Ke Koo o Hawaii, Volume I, Number 5, 10 October 1883 — NA MEA HOOULU NOONOO. [ARTICLE]

NA MEA HOOULU NOONOO.

He 1141 kapuai ka lele ana o ka leo i ke sekona akahi ma ke ea. lle 4960 kapuai iloko o ka* wai. He 11000 i'oko oKa hao hoohehee ia. Ile 17000 iloko oka hao kila. He 18000 kapnai ilokō o ke aniani. A mai ka 4636 kapuai a i ka 17000 kapuai iloko oka laau. Oka avariga kiekie loa o kahi a ke ao e hiki ai ke ike aku me ka maka, aole e oi aku i ka 10 mile. He pa 800 ame k*r 16 ka oi aku o ka mama o ka ea, mamua o ka wai. Ua pili no ma keia poo hookahi na mea Hoonui Ikaika, e laa ke Pokakaa, ka Holua, ka Une, a me ka Papae. A e komo pu ana ilaila na ,mea Hooulu Koonoo-e ae. iK© hoomakaukau nei o T. A. XjloydL e kukulu hou a paa ika uwapo o Waialua Oahu nei. E laula ae ana a e hiki i ka lio me ke kaa ke hele maluna. Ke hoolala ia mai la no ke kukulu ana i ka uwapo hou ma ka muliwai o Wailua i Kauaij a he eleuna nanaina; wahi ako makou h o a mikiala James H. K. Kaiwi oia mokupuni. Ninau mai la kekahi'kumukula Babati i kana mau haumana. a lleaha ka mea he mau niho leona aole nae i hoohana ia no na mea ai? Oiai na haumana e nune ana; ua pane koko mai la kekahi wahi Lelewa: He kahi lauoho. Pololei maoli. Heaha kau mea liou, i niiiau aku ai kekahi hele po i kona hoa. "Eia ka'u wahi mea hou: Ika wa i make iho nei o kuu waliino, ua onou mai la ke-* la amē~keia o ka ohana o kuu waliine i nakaikaina a me na pili o kuu waliino i wahine na'u; a i ka malee ana iho nei hoi o kuu lio, aohe hookahi o lakou i haawi iki mai «Eia mai ko lio;" a ©ia koia o'u i mai la ia oe e koele wawae ana i ka ioa. Kakani no la na aka! X&īē em Nane ao la kekalu kuikamahino i koiianuiu hoa kula " lloaha ka'n moa lelo, aoho (>na mau ohe-u?" Koke ano mahaoi inau o Pinaau, ua wini koke aku' la ia ika haina: .110 I?ua ]>ana. "Pa no ne i i ka miloholu o Waiakea B-ql i ka nahele o Malio e ila ila Ilaila au i ka papa lolii o JMatikole. " I ka wa a kekahi kanaka i konio aku ai i ka pa o leona ipo; he oki loa oia ma na moa kani hoolealea; e laa lea Pila, Olie, Waiolina, a he oki Joa jju hoi ma ka mele maoli ana me leona leo ilio nia na mele hoinainau, o kahi hokiokio ano o!e # walo jio kai loaa iaia. A i ua po nei ana i konio ai, ua lioomaka aku la ia e hokiokio ine ke ano pupuka, a ho nani nae iaia iho—oiai oia e lioomau ana i ka hokiokio, uapuoho like mai la na 100 o na ilio o ka haU» o ua iponiū ana; a na ia mea i Hoala i ka hiamoe o ka makuakane o ua ipo la, a holo mai e haluui īne ka])auku laau. V 4 ix\ kupilikii maoli kahi hopa.

Ua hoike ae kekahi kilo kaulana i ka imi i na mea kahiko i kapaia kona "inoa Carl Yogt " he keko o Adamu manma aku o ka hana ia ana o Ewa, no ka mea, o ke Gorila he iimilmmamakolu ona mau iwi aoao, a he umikumamalua wale 110 iwi aoao o ke kanaka, ua unuliiia kekahi iwi aoao ona no ka hana ia ana i wahine." Ua minamina makou i ka hoike ana mai o ka leta a ka makamaka E. D. W. o Hilo, ua kau hou iho la ka loohia ana o ka mai uluku pupule maluna oP. Haupu, a ke holapu hou ala oia. O keia ka Lunamakaainana elua o Hilo i ka 1882. Ua heike pu mai oia no kokahi Popoki hanau kupanaha i hanau ia, 4 maka, 2 waha, 2 ihu. Henui ka ia'ma Hilo iloko 0 kela mau la iho-m Ua hoomalamalama ae ko Aliiwahine o ka lua i ka aina Ua Kanilehua iloko o na la i hala. Hele aku la kekahi Kauka me kana haumana ao Kauka e ike ina mai ma ka Halemai. Ika ike ana ok e kauka i kekahi mai aole i hoolohe i kana olelo • nuku aku la ke kauka, »He keu no oe o ka mai hookuli, heaha la kou mea ai ika Papaua ?" A~tfo mea, mihi mai la ka mai no kona hewa. Hoi aku la laua a ka hale, ninau aku la ka haumana ; pehea oe 1 ike ai ua ika Papaua ? Pane mai la ke kauka, ua ike au e mokaki ana ka iwi papaua malalo o kona moe. Ma kekahi mau la mai, hoouna aku la ke kauka iua haumana la e ike ina mai. A i kona hoi ana mai, hai mai la oia i ke kauka, lie keu no kela a ka mai hookuli nui wale, hele aku nei au o ka ai ana iho jio hi ika lio. J>finau aku la ke Kauka, pehea oe i maopopo ai ? Hai aku la ka ua ike au ike kauiawaha ame ka noholio malalo iho o kona uioo. Hu ae la ka aka i nei mau haumana a Kuauau.