Ke Koo o Hawaii, Volume I, Number 2, 29 August 1883 — Page 6

Page PDF (413.75 KB)

"Ke Koo o Hawaii."
Poakolu, Augate 29, 1883

HAWAII IMUA O KE AO NEI.

                He mea hoohauoli nui i ka puuwai, ka hoomaopopo ana ae i ke kulana kilakila o ko kakou wahi Aupuni iloko o keia mau la e naue nei. E like me ka uuku a me ka mamao o keia paemoku mai na aupuni nui a naauao o ke ao nei, pela no ka uuku a me ke kukaawale loa o kona kulana a me kona inoa mai ka ike a me ka hoomaopopo ana a ka hapa naauao a ikaika o ka poepoe honua, iloko o na makahiki he lehulehu i hala hope ae nei.
                Aia iloko o kahi mau makahiki pokole wale no i naue hope aku la, ua ike wale ia no ka aina hanau ou e ke kanaka Hawaii ma kona wahi kiko ukulii ma ka palapalaaina o ka poepoe honua, he mau wahi puulu pukoa kauliilii iwaena o ka loa a me ka laula o ka moana kai hohonu o ka Pakipika, ua lohe ia ka inoa, a oia wale iho la no, a pau ae la. Ua nana ia mai ma ke ano o ka averika hookahi me na paemoku e noho mai la iloko o ke pouliuli a me ka poele o ka naaupo a me ka pegana.
                Aka, aia nae iloko o ke au pokole e hiki ana i na onohi maka ke aui hope ae, ua kaikai ia aku nei ua mau wahi pukoa mailuilu nei imua, a aole wale iho no hoi imua, aka, i luna lilo; a i keia la, ua hiki a ua kuleana oe e ke kupa o ka aina, ka oiwi o ke one hanau—a maluna ae o na mea a pau—ka mamo a na kupuna nana i hookahuapaa i kou kulana me na makili koko a ka maka ihe—ke kaena ae, he aupuni kou mawaena o na aupuni—ua ikea, ua launa ia, a ua poni ia he lala ponoi no ka poai o na aupuni nui a naauao.
                O kou naauao, o kou ike , kou akamai a me kou noho'na karisitiano oiaio, ua ikea e ke ao a pau. Ua lawe ia aku ka lono—ae—aole wale na ka malihini kipa mai a hoi aku—aka, na kou mau welo ponoi i lawe aku, ma ke ano he mau Elele Alii mailoko aku o kou poli, a hoike aku la—eia au o Hawaii, a o ka oukou e ike mai ana ma o'u nei, o Hawaii holookoa ia a pau. A ua apoia mai me ka pumehana.
                A oia ka makou e hauoli nei, i ka hoomaopopo ana, mamuli o na mea i hoike ia aku imua  o na aupuni nui—na mea hoi i hoike ole ia iloko o na au i hala hope ae—ua apo ia ko kakou wahi aupuni a ua lilo he aupuni nui—aole ma kona kahua, aole ma kona waiwai, aole hoi ma ka heluna o ka lahui, aka—ma kona kulana.

NA HOAILONO O KA HOLOMUA.

                Ma ka makou makaikai ana i na hiona a me na aui ana o ke au manawa maloko o ko kakou kapitala alii nei, ua hoomaopopo makou me ka hakalia ole i na nanaina a pau o ka holomua.
                Ua ike makou i na kahua aina i waiho olohelohe no kahi manawa loihi, ua hoonani ia me na home maikai; a o na kauhale laau lehulehu o na la makamua o ke kaona o Honolulu, ke nalo aku nei me ka awiwi, a ma ko lakou mau wahi ke opu ae nei na hale pohaku a uwinihepa nani a kilakila. O na wahi tausani dala i manaoia iloko o kela au aku la he manomano, ua kapae ia, a ua hoopiha ia aku la me na haneri tausani.
                O na moku kuna liilii nana i hoomanawanui ka eku ana i na ale kawaha o ko kakou mau wahi moana uluku, iloko o na la i hala, ua pau wale no ko lakou mau kii i ka nalohia, a ma kahi o ia mau wahi auwaa liilii, ua oili mai nei na moku kuna nunui me ka nani, a oi loa aku hoi na mokuahi haleaumoana no lakou na huila lelekai me ka mama. Ua hoolilo ia na la ikiiki i ka wela o ka la a me na po mai poluea a na wahi kuna e lelepauki wale iho ai no, i mau hora pokole wale no, a ikea ai ka haalele ana i ka hoa'loha i Honolulu i keia napoo la, a i ka wehekaiao, auau ana i ka wai huihui o ke paniwai o Iao.
                O ke alaloa  e koele wawae ia ai, ua maha ae nei.  Aole i ka holoholona lio; aole hoi i ke kaa huila lua a huila ha; aka, aia na ke kaa huila lehulehu me ka lio mahu e lawe emoole nei, he imo ana na ka maka a owaka ae, noha ana.
                Ke hapapa nei ka oi o ke kolopa makakila a ke au holomua i kou mau papaku akoakoa e Hawaii. Ua pau ke kaukai ia ana aku a hookuu mai na kuahiwi aloha ou i ka puliki paa ana i na kulupaka ua iuka, alaila loaa kahi mapuna wai; no ka mea, aohe hoi o ka wai kapalili o ke paipu, ua ike ia ia a ua kuluma, aka, eia ka makou he ipo hou, o ka wai pipii, wai aniani. E hoike mai ana, aole wale no i ka ilihonua malalo iho, hoi mai na hoohihi ana a keia au naauao; aka, aia no ilalo loa aku, aia ilalo ka waiwai o kou puuwai e Hawaii i oi pakela loa aku i ke dala a me ke gula.
                Ua hala ko Kamehameha au, ua hala pu me kona mau kukini. Aole na ka wawae e lawe ka lono i keia mau la kamahao. Ua olelo ia, i ka wa kahiki, ke haalele ke kukini ia Olowalu, Maui, e pulehu ana ka ia; a hiki ke kukini i Hana a hoi hou a hoea i kauhale me ka puawa no ke alii, aole i huli ka ia o kapuahi. He lohi nae ia ; no ka mea, i keia au naauao holomua, ke imo ka maka a owaka ae, ua lohea ka lono mai kahi