupu ai maloko o'u, i ko'u nana ana i ka hana a na'lii a me na kanaka.
                Ua iia e ka poe noonoo, "he kanaka aloha, e hoopomaikai ana i na kanaka, ka mea e hooulu i elua kumu mauu, ma kahi i ulu ai hookahi wale no mamua."
                Nolaila he alii aloha no paha kela e imi ana i kahi e mahuahua ai ka mahiai. a e pau ai ka molowa a a e ka mahakea. Pehea keia pae aina mai Hawaii a i Kauai, ua kanuia anei ka nui? a mahakea wale anei ka nui?
                Maopopo na wahi i mahiia i ka wa kahiko. Aia no na iwi pololei; aia no na makalua o na kalo: aia no na loi kahiko, ke waiho la me ka mahakea wale no: o ke ki - o ke ko nahele — o ka puakala a me kela nahele keia nahele, ke ku la a puni a puni, aohe lima e waele ai; aohe oo e mahi ai.
                Nokeaha keia? "No ka hapa mai o na kanaka i keia wa," wahi a kekahi mea noonoo. Nolaila kahi, aka ea! aole nolaila wale no. Eia kekahi kumu hoi o kela neoneo o ka aina.
                Ka hemo pinepine o na konohiki a me na mea ai aina.
                Hana kekahi konohiki me ka hooikaika a hoomanawanui i maikai ai kona aina. Kana nui i ka ai hanai nui i na holoholona, hana i mau loko ia.
                Mamuli maalo kekahi kanaka kuewa paha ilaila, a ike i ka maikai o ko keia konohiki wahi kuko kona naau. Paonioni wale paha kekahi ia ia no ke kuonoono o kona wahi a hele alapahi i kona alii me ka haanou aku, me ka i aku, "Nui ka waiwai o kou aina ma - He aina maikai loa; aohe okanamai a ka waiwai. Nui na puaa, na ilio i na hoa aina o ke konohiki. Kalua wale kela a haawi wale i kona mau makamaka." Pela kona alapahi ana no ka makee maloka, ake no ia e hemo ke konohiki a haawi mai ke alii i ka aina ia ia. Hoolohe io paha ke alii a puni ia ia, o ka hemo iho la no ia o ke konohiki hooluhihewa, a lilo kona aina a me kona hale, o kana ai, a me kona loko ia, a me kona ukana, a me kona waa, a me na mea a pau a kona lima i hoakoakoa ai me ka hou o kona lae, pau i ka lilo i keia kanaka paonioni kuko. Alaila lanakila kela aole no kona manao aloha i ke alii, no kona kuko i ka waiwai o kela konohiki, nolaila.
                Hele hookiekie ae la kela a papai i ke konohiki me ke aloha ole; me ka i aku "Ua hemo kou aina; ua lilo mai ka aina ia'u. Aole ou aina; aole ou waena: aole au puaa; aole ou kapa, e hele oe pela." Hookuke aku la oia pela me ka makakuikui, i ke konohiki, a hele aku la kela, me ke kaniuhu a me ka minamina i kona luhi hewa. I iho la, "Ka luhi hewa; ua hoomanawanui au a kanu nui i ka ai; a kuonoono ka aina a kokoke oe, eia ka! ua hemo ae la, lilo wale kuu mau puaa kupaluia a me ka'u mau mea a pau i keia kanaka hoopunipuni." Pela ke kuka ana o kona naau oi hele oia e imi makamaka me kona naau kaumaha a me ka pololi o kana wahine a me kana mau keiki. Nana wale kona maka i ke konohiki hou e uhuki ana i kana ai, a kona lima i kanu ai me ka luhi, aole no hookahi kalo e komo ma kona waha. Pololi oia ka mea nana i kanu ai uhauha kela me ka maona wale i ka ai a kona lima i kanu ole ai. Nalu iho la kona naau me ka i ae la. "Ka! e aho ka noho wale, kanu ole, alaila aole makee wale mai kekahi, i kuu aina. Alaila aole au e kaniuhu oiai e lilo ko'u hale maikai a me ka'u ai a pau i ke konohiki e ae."
                Nolaila molowa wale kela kanaka aole e hooikaika e pono ai kona aina.
                Ninau aku la au i kekahi konohiki mamua aku nei. Ea! no keaha la i ole oe e hana i loko ia ma kou aina, ua nui ka wai, a maikai loa keia wahi i loko ia, ke hana oe? I mai la ia. "Hana loko ia au, ea, a hemo ae la kuu aina a lilo ia hai, luhi hewa wau." Nana au: oiaio no kana olelo.--
                Ea! auhea oukou e na'lii a me na hakuaina. E noonoo oukou i ka mea e pono ai ko oukou aina, a e pau ai hoi ka molowa o na kanaka. Mai noho a papai wale i ka aina o ko oukou konohiki ke akaka ole kona hewa. E akahele i ka ae aku i ka olelo pahee a haanou a kela kanaka malimali, a keia kanaka malimali, e hele alapahi ana imua oukou. E akahele i ka ae wale aku i kela makamaka i keia makamaka e noi wale i ko oukou aina e haawi i na punahele o lakou, a hemo aloha ole kou konohiki. E noonoo oukou a e imi oukou i na mea e mahuahua ai na kanaka, a e mahuahua ai ka mahiai. Aloha oukou. Na C. FOREBE.

                Aloha oe Mi. Forebe, Ua ae mai o Kaahumanu. II, e pai i keia palapala au; aka, hoole aku nei oia i ka pili ana mai o kau olelo ma keia aina Oahu nei. Aole loa pela ka hana ana maanei, ua paa na aina i na kanaka, aole e hemo ke ole ka nele a me ka hewa ia lakou. Ua mau no nae ka molowa o na kanaka. Oia aela no ko Kaahumanu II, manao ia oe. K.H.

NO KA ILIHUNE O KEIA PAEAINA.
Helu 2.

                Ma ka helu 1. ua hooakaka au ko ka papai wale i ka aina kekahi kumu o ka molowa a me ka ilihune.-
                Eia hoi kekahi. Aole akaka ka ke alii a me ka na kanaka. Ua huikau wale ia. Nolaila molowa na kanaka. I aku la ka luna menei, "Ea, no ke alii no na mea a pau loa, aole pono oe e hookiekie.'' Alaila wiwo ka manao o ke kanaka a palupalu hoi. Manao iho la ia he luhi hewa ke hooikaika wale i lako, a hele mai mamuli kekahi luna o ke alii a hao i kana waiwai a pau. Aole paha makemake ke alii e pau ka waiwai o kona kanaka, aka no ka hookiekie o kona luna (aole anei i ike oukou, e na'lii, ua hookiekie loa na luna o oukou?) Manao maalea kela luna - o ka nui no ia - oluolu kona alii i kona ikaika loa: nolaila haele aku oia imua o na makaainana me ka haanui a me ka oolea, hookiekie ae la ia, a ina e aua ke kanaka o ka hao iho la ia a nele loa kela, alaila hele aku oia imua o ke alii me ka hoino i ke kanaka, a puni ke alii ia ia; kuhi ua hewa loa ka! ke kanaka. Auhea oukou, e nalii a me na haku aina, Ina i makemake oukou e pono ko oukou aina a e kanu nui na makaainana, a e pau ka molowa a me ka ilihune o