Ke Kilohana o ka Malamalama, Volume II, Number 30, 31 July 1908 — UA HEWA ANEI KE KILOHANA? [ARTICLE]

UA HEWA ANEI KE KILOHANA?

Maloko o na kolamo o Ka Hoku o Hawaii, i ike iho ai ka I*unahoopooopooo o ke Kilohana . i na manao o Demokalaka £)iaio e ahewa ana i ke Kilohana a me kona Lunahooponopono, e olelo ana pepei: "He kohihewa loa ka Lunahoo* ponopono o ke Kilohana, no ka mea aole na ka elele Kuhio i hana ke kanawai o ke Terit6ri. O keia JfNaea he kaai kudala, he mek no #eia e hana mau ia nei, a o ka huihui 13 Q na, . liilii a me na apana aina nunui manawa e kudala ai, aole e hiki i ka Lunahooponopono o ke Kilohana ke hooia mai na Kuhio i kauoha mai e hana pela, aole loa no e hiki ia oe ke hoike mai he leka kekahi a Kuhio e kauoha mai ana e lawe ia na aina i Honolulu e kudala ai." Anoai paha e Demokalaka Oiaio no koa ano pohihihi paha i na nawai o ke Teritori a me na hana a 'Kuliio, ke kumu o kou ninau ana mai la i ka Lanahooponopono o ke Kiuohana. Ke pahola aku nei ka Lunahooponopono o ke Kilqhana i ka mahalo ia oe e ke keiki o ka Waipuka&i o Helani no ka papalale o kau mau ninau a kupoao maoli hoi i k&hi e loaa ai kou makemake, nolaila ke pane nei ke Kilohana ia oe: O Kuhio ka mea nana ke kanawai hoolimalima o 15 makahiki, a ke maoa nei ia kanawai iloko o ke Teritori o Hawaii i keia la. Aole na ko kakou Ahaolelo keia kanawai, oiai aohe o lakou mana e hatia< ai i mau kanawai aina no kakou, aka, o ka Ahaolelo Lahui wale no ke kuleana hooponopono i na aina a pan i oua ia e ke Aupuni Makua, a mamuli o ka Kuhio mau hooikaika ana i holo ai keia kanawai a lilo i kanawai no ke Teritori i keia la.

O ke kudala he mea maa no ia, aka, ua hiki anei ia oe ke hooia mai ua hoolimalima na apana aioa aupuni nunui malalo o ke kanawai aina o Hawaii nei, mai ka* ewalu a ka umi makahiki mamua •ka nei e like me ia e hana ia nei i keia la malalo o ke kanawai »15 mak&hiki? Aole ioa e hiki ia oe ke pane i ka haina pololei o keia ninau ā ekolu ou poohina ana.

Jn« aole i haoa o Kubio i ke kanawai hoolimalima o 15 makahiki, kole loa e ohi hapuku īa oa tiina aupuni o kikon e na oiahiko, aka mamuli o ka hemo aoa o keia ipuka |ui maalahi ioa lakou ala. O ka

hoolimalima ma ke kaaawai i a« ia, he elima wale no makahiki, a ua: nui ke kuemi hope o na hni i keia] hoolieoalima no ka pokole loa o ka manawa, mameli o ua kumn; ua hiki ole ia lakou 'ke hoolimalima liilii i ka aina i na Kepani no ka mahi ana i'ke ko a kuai mai me ka hui, oiai eluano,okiana o keJco olea pau no ia o ka manawa hoolimalima, a ma ia ano ua poho oa Kepani ma ka lakou aelike (eontract.) > Ua kuemi hope na poe mahiai liilii a ua ike ka mahiko i keia poi- 1 no, a oia no ke kuma uqi i makemake ia ai e loaa keia kanawai hoolimalima loihi. Ua hapai 0 Kahio i iwakalua makahiki, a mamuli o ka noonoo ana o ke ,Komite Ahaolelo, ua hooemi ia mai la ika umikumgtmalima makahiki. | Mamuli oka loaa ana o keia ipuika i ka aoao Repubalika o Hawaii | nei ke kuma nui o na hana auulin 1 aina Hoko o ka aina i keia mau la. | Nolaila o- ka nof walē uo la !oee ka makamaka. Ua hewa auei jke Kilohana i kona hoakaka ana imua o ka lehulehu i ka mea oiaio? Ina paha ua manao oe ua hewa loa ke Kilohana mamuli o kona kakoo ana he Haole ka elele i kau, alaila ke waiho aku nei keia wahaoleio nou ka hanohano, e waiho ae i k&u inoa i ke akea, malia hoi he inoa ala io ia, alaila o ko kaua pau pu no ia e kakoo ia inoa. No na olelo hailuku makamaka ole au i ka aoao Demokalaka, he manao kuhihewa loa ia ou e ke keiki 0 ka Waipukaiki o Helani, aole na ka Haole i koho ae ia Waller -e nobo tna ke ano he Komite Lahui no Hawaii nei, ua kaua Hawaii no mamuli o 'ka waiho ana o Palmer Wpod, _ 0 keia Waller he Haole nui i a no ke kumu o kona pUs:a ma keia kulana. Hoohalahala anei kaua i ka mea maikai? No 6a elele Demokalaka i ka Ahaelele Demokalaka ma Deneva, fcu>l4|olM>i ua MMphano k<fta Ha*raii i ka ike ia ana mai he elua Hawaii hanau o. ka aina, oia hoi o Frank Harvey (Palakiko) a me O. T. Kipimana? Aole auei hoi mamuli 0 laua nei i lilo ai ka hanohano ia Hawaii uuku e hoike aku i ka lohe 1 ka mdho Pferesidena o Amerika, ua wae pono ia oia i moho no keia kau, kekahi hoi o na kanaka pookela loa o ke ao nei? Heaha iho la ka hookae ili o na Demokalaka? Oka mea oiaio maoli o na elele Demokalaka ua ike ia mai lakou me t ka hauohano nui, aole pela ka elele a na Repubalika, ua hoi mai ka hapanui o lakou me keanu, a o Robikana a me Dowsett na mea i ike ia mai ma ko laua kulana elele maoli, pela no ka hoike a na nupepa namu o lakou.

Nolaila e ke Demokalaka Oiaio ole, ioa makemake oe e uioau ia Kilohana e pono no e hoike i"kou inoa, aole be hana keouimana ka huna inoa a o Demokataka Oiaio ole ka inoa e hele mai ai, ina makemake oe e hoolawa hou ako ke Kilohana ia oe me ka aila o ka naaaao, pono no oe ke hele mai i Hilo nei, a na makaukau o Kilohana e hookipa mai ia oe a e haawi wale aku i kona ike a pau !a oe me ka uku ole. Nolaila aia wale no ia oe mai. Me kei.i, he mea pono rio i na wahaolelo o kakou ke alakai i ka lahui ma ka mea oiaio, aole o ka haanai, a hoopunipnni wale aku. [ Aole no hoi o ka imihala wale aku e kuiai ia kakou iho, aka, ma ka hana a kela a me keia e ike 1* ai kooa ino a me koua maikai. Nolaila e ka makaaiaka, ina aole oe he hoahauau no ua Detnokalaka i keia la, pono 110 ke boi mai a noho pu ma ka puali o na Demoka!aka a hookahi ko kakoa hooikaika ana i ka pouo o ka aina a me ka Uhui. B waiho aku i ko aoao Repuba-

lika r uo ka mea he nui ke kopeoa kiki ma ia aoao, okiki ia auaAei oe| a puu ko lae, nolaila o ke*aloba no ea e ke keiki o ka Waipukaiki o' Helani,