Ke Kilohana o ka Malamalama, Volume III, Number 27, 30 July 1909 — HE MOOLELO WALOHIA NO BENI Ka Hooilina Moi Nalowale A I OLE Ke Kupueu o ka Hooilo [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO BENI Ka Hooilina Moi Nalowale A I OLE Ke Kupueu o ka Hooilo

(Unahiia e Hoo'ale-a-Kauakauilehua.)

Ku iho la ka kakou Berii no kekahi mau sekoua uie ka nalu nui aua īlnko oua no kana mea e hana ai. a mamuli o ka pau ole q kona pohihihi no keia kino hoopaiiaohao ua boi tnai la oia no kahi o ke ahi e a aku ana. Ua hiki hou ole iaia ke moē no ia koena po a hookahi mea nui iioko ona o ke ao ae o ua laala. Ma ke kakahiaka nui a mahope iho o ka pau o kana paina, ua hooholo iho la oia iloko ona e hele oia e huli i ka mea nona keia kino hoopahaohao ina paha e loaa ana iaia ma kona kino maoli a i ole o kooa mau iwi paha, nolaila me ia manao paa i loaa ia Beui ua komo hou aku la oia iloko o ua kakela kamahao ala a hele aku la oia e noii pono ma na paia o ua kakela aia ma kaiii hoi aua i ike mau ai i ka maalo o ua kino wailua ala. Ua | hoomau aku la uo keia i ka liuli | heie aua a hiki ma kekahi wahi ) kuoiio o ua bale nla, a lohe h' u aku la no keia i ka haiulu o keia mēa i like loa kona halulu me kekahi waileie, nolaiia ua ku iho la oia me ka hoolono ana o kona mau pūka pepeiao i kahi o ka halulu ana e lohe uei. Ma kona hooma-

opopo ana eia mamua pono ona keia bal ulu ana e lobe nei, mamuli oia hooiaio ana pela ua nee hou aku la keia no mua a h»ki i kona kaa pono ana malalo o kekahi pio i ulu ia kona mau paia e na lau naheiehele, aia hoi, ua hoohlkilele ia oia i ka ike ana aku he wahi kuahu a ma ka aoao o ua wahi kuahu ala e ku ana ke kii mahala o Maria me ke kea i hele a ulu ia e ka limu, a hoomanao ae la ofn iloko ona he wahi keia 110 na 'lii iloko o ia au e pule ai. Kulu iho la kona mau waimaka a liaule iho la kona mau kuli i ka honua a hoomaikai ae la oia i ka mea nana i hana i klani me ka honua. Iloko o keia wa ana e pule ana ua kau mai la imua ona na heleheleua o kotia makuahine aole ia he mea okoa aku, aka, oia no ka o ka ohaua alii o Sekokia, a na keia haawina pahaohao i haawe hou iho' i ke kauuiaha Huna ona a uwe ae 1a oia me ka welenia. Ua nalohia | aku kona mau uoonoo kanaka mai | iaia aku ua kupouli mai la ke aloha i iloko ona no na helehelena o ka mea ana i aloha ai, a oiai oia he wahi keiki ilihune e kuewa wale aiia uo ma ka ili o ka h<9tua owai hoi ka mea nana e hoomaopopo ae oia kekahi o na pua alii o Sekokia, a uwe hou ae la oia me ka ehaeha nui. Ia Beni e hookahe ana j kona mau waimaka iloko o ka ehaeha nui, aia boi, hoopa ana kekahi meii ma kona poohiwi a ia wa oia i huli ae ai a nana a ike aku la oia i na helehelena o kekahi wahine ui i ke kulou ana iho me na mitnaka o'.u lu mak iia mm helehelena % nui mai la oia i kona I:ma i«ia uei e ku ae iluna a hooko ae la no hoi

| keia me ka'eleu nui, eia nae ka i mea nana i hooi loa aku i ke paI haohao iloko o Beui Hurasa o ka j nalowale honua aua iho o ua wahine ala o ka aahu keokeo a nana ae la oia ma o a maanei o na paia o ua kakela ala aohe mea kino i ana e ike ana. | ! Me keia mau haawina hoopahao-j hao i ili iho maluna o Beni Hurasa j ua hookolo aku la oia i ka mea I uona ke kiuo pahaoha> ana i ike ai l ma kekahi alapii pohaku e moe j pololei ana no luna o ua kakela j ali. Ia Beni i hiki aku ai ma ke j anuu hope loa o ua alapii pohaku | ala ua hoopuiwa ia mai oia i kona ike aua aku e ku mai ana mamua > pono oua iloko o kekahi rumi he i pakaukau mahala a ma ka aoao o ! ua pakaukau ala e ku ana kekahi I moe.Mona hoi ua hiohiona e hoikej niai nna he mau makahiki lehulehu i wale kona ku ana mālaila me ka f moe ole ia e kēkahi kino kanaka. 1

Ua komo loa aku la keia iloko o j ua rumi ala a naoa ae la keia ma kona mau paia a ike aku la keia i kekahi k»i i peua noeau ia e kau ana, a no kona iini ioa e ike i ka mea noua keia kii ua lalau iho la oia a naua iho la. He mea e kona puiwa i kona ike ana iho i na helehelena o ke kino wailua aua i ike ai maloko o ua kii ala a ma kona aoao e ku aua kekahi kanaka o ke kulana naita. Na kona ike ana i, keia kii hoopahaohao i hoala m&i ij ka uoonoo iloko ona o ka rumi paha keia o ua kino wailua nei ana i ike ai, a mahope o kona. noonoo pouo aua i kana mea e hana ai ya hooholo iho la oia iloko ona e noho oia maloko o keia rumi. Me keia (uanao iloko o Beui i hoi hou aku ai oia no ka halihali ana mai i kana aiau niea ai uo loko o keia rumi, oiai ua ike iho la oia he wahi leupouo loa keia noua e uoho ai a oa hiki hoi iaia ke ike aku i kela me keia wahi o ka aina. Muhope iho o kana halihali ana i i kana mau inea ai, ua hoomaemae | la keia i ua rumi ala a i ka mae-1 mae ana ae me he ala e hoike mai; ana kona mau paia ua hoi hou mai | koua mau la e noho ia ana e ke kino kanaka. | I ka maemae aua ae a pau pono! na hemahema o ke kamahele ua noho iho la keia e hoopiha i ka lua 0 ka inaina oiai ua hele mai la o loko ahakahaka.. Mahope iho o ka pau ana o kana |ai ana ua ala wale mai la uo iloko :oiu na uoonoo aua no ka hele aua | aku e huli iua |\aha he mau rutui | hou aku lualoko o keia kakela | kamahao, me ia manao iloko ona 1 ku ae at oia £.hele aku la e huli, |a he mea oiaio ua loaa io aku nō ia i Beui kekahi puka inahopē pono o j ua rumi uioe ala a i kona wehe ana |ae ua ike iho la oia i kekahi alapii i pohaku e moe pololei aua mahope o |uakakēla ala, nolāila ua iho aku jla no keia a hiki i koua ike aua i ke kahe o ka wai o kekahi muliwai

a mamuli v kona ike ana i keia kahawai n i ia raea i hooia mai o keia ka haluiu kahawai aua i lohe ai iaa iia ra i hala ae. Ua ku i!io la ka kakou kamahele e nana |ane i ka nani o ka aina e vraibo kahela mai ana imua ona a me korja l.ulanakauhale hoi e oni mai ana i nua ona ma kae o ka nuku 0| ka muliwai aua e kilohi nei i k/naui o kona mau wai lele, tia ke&mau haawina pahaohao iahia onā ume mai i kona mau waimaka ā hu mai la ke aloha i ka aiua ame kona lahui kanaka. O ke|a kakela a Beni e noho nei aia ia iluna pono o kekahi puu, a ma k.ikela ua hiki i ke kauiaheie kejikt i na wahi ka aina, a |pek keia a kftkou e ka mea he)uheta e ike aenei. Mahope ilio o ko Beni makaikai ana i keia mau mea apau ua lioi mai la oU uo kona wafhi rurai a mahope ilvo o kona lioopouoponōi ana i kona wahi moe ua haule iho la keia t»iolani me Niolopua. Iwaeaa konu o ka po ua ike aku la o Beni ma ka hihio i ka oili ana mai o keia vvahine ui mailoko mai o na paija kupanaha o ua rumi ala ana e moe nei, hele pololei mai la oia a m& kalli o ke pakaukau e k-u ana, alaila, kuuwelu iii'o la oia i kona laWoiio uliuli li*poiima kona aoao a hoomaka ilio la oia e kahi me he la e aua oia no ka hoi u:ai e moe. .Mahope iho oka pau aiia o ke kahi aua a ua .\vahiue ila i koua lauoho ua ku ae la oia a hele mai la no ka uioe a

a iaia i hookokoke loa mai ai i ka moe ua ike iho la oia i ka moe o keia kauaka, naua i hookuemi hou aku i ua kino hoopahaohao ala i hope a neenee ae la oia aku ma ke poo o Beni me ka halea pouo o koua mau helehelena nohea maluna o ka mea noua keia moolelo walohia. No Beni ke ike nei oia i na mea apau. Mahppe iho oke ku iki ana iho o ua wahiue ala ua wehe ae la oia i omole mailoko ae o koua lole a hookulu iho la i kekahi kulu wai oua omole ala ma ko ia nei poo tne ka hoopuka pu aua ae i keia maii huaolelo e poiua ole ai i ke kamahele: . "E ka Naita a ke koa lua oie, ka mea hoiia ko Sekokia nei e haalulu uei 4 ano ua hiki mai la oe i ka pahu hopu e hooko ia ai ,kou iini, nolaila, ko poni nei au ia oe i Moi no Sekoikia a e lilo oe i-Moi helu ma ka oluolu i kou mau makaaiuana."

Kulou iho la oia e honi i ua heleheleiia o ka kakou Beni a ob vsa uo hoi ia a Beni i puili ae ai a puiwa li,)a ae U oia a ike iho la oia he hihio wale no ka keia, Aka nae uianiuli o ka loaa ana iaia o keia hihio ua hiki pono-ole iaia ke moe, ua aU mai la-ua ooouoo like ole iloko oua heaha Ta ka hopena o keia mau haawina pahaohao aiia e ike nei ma keia kakela. He mau i mea oiaio anei keia? Me ia uiau noonoo like ole e lauwili aua iloko oiia, oia kana i olelo ilio ai. owai] hoi ka mea nona keia kino hoo-1 j)ābaohjio? He uhane daiiuouio anei uo ka po a i ole he hoola paha? A oiai uo oia e uooueo ma i keia mau uiea ua haule hou iho la uo oia hiaiuH\ aia hoi, ua ike hou aku la kona uhaue i ka mek uona ke kino pahaohao i ke komo ana mai iua ka puka a hek mai la oia a uia kahi a l:kni e luoe ana ku iho ia oia a liuiiu huli ae la oia a hele aku la a noho ma ke pakaukau mabaU. ia wa i aU «e ai to Beui uhaue a uoho

iluna o kahi raoe, lialiu p*mo aku la kona mau helehelena i ka wahine nona na heleiielma ni imua ona a pane akn la: 4'K ke kino nona ke pahaohao, ua hana hewa aku anei au in m ou? Owai kou inoa kau ha; < ma keia kakela kamahao, oluolu «k e hoike mai ia'u?" "K ka Naita, ua hoike mai kou mau !ielehelena i ke koa ame ka wiwoole, aia ou na helehelena o -kou makuahiioe ka mea hoi a'u i lei hookahi ai ma keia mau kula panoa, aohe he mea okoa ae nana i hookomo aku i ka manao iloko o kela kaikamahine opiopio e alakai mai ia oe ma keia wahi. aka na'u no ia, oiai ua ike au eia kou-i ola ke imi ia nei e lumai aku i ka iiohonu o keia ola honua ana.' iioike aku wau ia oe, o kela kaika- ! mahine opiopio nana oe i hoopakele I aole oia he kaikamahine ukoa aku, ■ aka, o kau kaikamahine 110 ia, eia'i nae ua konio ka makemake iloko l oua nou i kane naua, a mamuli 110 | o kuu aloha ia oe i huli mai la wau ia oe a loaa iho la i keia rumi, ka ruini hoi a'u i hoohala ai i ko'u mau la opio me k<? kupunakaue o oukou, a owau uei la e ku aku nei

imua ou owau pouoi 110 ko oukou kupunawahiue, a o ko iuākuahine o ka'u kaikamahine prbuoi no ia i iawe Uanai ia e kekahi o ko'u Juau ohaua, a polaila, e ka Naita o ke Kea Ulaula, ma ka la apopo e kii ia mai ai oe, a ma ka la apopo e loaa ai ia oe ka lauakila maluna ou mau pokii. O ka'u wale no ia oe e iiuu uioopuna a i loaa ka lauakī'la ma kou aoao mai hanaiuo oe i ou mau pokii, ua pohihihi lak <u pou a mamuli o ka manaoino o ke Kilokilo Melika i loaa mai ai keia haawiua poino iwaeua iho o oukou, aka e haulehia aua kona mau manaoino apau, a e lanakila mau loa aku r.o oe. Nolaila» e hoolohe loa oe a malama pono hoi i ka'u. mau kauoha apau." Mamua ae o ka hiki ana i ko Beni uhaue ke paue hou aku, aia hoi, ua nalowale aku la ua kino pahaohao ala a puoho iuo ae la uo hoi o Betii mai kona hiamoe ae. (Aole i pau.)