Ke Koo o Hawaii, Volume I, Number 3, 12 September 1883 — Page 4

Page PDF (432.61 KB)

kekahi , a o ka oukou mea mua  loa e hana ai,—auhea la ko oukou mau koa o ke kahua kaua."
                O na aupuni kaua hui o Europa—o Auseturia, Denemaka, Belegiuma a me Holani, hui ae la keia mau aupuni nui eha a kue aku la i ke aupuni o Farani, nona hoi ka ikaika i olelo ia ma keia moolelo,—he Pohaku Kiai o Farani no ka ainapuni ole o Europa, aia a hiki ke hoonaueue ia o Europa e kona mau aupuni kaua, alaila, hiki ia lakou ke hoonioni aku i ko Farani kulana e ku nei me ka pahikaua.
                He eha haneri me kanalima tausani o na koa Farani e ku nei me ka makaukau, a ua hiki aku ko lakou ikaika ke olelo ia, aole loa oia i hopo no keia mau aupuni nui eha e ku aku imua ona i ka manawa hookahi. O Auseturia, ua hui ae oia me na aupuni o ka Akau, a ua hiki aku ka heluna o na koa i ka hapalua miliona ma ke kahua kaua, a mai loko mai o keia ikaika launa ole mai, ua hoopuehu liilii ia lakou e na puali koa Farani no na manawa he 28, maluna o ko lakou mau kahua kaua ponoi iho.
                O ka hiki mai o na lono i Enelani, no ka hooauhee pinepine ia o na aupuni kaua hui, oia hookahi ka mea nana i hoeueu ae i ko Enelani mau keiki puuwai wiwo ole, e liuliu ia lakou iho no ka hoopakele ana ae ia Holani mai ka lele kaua aku a Farani a hoolilo ae iaia i mea ole, a e hoolilo ia ai hoi oia i aupuni pio i lawe ia mai malalo o ka ikaika; aole no keia mea ko Enelani kumu i hele ai i ke kaua, aka, i kumu e kaulana ai kona inoa ma ke ano—he aupuni kaua mana oia e kokua ana i kahi mau aina iloko o ka popilikia, no ke kuokoa a me ka maluhia o ko lakou lahui.
                O ke Keiki Alii ke Duke o Ioka, oia ka Alihikaua Nui o na puali koa Beritania ma ka Nelalena, a aia hoi malalo o kaua kauoha, he ewalu tausani koa me ka lako i na mea kaua. O ke auhee ana o na koa o Auseturia ma ke kahua kaua o Felurasa ma ka la 26 o Iune, oia ke kumu nana i hoonawaliwali mai i na koa o ke Duke o Ioka, a i kana hoouka ana i kekahi kaua ma na mokuaina hema o ka Nelalena, ua auhee lakou me ka hoopoino ia he hookahi hapakolu o kona mau koa, a ua lilo pio hoi i na enemi, he ehiku mau pukuniahi me ko lakou mau hale lole, a no ka hiki ole ia lakou ke ku aku imua o na enemi, ua emi hope aku la lakou a hiki i ka mokuaina o Daile, a ilaila ke Duke o Ioka i hookahua hou iho ai i kona kulana kaua, no ke kali ana i kekahi mau kokua e ae mai Enelani aku.
                He mau la pokole mahope mai o ia manawa, ua hoouka hou iho la na aupuni kaua hui i kekahi kaua hahana, a he mau tausani ka make o na aoao a elua iloko o ia la weliweli, a i ka hiki ana mai i ka manawa hope loa o keia hookahe koko, holo ae la ka lohe i kela a me keia aupuni, o Kenela Welemodena, ka Alihikaua Nui o na puali koa o Holani, a me Kenela Karepaleta, ke alakai o na puali koa o Auseturia, ua hoopuehu liilii loa ia laua o na koa Farani, me ka wawahi ia o na laina kaua e ka enemi, a holo na puali kaua hui a hiki i ka mokuaina o Keneta, a ilaila lakou i hookahua hou iho ai i ko lakou kulana, a hiki i ka wa a ke Duke o Welinetona i hehi malihini aku ai i ka lepo o na aupuni o Europa, a ku lakou me ke kahaha nui i ka wa a keia kanaka opio e ku ana imua o ke kahua kaua enaena o ke ahi, a nana hoi i hoike aku ia Enelani, he aupuni keikikane oia no na kanaka opio, a nana hoi i papale aku ka mahiole o ka lanakila,—ke koa—a me ka wiwo ole.
                O ka mea mua loa i hana ia e ke Duke o Ioka i ko lakou wa i haalele ai i ke kahua kaua, oia kona kakau ana i keia leta pokole malalo nei mamua o ko lakou auhee ana, me ka hai ana mai i ke kulana pilikia loa o ko Enelani mau puali kaua ma ka hikina, a e heluhelu ia keia leta penei:
                "O na mokuaina o Peresa, Bugese a me Feledese me kona mau papu, ua lilo pio i na enemi; o na papu o Torcne, ua hoopuni ia ko'u pualikaua e na enemi a ua lilo; ma ka mokuaina o Oudenade, oia kahi i ku ai na halemai lole me na lako kaua a me na lako ai, ua lawe pio ia a pau loa e ka enemi. Ina aole e loaa ia'u kekahi kokua mai ke aupuni mai iloko o keia mau la pokole, alaila, ua makehewa i na koa malalo o'u ke noho hou aku i hookahi la i koe, oiai ua nele makou i na lako ai ole."
                O keia leta a ke Keiki Alii i hoouna aku ai i Enelani no ko lakou auhee ana imua o ka enemi, ua ala koke ae la na manao lili no ke koko o ko lakou mau koa i hookahe ia ma ke kahua kaua, a ua hookohu ia mai la ka Haku Moria, ka Makuisa o Hesetina, oia ka Alihikaua Elua o na puali koa Beritania malalo o na kauoha a ke Duke o Ioka, a me Kenela Ata Welesele, ke Duke o Welinetona, me kona mau puali koa wawae Helu 33, malalo o na kauoha a ka Haku Moria.
                E hoomanao na poe heluhelu, o ka makamua loa keia o ka hele ana o Ata e ike pono i na hana o ke kahua hookahe koko, ka mea ana i heluhelu nui ai no kekahi mau makahiki loihi i hala ae, oiai oia e noho ana ma ke kula. Ua lohe oia i ka moolelo o na kanaka koa i   ko lakou olelo ana, o ke kahua kaua, oia ka mole o ka naauao a me ka hanahano. He mea waiwai ole ka naauao ke hoohana ole ia kona akahai; a he mea waiwai ole hoi ke akamai ke hoohana ole ia ma ke kahua kaua. O ka naauao a me ke akamai i hui pu me ke koa a me ka wiwo ole, oia ke pookela