Ke Kilohana o ka Malamalama, Volume II, Number 42, 23 October 1908 — I KA POE KOHO [ARTICLE]

I KA POE KOHO

He mea mau i keia mau la e hoepa' a e • hoino no hoi i ka hoalauna, aka ina ekomo pu ana o Kuhio, na nupepa ame Kiwiui pu jkekahi ma keia mau hana ino alaila he mea kaumaha maoli kelili ka manao. Aka he mea 6le ko lakon manaoino Jfce knpaa ka&ou, ke hifinai mau kakou ike Akaf .V Ke hoino nei kekahi poe ia likana Eliwai, a ke olelo 1 oei lakou|ua kipe Oia i kekahi poe, a ke h<|ino nei oia i ka poe Kakoliki E na owau no ka mea nona ka inoa malalo ihp, ua j hele puni waa me ua Eliwai ala, [aole oia i kipe. aole no oia i hoino i |ka poe Kakolika. He mau hooi puoipuni keift i hoohaf>ai ta a i hanau ia no loko mai o Lukipela, |ka makua 0 ka poe hoopunipuni lapaa. M komo pu ana na Kako-

lika ma na aina aupuui, ke wehe ia ua mau aina la e Likana, nolaila e koho ana lakou ia Likana.

O ko kakou alakai no o Likana, oiai oia ao ka loio kaulana oana e paio mau me ke aupuni no na aina āupuni, oi aku ko makou hilinai iaia oiai aole oia malalo o ka lima o na mahiko. O Kiwini, oia no ke kahunapule nana e hoino mau i na mea apau, a oia no ka mea nana e hoino oei ia Likana Eliwai. A eia ka mea oiaio: Ke hooikaika nei ka feoao Demokalaka e hooponopono i ko kakou mau kanawai aina i kulike ai ma

na ano nui me na kanawai aina o! Amerika. Ke kapa ia nei na aina aupuni he aina ia o ka lehulehu* Ma Amerika he kuleana ko ka lehulehu i na aina aupuni a pela no ma na Mokuaina ame na Teritori apau o Amenka, koe wale no ma Hawaii nei «koa loa na kanawai ai-ia. Ok~ r ''«.e-iiiei? ia 6* ki ar»ao L>emokalaka i loaa wale ka aina aoie me ke kudala, aole uo ma ke auo hoolimlalima. Ao|e pono |ka pauku e pili ana i ke kukula a'na i hale no $20c. Ke paipai ia neh kanaka e ke Kiaaina e lloouna i mau kanaka kupono i kalAhaolelo i mea e hooponopono ai ko kakou mau kaoawai aina. qa maopopo wale ike Kiaaina, aok hiki i ko kakou Ahaoielo e hoololi i ko kakou kamukanawai, aia no ia mana i ka Ahaolelo Makua wale' no ma AmeHka. Nolaila e koho kakou ia Likana Eliwai oia no ka mea nana e hoololi ia mau kanawai. E hoouna kakou iaia iloko i hiki iaia e hoopau i kahi kanawai lapuwale a Kuhio i haku ai e pili ana i ka hoolimalima ana i na aina aupnoi ao 15 makahiki. Ua kumakaia o Kahia i ka lahui a ua kumākaia pa oia i kona aoao— ka aoao Repubalika, me neia: Ma ka M. H. 1906 i ka nolio ana o kaAhawae Repnbalika ua liaku U«£e kahuahaha no ia aoao. A o kekahi pauku i hana ia ia wa oia keia:

Ke hoohiki nei makoa i ko makoo Klele ma Wakinekoaa e hoololi ia ke kumukauawai i hiki hoi ke hoopotiojx)no ia ko kakou kanawai aiua.

A heaha ka haua a ELuhio i <feada ai i keia ieo kahe* o ka lahui? Aole ooa maoao iki ia kakou atne ka kakou uoi i home no kakou. Ak« | i ko ka poe mahiko kauoha aua iaia e hooloihi i ka wa hoolimaUiaa mai k« 5 makahiki a hiki 1 ka 15, haua koke oia. Aok oua haawi i aa home ia kakou, aka, ke ku oei oi« ok« ka Ahaolelo Makt\a e kooo aoa i oa poe limahaoa Ameiika e komo mai ma Hawaii uet a « lawe i mao aioa uo lakoo. A ke kiuai uei a ke kaiui nei oia i ka olelo makua ma HawaU uei. Nolaila, i mea aha ko kakoo oaua hou ia!

Kohio—ia Hio^—& —Ku? Kē hookiekie uei oia i kona leo me ka i ana ua hooholo oia i $7,000,000 no Hawaii uei. Ae, uo na pukuniahi ame na papu. aka, ai la ihea ko kakou mau home, auhea ko kakou mau aina mahiai?

A o kekahi pauku a ka poe; Repubalika i uhai ai oia 00 ni pauku e pili ana i na l'koho maa" (Primary Bill) ame ka pauku e pili ana i na Papa Hoonaauao no kela ame' keia Kalana. Aole lakou i hooholo ia mau bila. A heaha ka me& hooholo ole it»? O lakon no hai ka elua-hapakolu 0 ka Hale Ahaolelo?

Aole mea pana e kanalua i ka lanakila no W. J. Baraina i keia mahioa ae. Ama Hawaii nei ke ike ia tseī ka'haule ana o ke K iikialii. Ke ike ia nei kona baok ana i iloko oka Palapala Hfemotele. He alii ino ka mea nana i aihue na ipn laa o ka poe Isaraela ame ka pahu oke kuikahi, Ia po no. ia lakou e kahiohio ana ua ike ia he lima e kakau ana ma ka paia o ka lumi alii, a eia pa huaolelo i kakau ia: "Maoe, Tekei, Phares." O Kaniela oia no ka mea nana i wehewehe, a o Kirikiano oia no ka tnea nana na olelo hoopili. ,

E lioonianao ' kakou 3 wale no' hua i ike ia, a 3 boi kau a Kuhio i hele ai a boi mai. Ka mua o kona hoi ana mai, ua ike ia ka huaolelo moa ma ka paia oia hoi o "Mane" a eia ke auo ua "helu ia" kau mau hana ma Wākiuekona e Kuhio a he ole ka loaa. £Jele hou kela a hoi hou mai, a e naoa kakou i ka iuiaolelo elua oia hoi "Tekd" a eia ke auo r ua "kaupaoae ia" kau mau hana, a he ka loaa i ka lahui. t Hele hou o.Hio—a—Ku a hoi hou tqai a eia ka haaolelo ekolu "Phares" ua mahele iakou maoa. Ia po no. wahi a ka Palapala Hemolele, ua komomai he malihini p ua mahele io ia ka maua o ua moi ala, nolaila, e komo ana ka malihini oia o Likana Eliwai ma kahi o Kuhio. Oka mea paulele i ke Akua ao!e oia e hoohoka ia. <

Eia hoo ae kekahi olelo kohikuhi. O Moke oo ka haole kimowai mua i ike ia ma ke Kauoha Kahiko. 0 Moke ke alakai o ka poe Isaraela Ina aina i hoohiki ia. A pela no 0 Likana, he kimowai kana haoa a ke ka oei oia imua o ka Lahui i j mea e alakai ia lakou i na ain* o | ke aupuni. Ia Moke e puie ana maluna o ka mauna me kona mau lima i hapai ia i ka lani laoakila ka poe Isaraela. Ina o Likaoa Eliwai e uwao aoa oo kakdu imoa o ka Ahaolelo Makoa, ē l%nakUa ana ka lahoi HawaiL A e like me ka poe Iparaela i kakoo i ko Moke -mau < Hom i mao kona pole, i mao kona ikaika, a i laoakila mau keia poe Isaraela, a hiki wale i ko lakou komo ana ma oa aioa i hoohiki ia ia lakoo. A pela oo kakou e kakoo 1 ko Likana Eliwai mau lima ma ke koho pololei aoa iaia ma ka la 3 o Novemaba e hiki mai aoa. A kai ia ka poe Isaraela iloko o na aioa i ooohiki ia, koe oae o Moke aole oia i komo ma ia mao aina, wahi a ka Palapala Hemolele, o kaoa poe Isaraela wale 00 kai komo. A pela no kakou, e loaa aoa ia kakou na home hookuooootjo, aole noe loaa ana ia Likana, oo ka mea, ua loaa mua iaia, he home 00 kooa, a ē huli ana oia ia

; pomaikai uo kakou. K hiliuai ; kakou i ke Akua. Mai paupauaho kakou. Ua lohe no kakou i ka moolelo o Aberabama Likaua, ka pereskieua uaoa i hookuu ka poe kauwa koapaa ma Amerika W. H. 1863. Ua haoa oia ia uui i kaulaua mao kooa iuoa, a e- mau ana koua kaolana a hiki wale i ka pau aua o ka houoa. A pela 00 keia Ukana hou. ke makemake uei oia e haua i keia hana kauhioa, oia hoi, e wehe aua oia i na aioa aupuai i mau home uo kakou, i m*u ke kaulaoa o koua iooa ma Hawaii oei. Mai kaualua,

kakoa, no ka iaea, ina o ki Akua me kakon owai*ka" »fea e kue ana ia kakou? £ lik) ana o' Likana Eliwai i' mea hana iloko oJ(a Umst o ke Akua Mana L,oa. Nolaila, iluoa na maka! Akua no ko~ kakoO' papu! Oia no ko ka&m Alakai, ko kakou Aliikoa. E hookiekie an# oia ika mek liaahlla o ka naau.

Ke hoomanao uei iui I kahi moeuhane 4 Parao ke 'I,ii o Aikupika. E moe ana kela ma kapa o ka muliwai Nile, ia wapuka mai ehiku maū hipi momona nd loko* mai o ka wai a aōle i llulia puka mai ehiku mau bipi wiwi, a eia ka mea kupaoaha, ua pau na bipi momona i ka ai ia e ua mau bipi wiwi la, A pau ia, eia kana mea i ike hou ai. Eku ana oia iloko o ka mala kulina, a e nana ana Oia i ehiku mau opuu kulina nui ma kekahi aoao, a ehiku hoi opuu mimiuo pppaala, a iloko o ka manawa ole, pau ka_na opuu nui i ke ale ia e na opuu papaala. A ina no ua ihau kont} moe ana ina no ua ike oia he mau Seoakoa

nunui na kino e puka mai aoa no loko mai o ka Ahawae Moho Repubalika, a emoole puka mai no loko mai o ka Ahawae' Moho Demokalaka he mku Senakoa wiwi, a ma ka la 3 o Novemaba pau ka na Senakoa momona i ke ale ia e Analu ma. Ke ae mai hoi ke Akua,

A eia hou ae ka olelo o ka Palapala Hemolele: Ika pau ana o-keia mau mea i ke ale ia wae ia o lokeve e noho iwaena o na 'Lii, e noho ana hoi oia ia wa iloko o ka paahao me ka hewa ole. A no ioko mai o kabi haahaa ana i noho ai, iloko oka haahaa oka naau hoohapai ia oia ma kahi kiekie. O ka poe pilikia apau i hiki aku imua o lokeve, ua kala ia ko lakou pilikia, aole mea i noho i ka pololi malalo o ka lokeve alakai tma.

A pela no oukou eo'u mau hoa makaainana, ina e koho ans oukou a ina e hapai ana oukou ia Aoalu i ka Senate, oiai he kanaka keia e noho nef iloko o ka hana ino ia, he kanaka maka'u i ke Akua, he kirikiano, he kanaka i hoonaauao ia, ke hai aku nei au ia oukou e nana nui ana oia i na hemahema o ka poe ilihune. Ma ka makahiki 1905 he mau hana lapuwale i hana ia a ua huna ia ka oiaio iloko no o ka Senate. O Senatoa Hewitt oia kekahi i wae ia e ninaninaa ma ka hihia o ka Papa Hoonaauao i kue ia Analu. Ua mea, ua ike ia ka lapuwale o kekahi mau lala o ka Papa Hoonaauao. Ua maopopo pono i ua komite la ka hewa ole o Analu, aka t ua kinai ia a ua kami ia ka hoike hapanui o ka Ahaolelo a hiki i keia la. Ua nalowale na olelo hoike apau e pili ana i kela mau 'hana huna. Ua like ko lakou lapuwale me Pilaio e olelo aaa, "He hewa ole o lesu, aka, e hoo>*aaku ana wau laia i ke *ea.'' Ua ole oe e Analu, a he mau ila wale uo koe alaila e pnka ana ika hoike hapauui oka Senate. H na makamaka, ke hai aku oei au ia oukou aole i ike ia ua hoike h»p«nui la a hiki i keia ta. NolaiU, he oiaio ka u e olelo nei ia oukou ina koho ia ka poe Senakoa waiwai. aole Ukou e uaua « ua ika poe iiihune.

, Ke piha uei iau be 25 makahiki o ko u noho aua mi Hawaii oei, a 0 ko'u hoa, he wahine ia o ka aiaa nei, a ua laaa ia maua he $ mau Ikeiki hapa haole H % kumukuU ka'u hana e uoho uei, K na nakamaka, e waiho 'Ukoa 1 keia mau mea i ke Akua, naua no e alakai n« Uma ame ka naau o ke kauaka. K pnle kakou iaia. a e noi kakou iaia, e hooko mau ta koua makemake. Me k& haahaa, CHRISTIAX ANALI' Oct. iS, 190$.