Ka Lanakila, Volume I, Number 4, 22 July 1909 — HOOHALAHALA NA HAUMANA O KE KULA O KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

HOOHALAHALA NA HAUMANA O KE KULA O KAMEHAMEHA.

Eia he mau leta i lioolahaia ae maloko o ka nupepa namu kakahiaka i keia mau la iho nei mai na haumana, mai o ke Kula o Kamehameha, e hoohalahala ana no ka lawa kupono ole o ka ai e haawiia nei i na keiki o loko o ke kula, ko lakou holomalu iloko o na halekuai, Pake e kuai ai i mau mea ai no ka pololi, a me ka lawa ole o na haawina e a'o ia nei lakou no ka hoonaauao ana. Ua nonoi aku na keiki i ke pō'o-kumu nui no k'a hoomahuahua ana i ko lakou haawina ai, aka, ua hoole ia mai ia noi mamuli o ke kumu, oia ka lawa ole o ka haawina dala i hookaawaleia no na hoolilo o ke kula. Ua ha'oha'o loa kekahi mau haumana kahiko no ka nele ana o keia kula me ka haawina dala e lawa ai l?ona mau hoolilo, e hiki ai ke malamaia na keiki a he loaa hoi ia lakou na hoonaauao kupono ana. Eia keia kula malalo o na -hooponopono ana a na kahu 'malama o ka waiwai o Mrs. Pauahi Bihopa ? nona ka huina waiwai i'o i oi aku mamua o ka elua miliona dala me kona mau loaa makahiki mahuahua. a mailoko aku o kona

mau loaa ke ukuia nei lie heluna nui o na tausani dala a oi o ka makahiki i na kahu inalama waiwai, oia hoi, he $300 ka uku o ke kahu malama waiwai no ka mahina hookahi. A mailoko pu aku nohoi o na loaa makahiki o ka waiwai o ke Aliiwahine Pauahi i aneane i ka hookahi miliona dala 7 e ukuia nei na hoolilo puu nui 110 na kumukula e a'o nei i na keiki ma na wahi'ike pihipihi; a me ia mau pomaikai nui nae a ka Makuahine Alii Pauahi i haawi lokomaikai mai ai no ka* hoohaauao ana i na opuu hou a me na kamaiki o kona aina> o kahi hunahuna uuku wale no ke hanaiia nei ia lakou me ke kokua pu aku no o na makua i ko lakou mau uku kula, a o ka pokeokeo ame ke kupai ia lakou 'la. Nawai nohoi e ole ka pololi a holomalu i na halekuai Pake e kuai mea ai ai, koe aku paha na keiki i nele maoli me kahi lako. Aloha no! 0 ke alahele maikai wale' no e loaa ai i na opio o keia kula ka malama kuponoia ana, a e loaa ai hoi na kumu a'o no ka hoonaauao ana i na keiki ma na ike kiekie e holomua ai lakou ma na hana iloko o ko lakou aina knlaiwi, aole hoi me na ike omilumilu e noho kauwa aku ai malalo 0 kahi, oia no ka waiho ana aku o na opio o keia kula ame ko lakou mau makua paha i nā hoohalahala imua o na hoa o ka Papa Kahu Waiwai na lakou e noonoo i ka mea kupono, ina paha no ka hoemi i ko-lakou mau uku, a no ke kapae paha i kekahi mau hoa, a hoonoho ae i poe hou ma ko lakou mau hakahaka, i mea e hoemiia ai na hoolilo a e loaa ai ka holomua i ke kula. Ma na kula kiekie he nui o ke ao nei, ua ikeia ka hookohuia ana o na haumana kahiko o ke kula i mau kahu malama waiwai, o lakou ka poe nana e hooponopona no ka holomua, oiai, o lakou kai ike i ke ano o'ko lakou hoonaauāoia ana ame na mea apau. Nolaila, o ka hookohuia o na haumana o kekahi kula okoa ma ia kulana, he hana ano kapakahiia, a he mea hoi e hoemiia ai ka holomua o ua kula 'la a lilo ma kekahi kula ka hooikaika ana. Ma- ka aoao o KA LANAKILA, ke akenui nei e hai aku i keia malalo iho nei: E ka opio ma ke kula, he oi aku kou pono ame kou lanakila ke hoowiwi oe i kou kino a hoonui aku i ka mōmona ma kou puniu, a no ka mea, o keia mau la ou ma ke kula oia wale no na la i maopopo maoli kou omo ana i kela waiu aiai o ka ike; a ke hala ia mau la, alaila, e komo aku ana oe iloko o na la o ka hana, na la hoi e hoike ae ai oe i ka ike au i omo lioomanawanui ai. E na pua, na kamaiki, na opio o ke one hanau o K4 IiANAKILA, ke kono aku nei keia Pepa ia oukou e nana aku a e ninaninau i ke ano o na la opio o ka imi naauao ana o keia poe keonimana malalo iho nei, he Puali keia o na kamaiki iloko o ka hune o ka imi ana i ka ike, iloko o na la i hala, a ke nana aku i ano o.ko lakou imi naauao ana ua like ko lakou iini i ka ike me ka iini o ke koa oiaio maluna o ke kahua-

kaua no ka pulama ana i ka hanohano o kona aina, a i ka hoomau ana hoi i ka welo ana o kona hae imua o na papalina oka makani. E huli aku a nana i xia Mea t Hanohano Wiliama Kale Aki ame Jos. M. Poepoe 'na kakaolelo kaulana ma ke kanawai, na Mēa Hanohano na Lunakanawai John Wiliama Kalua me John Lota Knulukou, na Lunakanawai Samuel Hookano ame Robata Makahalupa, na Alakai Panaua S. M. Kanakanui, J. K. Kahookele ame lea Liona o na Kona G. P. Kamauoha, a he lehulehu o na opio oia mau la i hoomanawanui i ka ike, a i lilo i mau kuKui olino no ko leakou aina. Nolaila, kau nuiia ka ike, inu nui aku i kona mau wai aiai, a e kapae mau loa aku i na ao pouli e maalo ae ana mamua o ka La o kou imi naauao ana; a e hooikaika e lilo i haumana alakai ma ke kula, a hala ae ia inau la, alaila, e hele aku i ko keia ao e hoike i kau mea i loaa. Eia ka kekahi o na liaumana o ke Kula Nui o lela i olelo ai 110 kona ike mauia ma kona wa ai e ai ana he hookahi apana palaoa, hookahi huamoa ame ke kiaha wai i kela ame keia ai ana: "I hele mai nei au no ka pololi i ka ike, aole no ka pololi i ka mea ai.A ua lilo i keia keiki ka helu ekahi o kona papa ma ka makahiki o kona puka ana. A i keia wa oia Ka Agena Nui o ka Hui Waiubata Nui o Nu īoka. E pulama nui i ka ike, a e hoonui aku.