Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 25, 8 May 1839 — Page 98
98 KUMU HAWAII. (MEI,
LAHAINALUNA, Aperila, 12, 1839.
NO KA MINAMINA LOA O KEKAHI KANAKA MA L. LALO I KA ILIO.
Aloha oe e ka mea hoolaha manao e noho la ma Honolulu i Oahu. Eia ka'u wahi ai ia oe e ke K. H. Ke manao nei au e hoakaka aku ia oe, no kekahi poe lawe i ke aloha o ke kanaka no ka ilio. Aia ma Lahainalalo kekahi kanaka nana ka ilio, a i ka po hana iho la kekahi mau keiki i ka upa i mea e make ai ka ilio. A i ke aumoe, paa iho la ka ilio i ka upiki, aole nae i ike kekahi keiki i ka paa ana o ka ilio. I ka wa i paa'i ka ilio i ka hao upa, hooikaika ae la paha ia e hoohemo ia ia iho, nahu iho la kona mau niho i ke kaula i hoopaaia'i. Alaila alako aku la oia i ka hao ma kona wawae, ua paa loa.
A mahope iho ala aku la kekahi keiki o makou, e nana i ka paa ana o ka ilio. Aia hoi, ua holo pu me ka ilio ka upa, hoi mai la hoi oia hai mai la ia'u, ua hewa kaua ua lilo ka upa me ka ilio, ua moku ke kaula! pehea auanei ka pono? i aku la hoi au Pehea hoi auanei? A mahope iki iho hele aku a makou e huli i ka upa, hookolo aku la makou ma kahi ana i hele ai a loaa aku la i kekahi mau keiki o makou (o Kailianu, a me Naue.) Hea mai la ia makou, Eia ka ilio la me ka upa no. Pepehiia iho la ka ilio e lakou a make loa, ike ae la hoi kekahi kanaka, kii ae la ia e kalua i ka umu a ai ae me ka poi, aka o ka manao ana o na kamalii e kanu i ka lepo. Oia hoi ka la elima o Aperila nei, a i ka la ewalu o keia malama, lohe iho la hoi ua kanaka nei ua make kana ilio i kamalii o L. luna, aole ka ona moe i ka po, no ka nui o kona aloha i ka ilio!
A i ka iwa o ka la o Aperila nei, pii mai la oia i uka nei, e ninau i ka hale o ka ilio i make. O ke kanaka i pii mai ai a me Kamakau wale no ka i olelo no ka hewa o ka ilio. Ua lohe no nae au i kekahi mau olelo a laua, Ninau aku la ke kanaka ia Kamakau penei. Heaha la ka hewa o ka ilio i make ai! I mai la o Kamakau, o ke komo ana no i loko nei o ka pa. Ua wawahi nae ka ilio i ke aniani o ka hale aina o ua poe kamalii nei? Mai ka wa mai ia Bainamu ke kapu ana o keia pa, aole e komo ka ilio iloko nei, komo no make, aole e pakele. Eia hou kekahi olelo ana mai ana. Nui loa kuu aloha i kuu ilio he aloha pau ole i na makahiki elua. Olelo mai oia aole no ka i hiki mai o Rikeke ma loaa kela ilio, olelo hou mai e uku, oia kona pono a i ole ia ia wale aku no ia wahi.
A i kana olelo ana, ia ia wale aku no ia wahi, alaila manao iho la ka poe nana
i ai ua ilio la e anaanaia paha auanei kakou, Nui loa ko lakou makau i ka make o ke kino. Manao no kekahi poe e uku aku i pakele ai i ka make. Eia no hoi, o keia poe makau i ka make, ua naaupo loa lakou. Aole manao iho i ka make i oleloia mai ai, penei o ke kanaka manao io ole e make ia aole he alii e ola i keia make he pau loa no. Aka aole nae i makau iki ia make, eia ka o kahi mea ole loa ke makau ia. Auhea oukou e ka poe e ike ana i keia mea, he nui no na elemakule paakiki e noho ana ma L. luna nei, o ka ai wale no i ka poi, a hiamoe i ka la Sabati.
Auhea la ka poe e hana ana pela? Auhea la, eia no paha ma keia mau aina mai H. a N.
Aloha ino ua poe la i hana pela. Auhea oukou e na mea i heluhelu i keia wahi apana manao? Ua maopopo pahaia kakou ka manao minamina loa o kela kanaka i kana ilio. Auhea la ke kanaka ma Hawaii nei i aloha i kona hoahanau ponoi a hala na makahiki elua? Aole au i ike i kekahi e hana ana pela, aole no hoi paha i hana ua kanaka la pela i kona hoahanau. I ko'u manao ana aole ma na mea pono o ke Akua kana i hana'i, ke manao nei au aia no ia ma ka hoomana kii kahiko.
Auhea oukou e na ekalesia ma Lahainalalo; e hoomakaukau oukou me na pahi wakawaka a oki aku i ka puu o ka hewa e noho ana i loko ona. E na ekalesia mai H. a K. e pule hoi kakou no keia kanaka i huli mai oia ma ka aoao e pono ai ke hele, i ole hoi oia e haawi i kona aloha no ka ilio i na makahiki elua. Aka, i haawi aku oia i kona aloha no ka poe e hana ana i ka hewa.
Ina e haawi aku kekahi i kona aloha no ka ilio, he ilio no ia aole he kanaka. Ua maopopo no he mea ino ka ilio, aia ma ke Kumu Hawaii Buke 4 pepa 4 aono 15, e heluhelu pinepine hoi ma ia wahi o ke K. H. i maopopo ka ino o ka ilio, wahi a ka eleele o ka inika.
IOANE KAIANA.
LAHAINALALO, Ap. 18, 1839.
NO KA PAAKIKI.
E ke Kumu Hawaii, he wahi manao hoakaka ko'u ia oe.
I ka wa i ninini nui ia'i ko ke Akua Uhane ma Lahaina nei, huli mai na kanaka mai ko lakou hewa mai, kakaikahi ka poe paakiki, a ike io no hoi i ko lakou hewa, a manaoio no hoi i ka Haku, piha hoi ka luakini i na kanaka no ka olioli a me ka iini i ka lohe i ka olelo a ke Akua, a me na halawai kekahi i piha i na kanaka, mahuahua ka pono ia mau malama, a kohu huli io no hoi na kanaka i ka pono.
Aka, eia ka mea i emi ai ka manao o na kanaka, a paakiki hou no na hua i olelo nui ia penei, e kekahi poe hoahanau, e hooikaika e hooikaika, a komo iloko o ka ekalesia, palekana: eia ke kahi e hooikaika e hooikaika, ke ohi mai nei ke kumu, lohe iho la kekahi poe i keia mau olelo, kakali iho la a ko ole, emi iho la ka manao o na kanaka no ka pono ole o keia kuhikuhi ana.
E ke kumu, e noonoo e oe mamua i na mea pono au e olelo aku ai, no ke aha la oe i olelo ai e hooikaika e komo iloko o ka ekalesia palekana i hoolohe mai anei kou makamaka a ae koke mai i kou manao?
Eia ka olelo a ka luna ia oe e ke kumu, na oki kela mau hua, mai hai hou aku oe i ua mau mea la; eia ka olelo pili ia oe. "Ina e alakai kekahi makapo i kekahi makapo, haule pu laua i ka lua'' no keia alakai hewa ana paha ka mea i paakiki ai na kanaka, no ko lakou iho no paha. Eia kekahi mea kupanaha, aole e hooloheia ka olelo a ka mea noho ekalesia ole, he hoowahawahaia, no ka mea, ua manao nui ia ke okipoepoe ma ke kino, aole ma ka nau.
E ka haumana, mai ae oe i ke kuhikuhi ana a kau kumu penei, E hoomawanui, a hui pu oe me ko ke Akua poe ekalesia, ea, mai ae aku, e komo no oe ilaila ma ka manaoio, eia ka olelo a ke kahuna "A i hoowalewale mai kekahi ia oe mai ae aku." Pela hoi ka Iesu, Mataio. 7: 15.
Ke ninau nei paha oe e ke kumu i ka luna, o ke aha la ko'u alakai hewa? Eia paha kou alakai hewa, o kou kuhikuhi ana i ko makamaka, aia a komo iloko o ka ekalesia palekana, a manao iho la ia ilaila e palekana ai aole e hooikaika hou aku, eia ka ke Akua, "E hooikaika mau a hiki i ka hope," o ka make o ke kino, eia ka pono ia oe e ke kumu, penei oe e kuhikuhi aku ai i kou makamaka, e kuu makamaka, he aie ko kaua, he aie nui, a i mai iua, heaha nei aie o kaua? o ka make ana o ka Haku no kana, a oia ko kaua aie, he aie kaaole.
Eia no nae ka mea e kaa'i, ano, e huli kaua mai ko kaua hewa mai i ka pono o ka Haku, a e manaoio aku kaua la ia i ola'i a i kanalua oia, e i aku oe, e nana ae oe i na kumu, ua haalele aku lakou i ko lakou one hanau, a me ka pono o ko lakou aina, a ua lawe mai i ke ola no kaua, no ke ola io, a no ka make io, aole lakou i kanalua oia paha ke alakai pono e ke kumu. Ke ninau hou aku nei au ia oe e ka luna, heaha kekahi mea i pili i ka'u olelo he alakai hewa? No kau olelo, ua manao nui na kanaka i ka ekalesia, a