Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 21, 13 March 1839 — HE WAHINE KUPANAHA. [ARTICLE]

HE WAHINE KUPANAHA.

He wahi luwahine m» Amenka ua kanalima i keu kona mau makahiki; aka, ma na UMkahiki eono i hala ae nei, ua humuhumu oia i na kawele he 1,500, a me na kihei moe be 800, a mc na kapa uhi uluna 800, a me

m ;ii «lum pul« mo«i» be «50, » «MI m k«lu «p«na ao ? iike me k« nui o k» h«paha dda. N« kooa lima iho no i humu i kti| mau mea a pau, a malama oo bei i kona hale a pau, )ie hale nui a lako r ua boolakoia.e kona mau lima.—Palapala Am*rika. I kn la 2 o Maraki nei, holo aku nei Hoto, kaluna hale-paipalapala, ma Oregona, k« aina oka poe Inikini. O Mi. Holo wahine kekahi i holo pu me ia, no kona mai; malania paha o loaa i ke ka\iwahi ikaika iki ae no koiia kino ma ua aioa anu la. A loaa ka m >ku hoi mai laua. ke ae mai ke Akuaa L T a waihoia ka laua kaikamahine ma Hooolulu n|ci. Ua hooiliia maluna o. Niraido, (oia k.o laua moku e holo aku ai,) he mea paipalala, a me na kepau pai, a me ka inika, a me lta papa, a me ia mea aku ia mea aku, no na miiiouan ma Oregona. Ua lohe hoi makou lie « ahi kokua ko na' kanaka o nei ma ia mau mea, a ma na meai e ae paha, aole nae i maopopo lea ka nui oke kokua ana. Ina paha ua ike kekahi, pono e hai inai. Ma kn la 9 ku mai la kekahi moku kalepa, o llalekini ka inoa, mai Kalefonia mai. Hilei inai la kekahi mau palapala ma ia moku niai Amerika mai. Kia na inea kaumaha i haiia mai. Ua make kekahi keiki a Mi. Rikardi ma, aole nae i akaka ka inoa, ua olelo maopopo mai la iioi, ua make io no kekahi o na kamalii a laua i wailio ai ma Amerika a holo mai laua. l a make e ka hiapo a Mi. Berinimede, aole ike o koAa makuakane ia ia, a nalo e. Pela hoi kakalii kaikamahine a KapenaDoniinise. . Kiiia mai o Kinau ma, ma ka ia 8, e liolo i Luliaina i ka inai o ke Alii, he mai ma ke poo, he elia, a me ke kaumaha, a me ka nalulii; aole oia la i hiki aku, no ka mea, oia kekahi mai, aole i olakona maka eha a me koua nawaliwali. Lohe makou ua kaua hou ma Kanada, a ua niake na kanaka kokua o Amerika Huil>uia, he 20Q i ke kaua me ko fieritania poe koa. Ua ku ikiwa na 'Ki oA. Huipuia, aole kokua ma kela aoao aole hoi ma keia aoao. Ua make ke Alii nui o oa moku manuwa Ferani, ike kaua ana ia Meaiko, a ke kaua la no.

foiluUttlN« :^ pau ka hihia; noka me«, be roeanui»«* na aupani nui ke j na '4 Me nakanikelema na e i ka w« aka, ina he kaua.holo koke ua luoa I», «ole • noho ma ua aina la no ka malu ole. No ka hele ana o Ioane Ii ma i ka po i ka la 19 o Febe. 1839, e hoakaka i ka wahahee o ka hoopiopioia o Kealoha, he wahi wahine ma kona hale. I ke ahiahi o ua po la, mai ua wahine la, ma kahi o na'lii oia i noho ai a mai iho la, hoi mai la ia ma ko Ii wahi, a halawai laua ma ke ala, hai mai oia ia Ii he nahu i ka puukole, a he wela. I aku la o Ii ia ia, E hoi aku ma ka hale, hele ia ma kahi o na'lii. Ma ia hope iho hoikeia mai ia ia malaila he akua ko ua wahine mai la o Kealoha, aole o Ii i ike i ka hana ana. Hoi aku la o Ii i kona hale, a ike aku la he pupule ke ano. Koi mai la ua wahine pupule la ia lakou he nui e iho pu me ia i Kapapoko io Hale la, oia kona mea nana i kolohe a me kekahi poe e ae. Ninau o Ii i na kanaka a pau i ka oiaio o ia mea. I mai lakou, He oiaio no, ina e hele koke aku oia, e loaa no ia Hale. Hai mai la ua wahine nei, he ipu puniu na Hale, he hiu maikoiko ko loko, a i ka lohe o kekahi poe he kuikele iloko pu o ua ipu puniu la ua waihoia ma ke kihi komohana aku o ka hale. Olelo ae la o Ii i na kanaka, aole o'u manao he oiaio keia, e hele nae kakou e nana. Hele nui aku la lakou, a ua aiwa paha ka hora o ka po, a hiki i ka hale kuai ma Kapapoko, ma kahi o Naluai ma. Papai aku la ka pupule i ka puka me ka olelo, E wehe, e wehe mai ka puka, lalau oia i ka pupupili a hemo ia ia, aka, ua papaia e Ii. Holo kekahi ma kai o ka hale kahea aku la ia Nalauai e wehe i ka puka, a o ka nui o lakou ku ma ka puka mauka, e kikeke ana i ka puka, ala mai la kekahi kanaka i ka mau loa o ke kikeke ana, olelo mai la, Alia, a wehe au i ka puka. Wehe mai la oia i ka puka, i ae la o Ii i na kanaka a pau, Mai lawe oukou i kekahi mea o loko o keia hale. Komo aku la lakou, hele pololei aku la o Kealoha mamua o lakou a hiki i kahi e moe ai Nalauai ma, ua wehe

mua ia mai no eia ka paku, komo o Kealoha maluna o ka hua e huli ana ma ua kihi komohana akau la i ua ipu nei. Pihoihoi iho la ka wahine a Nalauai, lalau ae i kekahi mea ma ua kihi la o ka hale, wili iho la i ke kapa pulou a paa. Kuhi mai la o Kealoha, i iho la, Eia, eia ko makou kahu, a lele mai la maluna o ka wahine a Nalauai papai iho la a ualu mai la, nahae iho la ke kilohana o kona kapa. Papa aku la o Ii ia Kealoha, Uoki! alaila ninau iho oia i ka wahine, Heaha keia au e pupue nei? I mai ia, He wahi mea e wale no. I aku la o Ii, Oia 'ne. Hoaka mai la oia i ke kapa ia ia, i mai la, E laa, a, he wahi welu. Ike iho la o Ii he pono ole, olelo koke aku ia ia, U oki, aole pono, e aahu pono i kou kapa. Hilahila o Ii i ka ike ana 'ku i ka ili o ua wahine la, aka, pihoihoi wale kela, aole paha i manao. A ike iho la o Kealoha aole ia o Hale, ninau mai la ia laua, Auhea o Hale, auhea o Hale, ko makou kahu? Ua ike paha laua ia manawa i ko lakou kule ana i hele nui aku ai. A maopopo, aole ka puniu malaila, hele aku lakou e huli ia Hale ma kahi e, loaa iho la ma kona wahi; huli no ua wahine la maloko o ka hokeo, loaa iho la he puniu, he alaala hee koloko a me ka leho! Olelo o Ii ma, Eia la he me lawaia la! I aku la na kanaka, he mau mea lawaia wale no ka Hale. Olelo lakou he wahahee! wahahee o Kealoha, aole he akua maluna! Hoi mai lakou me ka hoapono iho ia Hale, pela no hoi ia Nalauai ma. Aole i liuliu, inu iho la o Kealoha i ka laau, ola iho la kona mai. Ke hookaka nei makou i ka oiaio o keia palapala. Pela no ka makou hana ana, a me ka makou olelo ana. Mataio Nalauai, Keluboda Hopoe, Ioane Ii, Ezera Kauwahi. Honolulu, Mar. 13, 1839. Auhea oukou a pau, ka poe hoahewa wale ia Ii ma ma keia hana! E heluhelu oukou i keia, a ike i ka pono o keia hana, he mea ia e pau ai ka naaupo o na kanaka. A ma keia hope aku oukou e hoapono i ka poe imi i ka wahahee a hoike aku ma ke akea. K. H. W.u.ilke, Feh. Ift, 1839. E ke Kumu Hawaii, ke hai aku nei au ia oe i ka'u inau inea i lohe ai a me ka ike no ke kaikoo; Meuei, ko'u lohe ana ma Waialua i Oahu. A ea mai ke kai o Waialua wawa no, olelo okoa i ka pali, nunu me he ihu no ka puaa hae Ja. Lohe hou no au. i (I Waialua no ka po-

w» Mi, lieleo k» k«i o '£wl^iiīig£ T') •• ' 1 ■■•■'=• 1