Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 26, 22 May 1839 — Page 103

1839. KUMU HAWAII. 103

i ka makahiki hookahi e na ilio kolohe.
                H. Pehea ka nui o na waiwai a pau i lilo i na ilio ma Oahu wale no i ka makahiki hookahi, ina i heluia na manu pelehu, a me na moa, a me na kao, a me na puaa a pau i make e lakou.
                K. Aole au i ike, aole okana mai ka nui o ia waiwai. Ke manao nei au o ka waiwai i loaa mai, ke kuaiia na holoholona a me na manu i make e na ilio, ua oi aku ka nui o ia waiwai i ko ke kala o ke kino o na kanaka a pau ma keia moku ma Oahu nei.
                H. Nui no. Ina pela ke kolohe nui o na ilio, no ke aha ka hanai nui ana ia lakou?
                K. No ke aha la? Oia kekahi mea kupanaha loa ia'u, o ka hanai ana i keia mea kolohe. Eia paha kekahi mea e akaka ai ia hana, o na mea nona na ilio he nui loa, aole nui ko lakou mau moa a me na waiwai e ae; nolaila, aole lakou i minamina i ua mau mea waiwai la. Ua maona ko lakou mau ilio i ka hai waiwai, a nolaila, aole lakou i minamina i ua mau mea waiwai la. Ua maona ko lakou mau ilio i ka hai waiwai, a nolaila, aole o lakou manao i ka hewa o ua holoholona la.
                H. He oiaio no, ua ike au ia mea, nui na ilio a kekahi poe, a ua maona no i ka hai waiwai.
                A pehea keia, e ke Kumu, aole anei he hewa nui, ina i hookuu kekahi i kana ilio e ai i ka hai ai, a i ka hai ia paha; a i ka hai manu, me ka holoholona?
                K. Oiaio no, he hewa nui no ia. Aka, alia kela mea, a apopo e kamailio kakua malaila.

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, MEI 22, 1839.

HE LOHE.

                Lohe iho nei makou no ka moku o kohola mai ka lohe - ua ku mai la ma Lahaina kekahi moku o kohola, ua paumaele i ka mai Puupuuliilii.
                Olelo nui na kanaka ua hooleiia mauka kekahi luina o ka moku me ka mai no, a lele iho la ka puupuu a pili i na wahine elua. Aole paha pela; olelo mai ka haole i holo mai nei mai Lahaina mai aole he mai maluna o ua moku la, mahope mai o ka malama  o Feberuari, a ua pau ka moku i ka hoomaemaeia a me ka holoiia e ka wai puna.
                Ina paha ua oiaio ka olelo a ka haole ina no ua pakele i keia wa, e hiki hou mai auanei paha ma kekahi moku e ae paha, aole e ikeia. E pono nae ke makaala, ke kiai, ke hoomakaukau e. Ina he kanawai kekahi e pale aku ai ia mea ino, e hooko no, ina he kanawai ole, e kau no. O ka moku nana e hali mai i ka mea make i na kanaka, oia ka moku e hoino nui loa ia'i, aka, o ka moku nana e lawe mai i ka mea e pomaikai ai, oia ke hoomaikaiia'i.

NO NA KULANUI.

                He 43 mau haumana i keia manawa ma ke kula kaikamahine a Mi. Galina ma Wailuku. Ke noho oluolu nei lakou, me ka hooikaika aku i ke ao o i ka palapala. Ua pau ka Helunaau i kekahi mau mea o lakou. Ke aoia nei lakou i ka humuhumu, a me ka holoi kapa, a me ka malama hale. Ke noho nei ma ka papaaina hookahi, me ka pahi a me ke o a me ke puna lakou e ai ai. Ke moe nei me ke keena okoa, palua ma ke keena hookahi. Ke hilo lopi nei a me ka ulana kaukini, a me na haawe a me na eke laulau dala. Ua laweia mai kekahi o ia mau mea ma Honolulu i mea hoike, a ua ike maka makou, he maikai, he paa.
                He 30 mau haumana o ke kula kaikamahine a Mi Koana wahine ma Hilo. Oia ano hookahi o ka noho ana me ke kula ma Wailuku, he hemahema nae. Ke kanu nei lakou i na pua a me na mea uliuli ma ko lakou pa hale, he maikai a he oluolu. He 11 o lakou i lilo i hoahanau.
                He 28 kamalii kane ma ke kula a Mi. Laimana ma Hilo. Ua pono ka noho ana, ua loaa ka Hopehelunaau i kekahi poe a hiki i ka mokuna 9. Aka no ka wi loao Hilo, ua hemahema lakou i ka ai ole a me ka ia ole. Aloha ino ka poe hemahema i ka imi noiau. Nawai la auanei e kokua!

NO NA MEA POINA.
Kohala Maraki 5, 1839.

                Auhea oe e ke K. H. he wahi manao hoakaka aku ia oe, e hoike aku wau ia oe nau e hoike ma na wahi a pau o keia pae aina.
                E hoike aku keia i ka mea a ke alii i hoopoinaia e na kanaka paakiki: I ka leiopapa a me kana kaikuwahine. Alaila, koho iho la ia i kona aupuni he aupuni kou palapala, pela no hoi kona Kaikuwahine i haawi ai i ke aupuni no ke Akua no ko kakou Haku no Iesu Kristo, pela ko Kaahumanu I, a me Kaaunu II. pela ko na 'lii a pau; a ae like makou a pau. Alaila hele mai e kau i ke kanawai mai Hawai a Nihau, pela mai, ua kauia ke kanawai he mea hoomalu no ke aupuni, he mea ikaika loa ke kanawai; papa mai ke kanawai Mai pepehi kanaka oe; o ka mea e pepehi kanaka, hoopai ia oia e like me kana hana ana, ua ike kakou, pela mai. Mai aihue oe, o ka mea e aihue, e ukuia oia e like me kona aihue; ua ike kakou, pela mai. Mai moe kolohe oe, o ka mea e moe kolohe, e ukuia oia e like me kona moe kolohe ana, ua ike kakou, pela mai. Mai hoopunipuni oe. O ka mea hoopunipuni au hoohewaia oia e like me kona hoopunipuni ana, ua ike kakou Pela na kanawai a pau i kaui'i ma ka pepa, i paiia ma ka palapala.
                Auhea oe e ke Alii, eia ka mea pono ole o ke aupuni ou la, o ka mea ike ole ka palapala, a me ka mea hoomaloka. Eia ka hewa o ka mea ike ole, o ka hoike wahahee, o ka alunu wale mai kekahi, o ka hookaumaha wale kekahi, o ka haku olelo kekahi, he mau hewa nui no ka mea ike ole i ka palapala, me ka hoomahuahua ana me kona waha iho, alaila hahi mau na mea la e, i ike ole i ka palapala, me ka haonui, a me kanaka, i na mea i hoolohe, i malama, i ike; i ka poe a pau e hooponopo ana i na mea a pau e pono ai ke aupuni.
                Eia kekahi no ka poe hoomaloka i ke kanawai o ke alii ua ike no lakou; a hoowahawaha lakou me ka manao aole e hoohewaia, aole e make, aole ukuia, pela io no ko lakou, nolaila, i kuu manao ana o lakou ka poe kipi, o lakou ka poe hoowahawaha, o lakou ka poe hoolohe ole; o lakou ka poe pakike; o lakou ka poe hookekee; hoolele i ka ke alii kauoha: e nana ma ka Roma 13: 1-4, ma i amau pauku, e hewa ana ka poe hoolohe ole i keia mau mea, i kuu manao ana i ka mea e hoahewaia, o ka mea ike ole i ka palapala, he hoolohe ole ia: a me ka hoomaloka he hana kekee ia, no ke kahiko o ke noho ana o ke aupuni; o ka 14 paha keia o ka makahiki o ke aupuni o ke alii i ka hiki ana mai o na misionari 18 ma kahiki; nolaila mau loa ka paakiki a me ka hoomaloka. Pela mai ke Akua a me kona mau kuhina i lawe mai e kau i Kona mau kanawai; ua hoomaopoopoia, no ka poe ike ole i kana mau kauoha, a me kana manao; he manao paa kona e luku mai i ka poe hoolohe ole a me ka hoomaloka; a me ka hookamani, a me ka moe kolohe; a me ka poe malama ole; a me ka hiamoe, a me ka poe palaka, a me ka poe molowa; a ka poe puhi baka; a me ka inu awa; a me ka poe akaaka ma ka halawai; a me ka hawanawana; paani; lealea; a