Ke Kilohana o ka Malamalama, Volume II, Number 30, 31 July 1908 — KE KANAWAI AINA AUPUNI O PILIPINE [ARTICLE]

KE KANAWAI AINA AUPUNI O PILIPINE

O kekahio na makaainana o na mokupooi Piiipioe, a i ole ia Amenka paha, a i ole ia o kek«hi! mau wahi e ae paha o Amenka i piha na- makahiki i ka iwakaluakamamakahi, a i ole o ke poo paha o kekah: ohana, e <iflce me na mea i hoakaka ia mahope aku nei, e lawe i home hookuonoono i oi ole aku nae mamua o umikumamaono heetares (40 eka) o na aina i hoohana ole ia, a i hookaawale «le ia eke aupuni, he kupono 6oi i ka mahi i aua ole ia e ke aupuni, e waiho ana iloko o na paemoku Pilipini, e like me ka hoakaka a ke Kanawai o ka Ahaolelo Lahui o lulai ekahi, amikumamaiwa haaeri me elua, e hoomaopopo ana: "He kanawai no ka manawa e hoomaopopo ana i lee ano o ka hoo' ponopono ia ana o ke aupuni kuloko o na paemoku Pilipine, a ue j kekahi mau hoopouopono hoti aku ! i manao ia." Ina e lawe ia ana, ina paha ia he mau aina ua ana ia, ma ka mahelel}ele pololei ia ana, aka, ina ma na aina i ana ole ia, e lawe ia no ia ma ke auo huina kupono i oi ol& aku nae mamua o ewalu hanari mita ka loihi, aka, aole loa kekahi mea ona oia no umikumatqaono hectares (40 eka) aina ma ua paemoku U i olelo ia, a i ole ia i haawi lokomaikai ia raai paha iaia he kanaha eka aina mamua ae o ka hoohui ia ana o keia mau paemoku me Amerika Huipuia e ia ka loaa ana iaia na pomaikai a pau o keia Pauku. Pauku 2.—0 mea e noi aua e lawe i aina nona malalo o ka manao o keia kanawai, e waiho aku oia me ua luna aupuui la i hoakaka ia e ke kanawai ma ke ano he luna aina aupuni, a i ole īa, ina paha aole he lun? aiua aupuni oia ano, alaila me ke Poo o ke: Keena Aina Aupuni, he palapala noi, e ho ohiki ana ua iaia na hookupono ana e like me ka makemake o ka Pauku ekahi, aohe hoi i loaa iaia na mea e hookupopo ole ana e like me nā mea i hoakaka ia, o ua palapala noi ,la ua hana ia pono a me kona pomaikai iho, ua hana ia no.ia me ka manao e nohopaa ana a me ka mahīai ana, aole loa* hoi ma kekahi ano e ae no ka pono, a i ole no ka pomaikai paha 0 kekahi mea okoa aku, a mau poe paha, hui a mau hui paha, a i ole mau ahahui paha.

O ua aina lari noi ia be ku kaawale, aole loa boi waiwai aao nui maluna olaila e like me ka lanahu, a i ole paakai paha, a ua kupono &aoli no,ka mahiai tnamua aka hoolilo ana i aina ululaan, a aole no boi i nobo ia e kekahi mea,

e boike ana I ke kulana o ka aina i

waiho ai. maloko paha o ka palena ke aupuni kulaoakauhale a mawaho aku paha, e hoike ana holi kekii a me- k* paiena o na aīpa ala, e htfi maopopo ana i na mea ulu maluna olaiia ina he mau mea ulu kekahi. Maiea waiho ia atia mai o uapalapala noi la i olelo ia, e hnli pēno ke Poo o ke Keena Aina Aupuni ma ka ninaa aoa i ke Poo o ke Keena Aina Ululaau a mai na hoike aina e ae paha, e hoomaopopo ana i ke kulana o ka aina maialo o ke kanawai aina h<ftne hookaonoo* no, .a iua aole he mau akeakea, ala% ila e ioaa no i ka mea noi ma kona | uku a«a be umi peso, daia Pilipine ( <(9.00) ka inana e komo a lawe i j ka Jjuioa aina i hoakaka ia. | Pauku 3.—Aoietoa e haawi ia| kekahi paīapala i ole e hoopnkaia { paha kekahi kila aiua no ka aio&.ij noi ia a Liki i k* maoawa e p«u aii 0 ka elima makahiki mai ka ia alrui 1 waiho la.ai ka palapala uoi, a ina j ma ka pau ana o us mmawa la a i ole ia i kekahi awhope «aai, 1

0 ka raea naua i waiho aku ua p9-1 lapala noi la e tāwe m&i 1 elua hoi- i ke kupono e hooia mai ana ua no-! ho a mahiai oia iluna o ka aina no j ka manawa 0 elima makahiki 'ma- ] hope koke iho o ka waiho ana aku ; 1 kana palapala noi, a e haea hoi i palapala hoohiki e hooia ana āo'le ; loakekahi hapa o oa anna la i haawi ia aku ia hai a i ole ua pilikia ia paha, a ua hooko pono oia i na mea a pao me ka oiaio tua koua auo makaainana i ke aupuni o Amenka Huipuia a i na paenioku hoi o Pilipiae. A mamuli-o kona uku ana i k« i ueai peso, dala Pilipine i ua luoa aupani like me ke kuhikuhi aua a ke kanawai he luna aina aupuni, a i ole ia ina paha aole he; luaa aupuni oia ana, alaila i ke Pooi 0 ke Keena Aina Aapuni, e loaa no| iaia kona kila aina, a koe wale no kei», ina uamake kekahi mea noi mamua ae o ka hoopnka ia aua o ke kila aina, e ia no ke Mla aina i kana wahine kanemake ina ka hooia ana mai ua hooko pono ia na aelike a pau i ia, a ina ua make e ka mea noi mamua o ka hoopuka ia ana o ke kila aina, a aohe hoi ana wahine, alail& oke .kuleana a pau o ka mea noi iloko o ka aina e ili akn no ia i kona mau hooilina, a e hoopukaia kfc. kila a'^na 1 kona mau hooilina malalo o ke kanawai o na paemoku Pilipiue, me he la ua hana ia mamua ae o ka make aua o ka mea poi, ma ka hooia ana mai a na hooilina ua hooko pono ia na kuhikuhi ana o ka aelike. Pauku 4.—Aole loa kekahi aina i haawi ia malalo o na Pauku o keia kapawai, e hiki ke koi ia mai no ka uku ana i kekahi aie ina mamua o ka loaa ana o ke kila aina i

haua ia ai ua aie la.. Pauku s.—lna ma kekahi manamahope iho o ka waiho ia ana o ka palapala noi, e like hoi me na mea i hoakaka ia ae nei a mamua hoi o ka patt ana o ka mauawa a ke kanawai i ae ai no kou hooiaio ana ua noho paa oe, a ua kupono hoi ia e likē me ka makemake o ke Poo o ke Keena Aina Aupuni, e hoike maopopo aku ana i ka mea Uwe home hookuonoono, a oka aina i lawe ia aole loa ia malalo o ke kanawai e pili ana i na home hookuonpono, a i ole ia ua hoololi paha ka mea lawe home hookuono-

ono i kona wahi i aoho ai, a aa haaleie maoli oia 1 ka aioa no eone mahioa ma kekahi manawa ilokto e elima makahiki o ka noho paa ana ma ka aina i hoakaka ia, a i ole ia, ua hooko pono ole oia ma kekahi anoi tia kuhikuhi ana a ke kanawai, aUila ma ia knmu ua hiki i k« Poo o ke Keena Aioa Aupuni ke hoopau i ka aelike home hookuonoono, tt>slalo nae n tn—pff|a pnl? j^oop»Pbo^^ahaU^i ke Kuhina Kalaiaina, a e wehe no tts aina ia e like me mamua no ka mee e noi aiua mai ana. Pauku 6.—Aole loa e ae ia mamua o hookahi home hoōleuonoooe a ka mea hookahi e fcwe ai. Pauku 7 — Mamua aeoka law< ana mai o kekahi mea i ua kooiaie ana 115 ka hooko pouo ia o ua Paaku o l.eia kuuu wai, e hoopuka mua ke Poo o ke Keena Aina Auponi he hoolaha, me ke apono aoa uae a ke Kuhioa KaUiaiua e hoike aua i ka iehulehu i koua manao 0 ka hana ia ana o ua mau hooiaio la -« hoike āna i ka manawa a me kahi, e webeyebe ina i ke ano o ka aina a me ka iooa o na holke na laua e hooia mai i ka mea pplolei. -Paaku 8. —Ua hiki loa i keKahi mea ke waiho t palapala haohikl no ke kue ana i kekahi mea law< aina, e hoopii ana i kajHoaileok ia S"T°ole - b?aina mahiai p|bfe 1 ftaa »it U i # 4*#Mo*wk o Wwaiho.ia

aua o ka palapala uoi," e wehewehei ponp ana ua toaa ole na"ti6okupof»o ana i ka mea lawe aina, a aole hoi i ' hooko pono ia ka e llke me ka makemake oJcer tanawai ma ka noho paa,artia a i ole ipahiai ana pahā, a i ole ia o kekahi mau kumu ) e ae.paha i hiki ke hooiaio ia mai, a ua lilo ia i mau kumu kupooo no ka hoopau ia o ka mea lawe aiiia; a mamuli o ka lanakila ana a ka mea uana ka hoopii, ina nae u£ loaa iaia ka hookup>ouo ia, e haawi ia eoiaia ka mua loa o ka lawe ana i ua aina la maloko o kauaono-la mai ua la ala i olelo ia. O ke Poo o ke Keena Aina Aufiuht ft i nlp n kpleahi man lu^a i pani e ae paha ī maopopō ia iakou Ikekahi mau kumu uo ka hooko pono ole ia o ka aelike, no ka hoopii ana a i ole no'ka hoopau ana i ka mea lawe aina, e waiho aku i hoopii kue i ka mea lawe aina maluna o ua mau kumu āla, a ina ua hiki ke hooiaio pouo ia, alaila e hoopau ia ana ka mea lawe aina. Pauku 9.— Aole loa e hoopukaia kekahi palapala kila aina malalo o ua Pauku o keia kanawai a pau pono ka aina i ke««tia ia, malalo o ke kauoha ana a ke Poo o ke Keeua Aiua Aupuni e hoomaopopo pono aua i ke kii o ua apana aina la, a o ka lilo o ke ana ana e kaa no ia na ke aupuni. -

Umikumamapno bectares ua like ia me 40 eka, io peso ua like me $9.00, 20 ceutavos (Pooleka o ka palapala kuai) ua like me $.18. NolafTa o ke kumukuai au e uku aku ai i ke aupuni no ka huina o 40 eka aina, he $18.18 wale uo. Nolaila eka lahui, ua lawe mai ka Lunahooponopono o ,ke KiloHANA i keia kanawai aina o Pilipine i mea hoohalike ae me na kana,wai aina o Hawaii uei, a ua hiki ioa i kela a me keia pakahi o ke ike iho ua oi aku ka maikai a me kā maalahi oua kanawai ainā o Pilipine mamua o ko kakou mau kauawai aina. Ua hiki ke loaa na aina i na Pilipine mai ke 40 eka aku no ke kumukuai o $18.18 wale o ko kakou hoi aole loa pela, ua aneane no e loaa ke kumukuai oka eka hookahi oua aina o Hawāii nei, a me ka hana nui uae ai ia oe, a ilaila iho la no oe e pauaka ia ai a pan kahi dala.

" O keia no ke kumu nui ake KiI.OHANA ē hooikaika mau nei i ka ninau aina' aupuni, a oiai he pono nui keia no ka lahui. Ke uana aku nae i ua alakai lahui iloko o keia mau la aole he noonoo ia ae o kera pono o ni hulu makaainfta«T i na oihana iho la no e ai a pd ka la. Ina pela iho la na alakai kakou. alaila e hoea mai

jjrraaKkala a kakou e happpa iho «i, .ii ka honua, ua pan ka aina i ka lele i j mai a kikoa aku, a lele -pa kakou , me he mat)u la. [ Ke hoomanao nei ka Lunahoopo- _ juPopoao o keia wahaolelo, i ka ma- ' hookahiUi ia « ke iopum jtnoi <. kakou. ua ninau ia aku kei kahi makua oka pouo. ,4 Ke paa ; mai nei oe ika pu?" 4, Ae M wahi a ka paoe, oia ka mea e maluhia ai ika aiua." "Kahaha! a'o mai hoi oukou e uana makou ikina a e pule, a o keia iho la ka ka hua o ko makou nani aua iluiia e p*a m&i oukou l ka pu?" Mali* prla kjLkou i keia. mau la, eia iho no-lea pouo iiwnn» ke «10, ke nau* nei nae kakou uq na oihana a ke hoolohe i»ei iua mali leo a ka mea puui oihaiia, a la kakou »auauei paha e halo iho ai U a ' aiua ia lakou nei ma, nolaila o keia.no na'a'o aua a ke Kn.o--IiAN'A, * o k* mea lawe no a malau>* e plac*ana oia. . ; keia inau kanawai i nvau ip«ku\ui uo oukou no kei* uiua aku. '