Ke Kilohana o ka Malamalama, Volume II, Number 49, 18 December 1908 — HE MOOLELO KAMAHAO NO NA UI EKOLU A I OLE Ke Kumulaau Hookalakupua [ARTICLE]

HE MOOLELO KAMAHAO NO NA UI FKOLU A I OLE Ke Kumulaau Hookalakupua

(Unnhiia 1:0 k<* Kilohana)

Aia i kela au okikilo loa e noho alji aua kekahi moi maluna o ke Aupuni o Peresia tiona ka inoa o Kaloka, a oiai i kona wa opiopio loa lia make e aku kona *tnakua'kaue alii a ua waiho īho ka noho* alii iiona. Maluna o na lepo hagiilagula o keia aupuni i ulu ae ai oia a lilo i kanaka makua, a iloko oia wa i ulu mai ai na manao kuko like. ole iloko ona no na lealea o keia ao. 0 ka mua o ka noonoo iloko o pP Kaloka oia no na kuko ana e pili ana no kona huipu ana me na wahiue, a o ka lua o kona noouoo oia no kona kaahele ana ma* ka hohua, nolaila, me keia m«u noonoo iloko o Kaloka ua k©mo aku la oia iwaena o na aha hoolaulea a j ka poe koikoi o ka aina e launa pu aua me ka lakou mau kaikamahine ui, a oiai o ko Kaloka kulana j oiwi be kilakila a he kanaka ui maoli uo e hina ai ke kupaa o na wahine ui iloko o ka aina. tn«aua aui kii maka» hebt o n» wahine ui iaia nei a mamuli oia ario i ulu mai ai na kuee iwaena o lakou a lilo ka maluhia o ka lakou mau aha hoolaulea i mea j haunaele. j 1 ka ike ana o Kaloka ī keia j poiuo uui a mamuli wale mai no ona ke kumu o keia hāunaele, nolaila, noopoo iho la oia e noho i ka.uhale a he mea makehewa wale lakou. Ma kekahi la ae noonoo! iho la ua Kaloka nei e hele holo-1 holo ma na huina alanui, nolaila j komo aku la oia maloko o koha rumi waiho kapa a mahope iho oj kona hoano-e ana i kona heleheleua j a* lilo i kauaka aoo, ua haalele ihoj la keia i ka halealii a hele lioloholo aku la ma na huina alaimi. Ia Kaloka i hiki aku ai ma kekahi wahi i noho ia e na kauaka j o ke kulaua haahaa, ua lohe aku la oia i ka hauwalaau o kekahi mau leo me ka hehe o ua aka, ua ia mea i hookuihe mai i koua mau kapuai wawae no ka hele aua aku no mua, a huli ae la oia a nana aku la ma kekahi wahi hakahaka o kekiihi hale a ike aku la oia i ke j kiuo o kekahi man wahiue ekolu e • 1 kaniailio ana me ke kuhi ana o ko' iakou limA i o a ia nei me ka hehe | oka lakou aka. Ua neenee aku la keia a kokoke me ko lakou ala ike ! ole mai iaia nei, a lohe aku la keia I 1 ka olelo a kekahi o keia poe wahiue. -'Malia o makea'ake wau • e mare me ke puhi palaoa « ka Moi. alaila, e ai mau āna wau i ka palaoa a Moi e«i mau ai i kela ame keia la " Wahi hoi a kekahi, "Kahalia! iua lnn waa e maie aua me ke kuke nui a ka Moi, aolei auei na'u e al na mea ai apau a ka Moi v ' A he:iha h 'i k. '.i uiakemake e ko maua poku?. l'a wau," wahv a ko laua wahi pukii i | pane mai .*i «ue ka uiinoaka, e lilo, owau ka wahuie a kv Moi, a e loaa

hoi iaia he keikikane ui i like ka j memele o kona ili e like me k'a hua alani a o kona lauoho i hapa i ke | gula a i hapa i ke dala, i kona wa | e uwe ai e lilo no kona mau kuiu I waimaka i momi, a i koiia wa e ' minoaka mai ai e mohala mai no na ula ohelohelo ma kona niau papalina me he opuu pua rosela no Salona." Mamuli o keia juanao o ko laua pokii ua lilo loa ia he mea no lakou e aka ai, a hookahi ka aka pu aua me Kaloka no keia mau mauao ana e lohe nei mai keia poe wahine aku. Nolaila hoailona iho la oia i ka hale apa i lohe ai 4 keia poe wahine a hoomau aku la ma kana huakai. » | Ika hōea ana o ka Moi i koua halealii ua kauoha aku la oia i j kona īlatbuku e hele mai imua I oua, a e like me ke kauoha, ku ana ka ilamuku imua o ka Moi a uiuau heaha ka makemake. Iloko oia wa i hoike aku ai ka Moi i koaa maliieltlf* ana poe apaue noho «na ma kekahi hale ana hoi i.lohe ai i na olelo hoomakeaka ma ka la mamua iho a I lawe m«i imua ona. j E like me ke kauoha pela no i : eleu aku ai ka Ilamuku a lie manawa ole ku ana oia imua o ka Moi me ua poe wahine Uei ekolu a kakou e ka mea heluhelu i ike mua aenei. I lakou mau kamailio ma ke ahiahi o Ika la mamua iho, aka aole loa | lakou i paue iki mai, 110 ia kumu ua hoike maoli aku la ka Moi i I kaua mau mea apau ana i lohe ai Ima ia ahiahi. Ika lohe ana o ua poe wahine nei i na mea apau ua kulolou like iho la ko lakou uiau poo ilalo, a o ka wa no ia o ka Moi i haawi aku ai.i ke kauoha i | kana puhi palaoa nui e mare me ka mua o keia poe wahine, a o kana kuke nui hoi me kekahi wahiue iho, a no ka muli loa o uaua aku la o Kaloka maluua oua a oiai oia hookahi ka wahine ui iwaena o lakou, apo aku la oia iaia a houi iho la a hoaahu aku la iaia i jke kapa moi a lilo ae la oia i Moi- ; wahiue no ke Aupuni o Peresia. I ka wa i ike ai kona mau kai- . kuaaua ua mare aku ko laua wahi pokii me ka Moi o Peresia, a ua ; manao hoi 4aua mamuli o ko laua mare ana me kekahi mau'kauwa koikoi a ka Moi o laua la hoi ke kiekie.aua, eia ka hoi o ko, laua pokii ka uiea i mare aku tne ka Moi nui o ke Aupuui o Petesia, : uoiaila, ua komo mai la ka lili a hoomAuhula iloko o laua a imi ilio la laua i alahele e make ai ko laua ' pokii. l'a kuka iho la laua i mea e tuake «i ko laua jx>kii a me ia manao uonohua iloko o laua ua huua : iho la laua a hiki i ka w« e hooko I ia ai ua manao awahua 4la. , I kela ame keia mauawa e hele mau mai aua laua e ik* i ko laua

pokii, me na helehelena ua apo aku ko laua walii pdTrria laua, a hookipa mai la tca ka rumi kalauou o ka Moi, a rQe he la he mau moiwahioe lakou apau na ka Moi. He mea oiaio mamuli o ka hana a keia mau T kaikuaana, paulele loa mai la ko laua pokiUJQ}aluna o laua auahooi ia ae hoi kona aloha 110 laua mamua o ka wa iiialu ae, uolaila,-i kekahi la ua npi aku keia ji kana kane, ka Moi. ina ppha ua ihiki kona mau kaikuaana ke lawe jia mai e ka Moi i mau wahine. kokua nona. Ua ae koke mai la ka Moi i ka makemake o kana Aliiwahine. i Mamuli o keia ae ia ana mai la o ikona mau kaikuaana ua piha loa oia me ka hauoli a ua hoike koke laku la oia i keia lohe ia laua. No ikona mau kaikuaana hoi i ko laua }ohe ana ua hauoli koke ae la lau«j a no ka mea ua h(ki mai ka mauawa e hooko ia ai ua kuko eleele iloko o ko laua puuwai no ko laua pokii, a me na helehelena o ka piha maalea uk hele aku la imua o ko laua pokii me na waimaka e hiolo makawalu aua ma ko laua* mau papalina, a no laua nei hoi ke kahe o ka waimaka hookahi ke kahe like ana. j Mahope iho o ka pau ana o na haaw'ina ehaeha i ili iho m:>luna o lakou, ua ap© aku la kekahi i kahi me ka piha hauoli nui me he la o lakou apau he mau wahine na ka Moi hookahi. Iloko o ua hapai ko laua pokii a i ka h&la ana o ua malama he lehukh» »ia hanau mii la oia he leeikikane ui. | lioko o keia wa o ka hanau o ko ~taua pokii aole loa he tke iki mai o kana kane Moi, a i ka haunu ana, oia iho la ka wa'.i hooko ia ai ke kuko eleele iloko o kona mau hoahanau nona, Ma'kahi o ke-keiki i hanau mai ua waiho aku laua he wahi keiki ilio ua make, a hoike ia aku la ka lohe i ka Moikane no keia mea. Ika lohe aoa oka Moi ua aui koua huhu a iloko oia wa i

ulu mai ai ka hoowahawaha ana iloko ona no kana wahine a pipili aku ia hoi kona naau maluua o IfcDna mau hoahanau. | I ka wa i loaa mai ai ke keiki i l?oua mau hoahanau ua manao kekahi o laua e pepehi a make aka o kekahi o laua ua paakiki loa oia aole e pepehi, aka, e lawe laua a iloko o kekahi lokowai e lana ana iloko o ka malapua a ka Moi alaila waiho malie iaia a hiki i kona make ana. Nolaila, i ka holo ana /j; keia manao iloko o laua» o kp laua wa no ia i hookomo iho ai i ke keiki iloko o kekahi ie a lawe aku la iaia a hookuu ma keia lokowai. Mahope iho o ka hala ana o kekahi mau hora aia hoi hele mai la ke kanaka malama malapua a ka Moi, a i kona ike ana i keia ie e lana hele ana iloko o kei* lokowai ua kii aku la oia. ! He mea e kona hikilele i kona ike ana iho e waiho ana he wahi kamaiki nooa na helēheleua ui i kia launa ole. Me na helehelena hauoli maluna o ke kanaka malama malapu t a ka Moi ua alawa ae la oi« ma o a maanei ina paha he poe kekahi e naua mai ana iaia, a i kona ike aua aole he p<.">e o kona w'a no ia i hv>i awiwi aku ai no kona haie uie ka piha hauoli nui. j \ No keia kauaka malama m»lapu» i a ka Moi aohe «na k«iki mai koua| i iu*ic .u i ka wahine a hiki wale i keu honi a kaua e ka mea heluhelu i ik« ae I*. uolailn, oiai laua iloko u ko laua mau la ha^ue»