Ke Kilohana o ka Malamalama, Volume II, Number 49, 18 December 1908 — HE MOOLELO KAAO NO MANU HULU GULA A I OLE KA UI NOHEA O KE KAKELA GULA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO MANU HULU GULA A I OLE KA UI NOHEA O KE KAKELA GULA

[Unuhiia e Moolale-a-Kauakanilehna.]

No ka pomaikai o ko makou poe 1 heluhelu ke pauee ia aku nei keia 1 nanea 'ooohala manawa o ke auj kahiko i maalo aku, a e hoomaka ' ana ko kaKou hooipo ana penei: j « He mauawa kuliu wale mamua| aku o ka hoomaka ana o keia moolelo, e uoho ana kekahi Moi me kana mau keikikane ekolu, a ua hala mua aku hoi kana wahine ma kela aoao mau o na mea ola kino uhaue apau. Aia ma kahi e pili pu aua me ka halealii kekahii malapua nani i piha me na pua like | ole o ke kula uo lakou ke ala j kupaoa waianuhea e moani mai aua | a puia ka lewa i ke onaona. a iwaena kouu o ua malapua ala e ; ku aoa kekahi kumulaau ohia e hoohua mai aua i na hua ohia gula i kela ame keia kau; a i ksr wa e oo' ai ua mau hua ohia gula āla e pau mua ana lakou i ka helu ia, aka, i ke kakahiaka ana ae ua lilo kekahi hua ohia gula. Ua lilo keia nalowale ana o kekahi hua ohia gula i mea e hoo» kaumaha ia ai ka noonoo o ka Moi, a 110 ia mea ua hooholo iho la oia i kona manao e haawi aku i ke kauoha i kana mau keiki mua elua no ke kiai ana malalo. o ka laau ohia i oa po apau. Nolaila, i ka uhi ana mai oka malu po maluna o ka aina ia ahiahi, ua hoouna aku la oia. i kana keiki hiapo iloko o ka malapua no ke ku kiai ana, ua kiai aku keia keiki me ka makaala a hiki no hoi i ka waena po ua upoi mai la ka makehiamoe nui maluna o kona mau lihilihi maka a haule aku la oia iloko o ka hiamoe kulipoiipo i ka aiua moeuhaue, a i kona ala ana ae i ke kakahiaka aia hoi ua lilo hou kekahi hua ohia gula a kopa makuakane me ka ike ole ia o ka mea nana i aihue. I ka lua mai o ka po ua hoonoho aku la ka Moi i ka lua o kana keiki no ke ku kiai ana i ka laau ohia, a e like no me na haawina pakalaki i loaa i kona hanau mua pela no hoi kona kaikaina, oiai i ka hiki aua mai o na hora o ke aumoe ua paahia ioa ia iho la keia i ka hiamoe, a i kona puoho ana ae i ke kakahiaka nui aia hoi ua lilo hou no kekahi hua ohia gula puuahele a kona makuakane Moi me ka ike ole ia o ka mea nana e aihue nei.

Mamuli o keia lilo mau o n« haa ohia me ka loaa ole he wahi moali meheu o ka mea naua e aihue mau nei, ua lilo ia i kumu nui e hookaomaha loa ia ai ka Moi, a i

kekahi la ua nonoi mai la kana keikikaue muli loa i koua makuakaue Moi e ae aku oia nana e ku kiai ia po iho. Aole i pane aku ka Moi i ke noi a kana keiki muli, aka ua kulou iho'la oia 'Halo me ka naau kaumaha e noonoo ana hoi i ka mea pono ana e hana aku ai, oiai he wahi keiki piha eu a ano hupo keia ana a aole paha e hiki pouo ana iaia ke ku kiai, no ka mea, wihi ana i namunamu iho ai, * hiki ole ka hoi i kona mau hanau mua ke ku kiai oiai he mau lala ko iaua i piha me ka ikaika a he eleu t 110 hoi ma na ano apau eia uae ua ■ hoohoka ia mai ka laua kiai maka- J ala ana, oki loa aku hoi keia wahi ' keiki piha eu hupo nui wale. a I j*hea la e hiki ai i keia wahi keiki

I kalohe a'u ke kiai a loa& ka mea I nana e aihue mau nei i kuu mau : hua ohia gula punahele, a i mea e ' pau ai ke koi hoohune ana a kana I wahi kalohe, nolaila, na ae aku la | ola Fke noTa kana keiki muli. j I ka uhi ana mai p na eheu lanoanookapo inaluna okaili o

ka hooaa, a hepo malie a kalae no hoi ia, oa hele aku la ua wahi keiki piha eo oei a malalo o ka malu o |oa laau ohia oei a noho iho la me ike kia! makaala loa aoa i ka mea j naoa e aihue oei ka ohia guiā a kooa makuākaoe Moi, me ka ae ole aoa e nohoalii mai o makehiamoe maluna o kooa mao lihilihi maka, no ka mea, ua ulu mai la iloko ooa ka 000000 mamuli paha oka' paohia aoa i ka hiamoe ke kumu i loaa ole ai i kooa mau hanao mua ka aihue hua ohia, a me ia maoao e oalu aoa iloko iho ooa ua hooholo iho la oia e kiai makaala loa, aole oia e hiamoe a loaa keia aihue oui wale. Me ia maoao koa iloko ooa ua ku kiai ] aku la keia me ka pili ole o ka j maka a aoeane i ka waena po, a i !ke kani ana oka hora 12 ua tōtje | aku la keia i ke kapalulu o kekahi mea iloko o ka lewa, a i kona alawa ana ae iiuoa ua ike aku la oia i |kekahi maou e lele hoolai mai ana I a kau iho la maluna o ka laau ohia, a o.kona hulu he gula wale no maike poo a na wawae. Ui» kau iho la ua maou hhlu gula oei maluoa o kekahi lala o ka laau ohia a kiko aku la i kekahi hua ohia a paa ma kona ouku, a me ka eleu nui i lena ae ai ua wahi keiki eo nei i kana kakaka a pana aku la i kana pūa a ku kekahi hulu o ua manu ala a haule iho la i ka honua, a lele aku la oo hoi ka maou hulu gula oo kooa wahi i hele mai ai. He manu ka ka mea nana e aihue nei ka ohia gula a ' kuu makuakane Moi, wahi a ua wahi keiki oei, loaa pono oe ia'o i keia po, koe wale oo hoi ke ku ole aoa aku nei a make. Lalau iho la ke kanaka opio i kahulu gula a hoi aku la no ka hooluolu aoa ma|

kooa rnmi moe, a i ke kakahiaka aoa ae na hele aku la keia a imua o kona makuakane Moi a hoike I aku ta i oa mea apau ana i ike ai Ima kaaa huakai ku kiai ma ka po ! mamua Iho, e like me ka kaua i ike ! aenei e ka mea heluhelu, me ka ; haawi pu ana aku i ua hulu gula | ala i ka Moi i hoike hoi no ka oiaio o kana mea i ike ai. I ka !obe ana o ka Moi i na olelo apau a katia keiki muli atne kona īke pu ana boi i ka hula gula o aa mauu kupauaha nei, ua kahea koke ae la oia i koua aha kuhina e

| aka la ka Moi i ke kumu aoi o kona kahea iotli lakou e akoakoa mai, a ua kukala like mai la koaa mau kuhioa ua oi aku ka waiwai o keia hulu gula hookahi mamua o ke aopuni holookoa. "loa io pela," wabi a ka Mpi, "i' iua ua oi aku ka waiwai o keia hulu gula hookahi mamua o kuu aupuni oei, alaila, he mea pono e loaa ia'a k» mauu holookoa, oiai heaha auanei km «miwai o keia hulu hookahi/' Mamuli o keia mau olelo a kooa

mao knhii.a ua hooholo iho la v ka e hooona'akti i kaaa keiki no ka huli aoa ia Mami Hula Gula. Ua haalele iho la ke keiki hiapo a ka Moi a hele aku la ma | kalna huakai huli me ka manaolana ilbko ona e loaa ana o Manu Hulu Gtsla i|iia. He mile hookahi paha keia hele ana a ia nei ua halawai mai la me kona ike kekahi wahi Alopeka e noho ana ma ka hu'a o 'ka ulukau. a o kona wa no ia i I kau pololei aka ai i kana pu | raipela, a oia no ka wa o ua wahi holoholona nei i pane mai ai: "Mjai ki mai oe ia'u i ka pu, « na'u e kuhikuhi aku ia oe i kahi e loaa ai kau mea e huli nei. Eia oe ma ke alahele e hoea aku ai i kahi o ka &LftotD Hulu Gula, a i keia

aua oe i kekahi wahi kaiihale a inalaila e ku ana he <el|U 2tale hooklpa ma kela d ma keia aoAo o ke alanui, he hookahi o keia i kauluwela me na kukui a he tiui ka lealea ame ka hauoli o na poe o loJao, aka, mai komo oe iloko o keia e kipa aku oe ma

kekahi b/ale a malaila oe e hoaumoe iho ai, he wahi hale pelapela ia a kupooo iole i kou kulaoa.'' iNokiia mau olelo a kahi Alopeka ua hoopahaohao loa ia ka noonoo o ke kanaka opio me ka piiana ana ae: "He hiki no ka hoi i keia wahi holoholona naaupo ke I kamailio e like me ke kanaka, a pehea la i hiki ai i keia holoholona | naaupo ke haawi mai .ia'u i na a'o [ ana o keia ano?" a hoomau aku la no oia i ka hele ana a kokoke loa a ki aku la i ua wahi Alopeka uei i kana pu, aka, ua hala nae kana ki aaa & nalo aku la kahi Alopeka me ke ku o ka huelo iluna iloko o ka uluUuku. " ] ] Mahope iho o keia hoohoka ia I ana o ua Keikiaiii nei. ua hoomau i aku la no oia i ka hele ana no mua ma kona alahele, a ahiahi no hoi ua hoea aku la oia no ua~ wahi kauhale ala ma kahi e ku ana elua hale hookipa, a m<iK;ko o kekahi hale e kani asa na leo mele me ka haa ana a he nui ka lealea me ka e malama ia ana, a ma kekahi hale lioi he laiku wale no a he pelapeia no hoi. "He hupo maoli paha ao," wahi a ua KeikiaUi nei, "ina wau e kipa ana iloko o keia wahi hale peiapela a lepo no hoi, oiai kela hale ma kela aoao mai he nani a ke lohe nei au i na leo mele hauoii." Me keia mauao iloko oua ua komo aku la oia iloko o ka rumi hulahula a maloko oia hale oia i noho ai iloko o ka leaiea

me ka hauoli, e ai a e inu ana ame oa hana lapuwale e ae be nui iloko 0 ka uhaai, a poina pu ae la kona noonoo ana no ka Manu Hulu Gula, kona makuakane Moi ame kona aupuni. He mnoawa loihi i hala ae a i ka hoi ole ana ak,u o ke keikl mua, ua aku la ka lua o na keiki a hele aku la uaa koua alahele huli i ka MBnu Hulu Gula. A e like nc me kona hauau mua pela no hoi keia. Ua halawai mai la me ia kahLAlopeka a haawi mai la uia i n#leuhikuhi ame na a'o ana, aka nae, anle i hoolohe ia 'aku, o na hana uo a koua hanau mua pela no I hoi keia. Ua hoea aku la oia ma | ktfbi e ku ana ua mau iiale nei a tua ka puka auiaui o ka hale 1 piba i ua lealeu lue na hauoli ana e iiiiinai ana kona kaikuaan*, a i kona ike aua mai i kona pokii ua kahea mai la oia laia e komo aku. Aole hiki iaia ke pale ae i ke kono a kana hauau mua, aka, ua punihei •ku la oia i na hoowalewale ia mai a poholo ana iloko, a poina pu ae la iea mea e pili ana i kaua huakai imi ia Mauu Hulu Oula. a o na leaXH«me na hauoli ana iluko o ka uouolu o aa haua ekaeka oia kaua i apo aku ai, a hookahi ka lealea pu ana me koua hanau mua me na wahine ui o ua wahi kaubal« nei, a pau ae la ua hoomaoao inano ko laua makua Moi. (Aoleipaa.)