Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 25, 8 May 1839 — Page 97

Page PDF (919.83 KB)

KE KUMU HAWAII.
He pepa Hoikeike i na mea e pono ai ko Hawaii nei.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 4. HONOLULU, OAHU, MEI 8, 1839. Pepa 25.

 

OLOWALU, Aperila 3, 1839.
NO KE KII ANA I KA WAHINE.

                Auhea oe e ke K. H. ke hoakaka aku nei au ia oe, i ke 3 o Aperila, hiki mai la kekahi elele mai Lahaina mai, me kana olelo e lawe malu i kekahi haumana o loko o ka hale kula, i wahine na kona wahi i noho ai na Kanaulu. A hiki ua elele la io makou nei, i Olowalu, i kahi o ua wahine la. Olelo aku la paha ia ia; i aku la paha, E, i kii mai nei au ia oe e hele kaua i o, ua kauoha mai nei ko kane ia'u.
                Alaila i aku la ia, Alia, e pii ae au e hookolo ke kumu. I mai la no kela ia lakou, Aole; e hele malu ae no kakou, hoole aku la no ua haumana la, Aole, e pii au e hookolo aku i ke kumu. Pii aku la ia a hiki i kahi o ke kumu, olelo aku la ia, i aku la, E hele ana au la; i mai la ke kumu ia ia. E hele ana oe i hea? I aku la kela, i ua kane nei hoi Ua lohe nae o Kekapa? hoole mai la ia, Aole, I aku la ua kumu kokua la ia ia, Aole hoi ha oe e loaa aku ia'u Pau ka laua olelo ana, i mai la kekahi wahine o Kauahuliwaa kona inoa, E! mai hele oe e ke kaikamahine, aia iho no ke kumu o kou kaikunane, a o Kekapa iho no ia, eu ia e hoi, kahea hou aku la ua wahine la ia ia, i aku la, Aia no ia oe. Olelo aku la ke kumu ia ia, Mai hana aku oe pela o hookolokoloia oe, ea, pau keia hana ana.
                Hoi aku la ua haumana la a hiki i kona wahi, i aku la ia i kona poe, Aole au e hiki, ua aua mai nei ke kumu ia'u. I mai la kekahi makuahine, Ia oe wale aku no ia wahi, no keia olelo koikoi a ka makuahine, o ka ae no ia, a mahope nana aku la ia a ike i ka uwe a kona mau makua, i aku la ia, E uwe ana oukou i ke aha? Aole o lakou ekemu mai, uwe no lakou me ka mumule, i aku la ia, Ka! akahi ka hoi a paoa ia oukou e uwe mai nei, ua paoa, e hele wale no au aole maua e mare ana. Eu kela e hele, i mai la kona makuahine ia ia, i no hoi e kahi i ka lauoho, i mai la kela ia ia, I lauoho aha ia e kahi ai, e ikea mai hoi ia lauoho he poeleele. Pau ka olelo ana no ka lauoho, i hou aku la no ka makuahine ia ia, Peia no oe e hele ai, aole he komo i kou wahi kapa? i mai la ia, Hele ae paha, Kii aku la ka makua e hana, a haawe i ke kapa, pane hou aku la no kela ia ia, I kapa aha ia au e hana mai nei? Pau keia hana ana.
                O ka hele no ia me ka loaa ole i ke kumu. I ko lakou hele ana ae, ike ia aku la lakou i ka oili ana ae mai loko ae o ka hale, a kaawale mamao ae la lakou, alaila, hele aku la ke kumu mauka a kaa mamua o lakou, noho iho la kela i lalo mawaho o ka pa, i Papa a hoea ae la lakou; kahea aku la ia ia lakou: a hele mai la lakou a kukuku pu iho la lakou. I aku la ua kumu la i ka elele; e hai mai oe ia'u i ka mea i hele ai oia nei; i maopopo ia'u, he pohihihi ia'u ko ia nei hele ana?
                Alaila, olelo mai la ua elele la ia ia, i mai la, I kii mai nei no hoi paha wau ia ia nei i ke kauoha ana mai nei a ke alii ia ia nei e hele. He olelo hoopunipuni keia a ka elele; i aku la ia, ua like ka kou manao me ka mea i mareia, ina paha e manao kekahi kanaka e lawewale i ka wahine a kekahi kanaka, he moe kalohe ia, a me ka aihue, pela hoi ka haumana me ke kumu. Aole loa e hiki ia oe e lawe wale i keia haumana me ka lohe ole ia e ke kumu, ina oe i lohe i ka ke alii olelo ana mai ia oe e hele oe a lohe ke kumu, aia a aeia'ku a ilaila e hiki ai ke lawe, aole loa he mea nana e keakea, a e alai imua o olua e like me olua i keia la. Aole loa ia nei e hele aku me oe, e aua ana au ia ia nei, aole e loaa aku ia oe. Olelo mai la ua elele la, i mai la, Oia iho la no hoi paha, a olelo hou mai la ka elele i mai la, Aole nae i pau ka olelo ana, a olelo hou aku la ia i ua elele la e aua ana au i keia kii ana mai au. I ae la ua elele la i ka wahine, i ka wahine ana i kii mai ai, e hoi paha au la ea? Aole oia i ekemu iki mai ia ia, alaila olelo aku la oia i ke kumu kokua, i aku la ia, Aole no hoi e pono au ke hele a hoi mai? Alaila olelo aku la ia, Mai hele oe; he hou ko kane, he kahiko maua na kumu mai kou wa uuku mai, aole ka ou aloha ia maua, Alaila olelo hou mai la ua elele la i ua wahine la, E hoakaka mai oe ia'u a hoi ae au, Olelo aku la ua wahiae la, O hoi. Aloha mai la ua elele la ia ia, aloha, aloha aku la ia aloha. I aku la ke kumu kokua ia ia, Hoi ae hoi ha kakou. Ku ae la lakou a hoi aku la a hoea mai la kekahi kanaka o Opunui kona inoa, hoi pu aku la lakou a kokoke i ka hale kula, i aku la ia i ke kumu kokua; Akahi no ka ua hilahila mai la o'u. A komo iloko o ka hale kula, ao iho la lakou me ia i ka helukakau a pau; hoi aku la makou a ko'u hale, noho iho la makoa a ahiahi, nanauha ae la no kela e hoi, e moe hoi kakou i uka nei i keia po a ao hoihoi oe i kai, i mai la no kela, E kuu mai paha oe ia'u. Hoole aku la wau. Pau keia hana ana a makou.
                Iho aku la au i kai a hiki i kona mau makua, olelo aku la wau ia lakou, Ua aua ia o Puiki e au, e moe iuka i keia po, a i hou aku la wau i kii mai nei au i kekahi mau mea o oukou e hoi i uka e moe ai me ia. Ae mai la lakou, Ae; he pono wale no hoi paha ko oukou manao. Hoi mai la wau a mahope mai na makua, ai makou he wahi pai koekoe, a me kahi wahi luau; a pau, pule a hapalua o ka pule, hiki mai la kona makuakane, i mai la ia, Auhea la o ke Kahawalu? I aku la kekahi, Aia no i kai, E! o oe no kekahi e iho e hoakaka i ko kane, o ka po no keia o ke kane la, kane a me ka wahine la; wahine. Aua aku la hoi au: aole i maliuia mai a hiki i kai, olelo iho la no hoi i ka mare a maopopo, olelo mai la no hoi ua kane la. Ua ae ke alii. Aole e hiki ia'u ke hoakaka a pau loa na olelo a makou i lohe ai, he wahi hemahema iki ko'u no ka pepa, ua pau ka pepa.
                Eia ko'u wahi manao ia oukou e na makua mea keiki mai Hawaii a Niihau, E malama pono i ka oukou mau keiki, aia no nae ia oukou, i na oukou i manao e kokua i na hua olelo i hoakakaia ma keia manao, ke i aku nei au ia oukou, Auwe; auwe auwe; na makua hoohuli hewa i ka lakou mau keiki.
                Ke i aku nei au ia oukou he make hewa ka malama i kahi ilihune puaa, a me kahi makaaha ilio, he make hewa ka hiipoi ana ia mau mea o ka malama, a kuhikuhi aku i ke ola aia i luna o ka lani. Na KAHELE.