Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 23, 10 April 1839 — Page 89
  KE KUMU HAWAII.   
   He Pepa Hoikeike i na mea e pono ai ko Hawaii nei.   
   "O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."   
   Buke 4. HONOLULU, OAHU, APERILA 10, 1839. Pepa 23.  
  HONOLULU, Maraki 12, 1839.   
   NO KA HOOKULI A UKU.  
                  Auhea oukou, e na makaainana mai     Hawaii a Kauai.   
                   Eia kekahi mea hoakaka'ku. Aole     anei oukou i lohe pinepine i keia mea,     i olelo pinepine ia e na luna auhau aina,     a me na konohiki? O na la paahao     he mau la kapu ia; ina i noho, hoopaiia     oia. Auhea oukou, e na makaainana,     Ua hewa anei na luna kahea, a me na     konohiki, a me na luna auhau? I mai la     ka mea i hoopono, Aole. Owai la ka i     hewa? o hookuli, o hookano, o hookiekie,     o pakike, o hoolohe ole, a ikeia     na hewa, huhu iho la oia. O ia hana     ana la a oukou, e na makaainana la, ea,     e hoohewa ana oukou i ke aupuni o     Iesu a me ke alii o ka honua.   
                   Eia kekahi; e kahea pinepine ana no     o Namaile, a me Nakane, i kela Monede,     i keia Monede, i lohe na kuewa, o na     apana. O na luna palapala no kekahi     i olelo pinepine aku ia lakou a pau, e     noho ana ma na apana o Honolulu kulanakauhale,     aole he la kaawale i ka     oleloia aku e na luna palapala kino.     Eia ka hookumu ana o ka paipai aku     ia lakou: E imi i kala no ke kino, a i     ole, uku no i elua dala a ke kane, he     kala hookahi ka ka wahine, pela ke     keiki i ka hapaha, ua hapalua.   
                   Eia hoi keia. He hali one, ka na kuewa.     A hiki ole ke kanaka i ka hali     one i ka la hookahi, o uku mai oia i     hookahi hapaha. Heaha la ka mea i     olelo ai oukou, na hewa na luna palapala;a ua ahiahi aku ia oukou? NO kou pakike, a me ka hookiekie, ka mea     i hewa ai.   
                   Eia kekahi ia oukou, e na kanaka o     ka'u apana a pau; apopo oukou hele i     ka hana a ke alii nui. I mai la kekahi     kanaka ia'u, "Heaha ka hana, o kakahiaka?"     I aku la au he hali puna, a me     ke one, alua hana a kakou. Ina i noho     ke kanaka i na la a pau eha, eha hapaha     ana e uku mai ai i ke alii; oia ka'u     olelo ia oukou a pau, o noho oukou a     olelo ia oukou a pau, o noho oukou a     mahope, i mai, Aole i lohe.   
                   A ao ae la, hele aku la na kanaka o     ke kulanakauhale a pau, i ka hali puna;a me ke one, a hiki i ke awakea,     nana iho la au, aole o Hoonaulu ke keiki     a Hale. Hele aku la au a kona hale,     ninau aku la au i kana wahine, Auhea     o Hoonaulu? I mai la ia, "Aia la ihea?     maenei no ia i ku mai nei me Kanae."     Pii aku la au i kahi o Kanae, ike aku     la au, e aneane e pee ana ia. A ike     mai la ia ia'u, komo hou aku la ia iloko     o ia hale. Hea aku la au ia ia, E Hoonaulu     e! e Hoonaulu e! e Hoonaulu e!     o mai la ia. I aku la au, ua uku oe i     ka hapaha; oia ka'u olelo ia oe, i lohe     oe. Hoi mai la au, e kawili lepo ana     ka Palena i ke alanui, olelo au ia lakou,     ua uku o Hoonaulu i ka hapaha. Olelo     mai la kekahi o lakou, "A e uku no, he     hoauwaepuu i ko ke alii la." I mai la o     Kekuapanio, "Heaha ia?" I aku la au i     ka uku o Hoonaulu i ka hapaha. I mai     la ia ia'u, O lakou no a ekolu ia e noho mai la. Ike o Kanae i ka uku ana o     Hoonaulu, hele aku la ia i ka hali one,     a ike iho la o Kekuanaoa, aole ia i hana     mai ke kakahiaka mai, hoohanaia     iho la oia i ka puna a hiki i ke ahiahi.     A hiki i ke ahiahi, hele aku la au i o     Hoonaulu la, i aku au ia ia, Homai ka     hapaha o keia la. I mai la ia, "Aole he     hapaha." I aku la au, No ke aha, I mai     la ia, No ka ole no. I aku la au, Ua ike     la oe aole au uku, no ke aha la kou noho     ana i ko ke alii ia hana: Ia olua     wale aku no ia me ke alii i kakahiaka,     ua pau ka'u olelo ka ka luna ia oe. I     hou aku la au ia ia, Apopo hoi paha     hele ae oe i ka hana, o uku hou oe i ka     hapaha, I mai la ia, "Ae hoi paha."     Pau ia hana.   
                   A ao ae la hele mai la na kanaka i ka     hali puna, halawai iho la maua me     Hoonaulu i ke kae o ka imu puna, oia     ka la 13 o Maraki nei, i ka hora 11 o     ke awakea. I aku la au ia ia, O oe ia?     Ae mai la oia, Ae. Ua loaa ka hapaha?     Hoole mai la oia, Aole. No ke aha? "No     ka ole no." Pehea la auanei? I mai la     ia, Pehea la? I aku la au, O hele mauka     me ke alii, kahaha mai la ia. Hele aku     la ia, I mai la ke alii, Ua loaa ka hapaha?     Hoole aku la ia, Aole, Aole la     hoi i kii? Kii aku la ia; me ka manao     kahaha iloko ona, a me kona namunamu     wale mai i ka Kekuanaoa olelo ana     aku ia ia, e kii i kana uku. No ia olelo     namunamu ana mai i kulai aku ai     o Kekuanaoa ia ia, a i kuke aku ai i       kona wawae, no kona ku e wale mai i     ka olelo a ke alii.   
                   A no ia hana ana la ea, kii koke aku     la oia i ka hapaha, a haawi mai la ia     ia'u i ka luna o ia apana, I aku la au o     lawe no ia ia. A lawe aku la ia, a hoihoiia mai la no ia'u. I aku la au, Pehea     hoi? I mai la ia, Aia no ia oe. I     aku la au, pono hoi paha, ike pu kaua     i ka hewa o ke pakike i ka hana a ke     alii; mai hana hou hoi paha oe. Ae mai     la ia, Ae. Mai manao oe, ua hewa na'lii, Ae hou mai la ia, Ae.   
                   Hana iho la makou a hiki i ka hora     11 a me ka hapalua o ia la, olelo aku     la o Kekuanaoa e houluulu mai i na     kanaka a pau. Akoakoa mai la na kanaka     a pau nana iho paapu, elua tausani     paha ko lakou nui.   
                   Olelo aku la o Kekuanaoa, E hoolohe     mai oukou a pau e na kanaka a pau,     ua pau ae nei ka hana a kakou i keia     la, mai manao oukou e uku ke noho i     keia mau la aku, aole e uku, Aia no i     ka la a'u e hai aku ai i ka la paahao e     like me keia, oia ko kakou mau la hana,     o ka aina no ke hana a hiki i ka poalima,     alaila oki. Pau ae la: ou hoi nui.   
   IER. KAHAUOLONO. 
 
  
  Honolulu, Maraki 28, 1839.   
   NO KA HOOPIOPIO.  
                  E ke K. H. Ua ike oe i ka hana lapuwale     a kekahi wahine a me ka manao     ana o kekahi poe he mea oiaio i ka     hana ana ia, i ka la umikumamaiwa o     Feberuari nei. Ua ikea no hoi ka lapuwale,     o keia mea o ka hoopiopio, a     me na mea a pau e kapaia'na he mau     akua, e ka poe a pau i naauao. O     ko'u manao no hoi ia, e ikea ka lapuwale     o keia mea e ka poe a pau e manao     ana he oiaio ka mana o ka hoopiopio,     ka mea a lakou e kuhi aku ai i     kekahi he akua kona, a me ke kuhi     wale aku i kekahi he kahu no ke akua     hoopiopio oia la.   
                   A ua 'kaka paha ia lakou keia mea,     he lapuwale a he hana na ka wahahee.   
                   E ka poe e manao ana he mea oiaio     ka hoopiopio, a me kekahi mau mea e     ae e pili i keia, e manaio hoi oukou,     he mau mea lapuwale lakou a pau. No