Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 25, 8 May 1839 — NO KE KO. [ARTICLE]

NO KE KO.

Honolulu, Aperila 4, 1839.

E ke K. H. he pono loa no ka wiliko, ame ke kanu ko. Ua kokua niai ka'u wiliko i ka hemahema o ko'u aina, no ke ko kekahi kala, no ka aina kekahi, he 45 kala o ka auhau ana. E hana na konohiki, e. like ine kela mau lalani maluna ae nei. E;i mai paha uanei oukou, Pehea la uanei e loaa ai ka wiliko a me ka ipuhao? Pela paha oukou na konohiki, he 50 dala no ka wiliko, pela no ma Kalauao, o Uilania ka mea nana ia, ninau aku ia ia i ko f u manao he uuku wale no ka ke alii auhau no ka aina, no ka noonoo hewa a me ka palaualelo o na konohiki, i ka hanae loaa ai ke kala e pono ai ka Kaiauii o ka ke Akua hoi i ke Akua. D.Olsloa.

N<> KA POAIANAO KB KOKO. Ua oiaa u pinepine ia aa kanaka o Hawaii nei, t ko lakou inanao i ka holo ana o ke koko, a me<ka manao o ka poe kahiko, aole i loaa he manao ko kekahi i n hoio ini o ia mea, Kuhi lakou he mee malie ke koko maloko o ka io, a i mokuia a|aila kakie! a i uui ke kahe ana, manao iho la lakou ua nui hoi ka eha. Aole lakou i ike he koko nialoko 0 na aa, o ko lakou manao he ninkaiii ko lolko o na aalele, anoka pananna, kuhi lalkou he hanu a he ea ko loko. Ua oleloia he wai wale no ko loko o ka puuwū, nolaila kona inoa; nialia paha ua kapaia he puukoko, ina ua ike pono lakou he koko ko loko o ia puu. Aole pelakamanaoona kanakanaaupooßeritasia i ka wa kahiko. Ike ponolakou he koko maloko o na aa, a kahe tto ke moku i ka pahi. Aka, aole i maopopo ka poai ana, manao lakou e pii ke koko 1 ka po mai lalo, a pan loa ke koko iluna i ke poo paha, a i ka hele ana i ke ao emi iho ia ke koko iialo ma na wawae, nolalla ake ka kanaka e inoe, no ka pau ana o ke koko o kona poo, a moe iho la huli hou ke koko a pii i ke poo» i kona wahi maniua. Oia ka mea e maha ai ke kanaku ma ka hiainoe ana, i ko lakou jnanao. I ka wa kahiko, kaha kekahi poe i ke kupapau a nana aku i ka puuwai, mawaena o na aoao elua o ke ake mama, inaaao koke iho la lakou he mea wela loa ka puuwai, & nolaila i hoonohoia ia niawaena o na upa makani huihui, i mea e naaalili ai. Manao hoi_ lakou o ka pana ana, oia ka leie ana o ka wai ma ka puuwai wela, oia ka mea e paua ai na aalele, o ka lele ana o ke koko, a uie ka nmkani, a me ka ea, a nie ka wela maloko. Ua hala nae ia manawa Inpuwale, no ka naauao o kekahi kanaka o Beritania, I ka makahiki o ka Haku 1620, pai iho la o Hareve i kekahi palapalae hoike ai i kona manao, no ka holoanao ke ] koko a puni, maloko o ke kino. Iloike mai la oia peneia; 0 ka puuwai ke kumu o ke koko, a i ka upa anao kekahi aoao, holo ke koko maloko o ke ake mama, a inanamana malaila, a pilipu me na maiiaiiiana makalii o ke kani ai ei upa ana i ka makani; malaila i ano hou ia ke koko, a lilo ka mea eleele i ulaula, a hoi hou mai ma na aa liilii i huiia i eha aa, ua kapaia aakoko ake mama. Komo iho la keia koko hou a maikai ma ka pepeiao kema o ka pouwai, lipa koke iho la ia, a komo ke koko iloko -o ka opu hema] U P* I® °P«* hemn, a holo ke koko iloko o ke aoiopmh a malaila aku ma na aalele e manamana iku ai ma ke kino a p*uu. Malaiia to* na manamana, aole

i ikeaMk*»*, aliik fctiH ka pep«iao «kao o k« |mu •iiai kekahi, • ■MĪ laio mai Mt»W. {|« lu>ko eleele keia, a k«>mo iloko e hm p*, peiao, a kahe ke kokn inaloko o ka opu akau, upa Hm la ia a hoiu hou kt kwo nia ke ake nu»mtt. Peia ka hoike aaa mai o Hareve, auie nae i apoia e u knuuka naauao ia manawa, hoole kekahi poe me ka mauao iukoian ia ie, aka, mai ia nianawa niai eha haneri mnknhiki a keti, na kaulana ia mea, a heluia o Hareve i»e ka poe akamai.