Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 21, 13 March 1839 — Page 84
84 KUMU HAWAII. (MARAKI,
mua ia mai no eia ka paku, komo o Kealoha maluna o ka hua e huli ana ma ua kihi komohana akau la i ua ipu nei. Pihoihoi iho la ka wahine a Nalauai, lalau ae i kekahi mea ma ua kihi la o ka hale, wili iho la i ke kapa pulou a paa. Kuhi mai la o Kealoha, i iho la. Eia, eia ko makou kahu, a lele mai la maluna o ka wahine a Nalauai papai iho la a ualu mai la, nahae iho la ke kilohana o kona kapa. Papa aku la o Ii ia Kealoha, Uoki! alaila ninau iho oia i ka wahine, Heaha keia au e pupue nei? I mai ia, He wahi mea e wale no. I aku la o Ii, Oia 'ne, Hoaka mai la oia i ke kapa ia ia, i mai la, E laa, a, he wahi welu. Ike iho la o Ii he pono ole, olelo koke aku ia ia, U'oki, aole pono, e aahu pono i kou kapa. Hilahila o Ii i ka ike ana 'ku i ka ili o ua wahine la, aka, pihoihoi wale keia, aole paha i manao. A ike iho la o Kealoha aole ia o Hale, ninau mai la ia laua, Auhea o Hale, auhea o Hale, ko makou kahu? Ua ike paha laua ia manawa i ko lakou kule ana i hele nui aku ai.
A maopopo, aole ka puniu malaila, hele aku lakou e huli ia Hale ma kahi e, loaa iho la ma kona wahi: huli no ua wahine la maloko o ka hokeo, loaa iho la he puniu, he alaala hee koloko a me ka leho! Olelo o Ii ma, Eia la he me lawaia la! I aku la na kanaka, he mau mea lawaia wale no ka Hale. Olelo lakou he wahahee, wahahee o Kealoha, aole he akua maluna!
Hoi mai lakou me ka hoapono iho ia Hale, pela no hoi ia Nalauai ma. Aole i liuliu, inu iho la o Kealoha i ka laau, ola iho la kona mai.
Ke hookaka nei makou i ka oiaio o keia palapala. Pela no ka makou hana ana, a me ka makou olelo ana.
Mataio Nalauai,
Keluboda Hopoe,
Ioane Ii,
Ezera Kauwahi.
Honolulu, Mar. 13, 1839.
Auhea oukou a pau, ka poe hoahewa wale ia Ii ma ma keia hana! E heluhelu oukou i keia, a ike i ka pono o keia hana, he mea ia e pau ai ka naaupo o na kanaka. A ma keia hope aku oukou e hoapono i ka poe imi i ka wahahee e hoike aku ma ke akea. K. H.
WAIALEE, Feb. 16, 1839.
E ke Kumu Hawaii, ke hai aku nei au ia oe i ka'u mau mea i lohe ai a me ka ike no ke kaikoo; Menei, ko'u lohe ana ma Waialua i Oahu. A ea mai ke kai o Waialua wawa no, olelo okoa i ka pali, nunu me he ihu no kapuaa hae la. Lohe hou no au. (I Waialua no ka poana mai, he leo ka kai o Ewa e hoolono e.)
NO KA IKE I KE KAI.
I ka la 28 o Ianuari, (oia ka la noa,) e hoi ko Koolau loa mai ka halawai loa aku: noho iho la ko Waianae e kamailio me ke kumu. I kela la no ka hoomaka ana o ke kai: ma ka po iho, i ka hanaumoe, nui loa mai ka nalu: walaau ke kai; popoi ae la ke kai i ke one a hiki i Lokoea ohu aku la ka nalu a koino i Ukoa a hohola ae la kekahi poe hale malalo, aole nae i hina. Ma Pupukea komoia kekahi poe hale, hee aku la kanaka me ka ukana ma ke kula, pau aku i ke kai kekahi waiwai, popoiia kahi hale a haki, pakele ke kanaka iloko; (he hoahanau oia.) Ma Waialee ewalu hale i komoa a ekolu i haki, pakele kekahi mau mea i ka pohaku (a ke kai.) I ko laua hele ana e nana i kekahi hale aku: a hoi mai i ko laua hale, me ka manao e lawe i ko laua mau moena; ma kahi moe ua paa i ka pohaku! Komoa na loi he iwakalua a keu na Pahipahialua elua hale i holoa e ke kai, aoao kuakua i komoa: palapu ka ai i ka make a ke kai. I ko'u ninau ana aku i ke kahi poe kahiko, Ua ike anei oukou mamua i ka nui o ke kai? ae mai la kahi, "Elua au kai i ike i ke wa ia Kahahana, a i ka wa ia Kamehameha pela o kai.''
Auhea oukou e ka poe nana i ke Kumu Hawaii? Hoeee mai la ka hoi kela mau kai mamua, o ke kai a Noa a me ke Kaiula! I kela ao ua poipu ia ko kela ao aole lakou i pakele. A pela no hoi ke Kaiula, aole mea hookahi i pakele ua pau i ka make. Na KAIAIKAWAHA.
MAKE.
HALEKAUILA, Honolulu Feb. 1, 1839.
Ua make o Kalehua, i ka la akahi o Feberuari nei i ka hora umi, o ke awakea, ua hoi aku oia i ka mea nana i hoonoho mai ma ka honua nei. I ka malama o Mei kona komo ana iloko o ka ekalesia, i ka makahiki 1838, eiwa wale no ona malama i noho ai ma ka ekalesia, ua hiki hoi i ka umi o ka malama, akahi la o Feberuari, ua hoi e aku oia, aole no nae i ikeia kona hihia ma kona noho ekalesia ana. No ke komo alua ana ia o ka berita hou i hookumuia ma Honolulu i Kaumakapili, o Mi. Kamika ke kahu o na berita hou la. Ia manawa ko Kalehua komo ana, oia ke komo nui ana hookahi lau. Ia manawa no ke kau ana o ka mai maluna o kona kino, ua lapaau na kahuna kanaka maoli ia ia, aole e hiki ke ola, no ka mea, ua kau mai ka mai ikaika loa ia ia. I ko'u hele ana aku i kekahi la o Novemaba, olelo mai la oia ia maua me kana kane penei, E aho aole o'u make lapaau, uoki, o ka laau hoi ia e inu nei, aole wahi o ka maha mai, o ka naha no hoi ia e naha nei aole wahi o ka oluolu mai. Eia ko'u manao ia olua, e haawi aku wau ia'u iho, ma kahi a kakou i koho aku ai o ke Akua, aia no ia ia ka lawe aku ia'u, aia no ia ia ka waiho mai, oia ko'u manao ia olua. I aku la maua me kana kane, aia no ia oe, ke pono ole la la hoi ka laau. I hou mai la ia, "Aia ia kakou pu.
Ua hoi aku oia i ka la akahi o Feberuari, i ka hora umi o ke awakea. Pela no na mea imi i ke kumu, ua imi ke ahi i kona kumu o ke kai, a o ka uhane hoi i kona kumu o ka Akua. E na mea a pau loa, ua ike kakou ua hele aku o Kalehua oia wale no, pela no kakou a pau e hele pakahi aku ai, aole me ka huakai nui, aole me na waiwai o keia ao, aole loa, e hele hookahi wale aku no kakou a pau. Aloha kakou ka poe nana pinepine, i ke kupapau a mihi ole no; i ka make ana o kekahi o kakou he leo ia no ke Akua, i pae mai ia kakou e mihi. Aloha ino ka poe mihi ole. Na IONA KAPENA.
HALEKULA, Honolulu,
Feb. 28, 1839.
No ka poe make a me ka poe hanauia mawaena o na malama elua i hala ae nei.
POE MAKE.
O na hoahanau ekalesia, 7
O na mea mawaho, 82
POE KEIKI HANAU.
O na mea a pau i hewa ma ke kanawai ma keia mau malama elua 117.
Na PAULO KANOA.
OLELO KAHIKO.
O ka hana pono ana kau no ka hana pono ia mai, oia ke ano o ke kanaka: o ke hana ino aku no ka hanaino ia mai, oia ke ano o ka holoholona: o ka hana ino aku no ka hana pono ia mai, o ko ka diabolo ano ia: a o ka hana pono aku no ka hana ino ia mai, oia ke ano o ke Akua.