Ka Lanakila, Volume I, Number 5, 29 July 1909 — Ka Hi Aohea Takakone-sui KA HUIHUI HOKU OLINO O PEKINA a i ole O ka Mahina Kau Ahiahi o na Kapawai o ka Muliwai Ialu. [ARTICLE]

Ka Hi Aohea Takakone-sui

KA HUIHUI HOKU OLINO O PEKINA a i ole O ka Mahina Kau Ahiahi o na Kapawai o ka Muliwai Ialu.

Ka La Hiki Aumoe o Pin-lana-Ho ame ke Anuenue Oili Wanaao o Sana-Hei-Wei.

[Kakauia e llurrieane] MOKUNA 11. Hana-kolohe o Auso i ka Pale Uhimaka o ka Wahine— Komo Hou Iloko o ka Pilikia.

"Me ka hookauhia ole iho, o ko ianoi (Kapona) pano koke aku. la 'no ia: 'E hoopau oe i kou manao like loa oko laua mau helohelona i kahi amo kahi. Ue iia-ula nao hoi ko ianoi ili, a he halona ano kookoo pu hoi ko iala, aia malaila ka liko ole, aka, ma na 100 ame na kamailio ana, ua liko loa.' Mamuli o koia mau olelo a ianei, ua pau ae la ko ua Pakipa noi hou ana, a o ko maua puka mai la no hoi ia hole no kahi o ke Kanikela P( k lekane. A lioea maua ilaila iloko o kekahi rumi hookipa akea, malaila maua i hookipa ia aku ai me ka maluliia, a ua hoike ia aku la no hoi imua o ke Kanikola na moa apau a'u i hana ai. Ua mahalo mai la oia ma kokahi, a ma kokahi moa hoi, ua a'o ikaika mai la oia ia'u no ko'n woho ana i ka uhi-maka o ka wahino Ua hala he mau hora o ko makou kamakamilio pu ana. alaila, huli hou mai nei maua no ka moku noi i loaa ai i ko Kapena ka i aina-awakea mo ka malamamoku. " Aia hoi, i ko niaua holo ana mai a hiki i ka huina o 11 a alanui e hoea mai ai i ka uwapo waapa, iko mai la, no au i kalii kanaka nana i papa mai ia'u, aole au e pono e wehe i ka uhi-maka o ka waliino. Nana hoomau mai la kola ia'u, a hiki maua ma kona wahi e ku ana, o ko iala anehe koko mai la no ia e hopu mai ia'u, aka, e unuhi koke ae ana ke Kapona nei i ka hae Pelekane mai loko ae o kona poli a lioouhi mai la inaluna o/u, a huki pu ae la no hoi i kana pahi mai

loko ao o ka wa-hi a kau pono ak'u 3a imua o ke alo o ua wahi-kauaka ikm. A ia wa no au i ike aku ai i ka ekekei ana aku o kona mau lima a ku hoolehelehe kii mai Ja, nie ka huli ana ae a kamailio aku la i kekalii poe e pili ana no'u, aka nae, aohe o inaua nana aku a aui hou aku i hope, oia mau ka pololei o ka maua hele imua. 0 loko nae o'u, ua hele a pilia haalulu i ka maka'u. "Oi kiauau ko inaua a kau iluna o ka waapa, olapa na lioe i ka ilikai, akahi 110 a akakuu mai ko'u īnanao hopohopo, aka, ke weliweli 'la nae au i ka uhai ia mai e na niakai maluna o ka waapa a hoea i ka moku nei. A ano, i keia wa ua lioopaa iho au i ko'u manao aole au e holo hou i uka, no ka mea, ua pakele au me ke akelekele ma keia hana ana, a ina palia au e holo hou aku ana i uka, e hooia mai ana kekahi poe e ae i ike ia'u, o ku'u hopu ia mai 110 ia a paa. Ile haohao nae ko'u i ka ianei olelo ana aku nei i ka Pakipa, lie elua o ian<M mau kanaka like ]oa, ua like ma na leo a ma na kamailio ana, a nia na ano wale no ka. like ole, he lia-ula ka ko'u ano, a he keokeo pu lioi ko ku'u kokoolua, a ke nana nei nae au aole kahi niea-i like me ko u ano iwaena oukou.'' No keia mau olelo a ianei, ua hu ae la ka aka a na {>oe apau, a aka ]>u n<> hoi me ke Kapena. lie po okaikai keia, ke, uwe hone nri na kaula likini o ka moku i ka noua (; ka makani, a ke uhi paapu mai la na ao hakumakunia panoj)ano i ka poiuiu o ka lewa me na kulu paka-ua eloelo e liana mao ole ana, ** keia uui i pakola -i maMokim mahiehie maikai ia Auno oiai ia e hiolani ana, ua ike iho la ia, aole na ''kaiko" e hanu mai ana mahope 0 koua melieu, oiai keia ino e holapu ana. Aohe a ianei haupu ana ae no kahi moku uuku liolo moana ame Kona mau hoa aukai, lilo aku la keia me ka aina pahaohao o Niolopua ame kana mau hoommea kamahao. Ma ke kakaliiaka nui o kekahi la ae, hekau mai la ka malio, makemake iho la ka inalama-moku e holo i uka o ka ama no ka hoohala maiiawa ana, nolaila, hoike aku la oia ia manao ona i ke Kapena, a, oia kana i olelo mai ai: Ina oe e holo ana no uka, e lawe pu oe ia Auso, c kipa olua ma ka Ilolele helu 10, e ku ala ma ke Aliinui Alo. A ina e ninnu in nnii, iui lioeo mua al<u no aiiei keia kanaka ilaila nia ka la inehinei, o hoolo aku oc ii o leaniiiilio al<u 110 hoi o.> ( > 1 ik<> 1M( . |<a'u m «i 1 kiuniiilio ai inoliinei. Manma nae o kou liolo ana, .> leahea aku oc ia Anso o liHo niai inahopp ni>i, i hiki ai in kauu ke hoano e i kona mau h ( .l(>lu>lena me lea palaoa niaka, i lilo ai oia i inea keokoo pu, aole hoi o lik<> īne kona ano a maua i hole ai īnohinei." A«> niai 1« ka malama-inoku. nolaila kalioa ia aku a o Aiiso o holo mai no ka rumi o 1«> Kapena, no ka hamo puna palaoa maka ana aku i kona man papalina a k( ' oke °. a na kanoha pu ia aku la no lioi ke kuane mu e lawo mai i hapa oko palaoa aoae waliwali maikai.

A i ka makaukau ana o na lako apau, ua hoomaka koke-ia iho la ka haiia ana, ua loli ao la ko ianei mau holohelona a kuliko loa nae ka ko Kapona īima i īnanao muā ai. Mā ka iko āku a na moa apau, oia niau 110 kona āno kahiko, a ma ko walo ana uo ka īnoa i ano o ae ai, aka, o lilo ana no nao ia i nioa lioohewahewa no ka poe i ike īuua 010 i koia niau hana, o kulii ana 110 lakou he kanaka okoa 110 koia, a he kanaka okoa 110 ka moa i lole nma i uka nia ka la i hala. Aole no lioi o nelo ana ko ka lehulehu hooniaopopo mai, ua iele mua ko Kapona, a o ko ka malaina-moku la lele uwaki koia mo kona poe kanaka. Nolaila, kauoha ia aku la o Auno e 1010 hou i uka me ka malama-moku o like nio ka makemake o ke Kapona, a e ukali ma na wahi apau ana e hele ai. He oiaio. ua piha o Auso me ka maka'u.-no keia hoolele hou ia ana ona i uka, aka, aole e hiki iaia ke pale ae i ka leo kauoha a ke Kapena, hookahi no ana hana pono he hoolohe, ina ia lie mea nona e halawai ai mo ka poino a no ka palekana paha. 1 ka liolo ana o ka waapa a hoea i uka, ua hoomaka aku la kela amo keia moa e hele auwauā nia o a maanei', aka, 110 Auso ua ukali pololoi aku la ia mahope o ka malama-moku ma kana mau wahi e hele ai, pii pololoi aku la laua noi a hiki i ka huina a ianei i h.ui,i kolohe ai i ka wahine, o ku mai aua no ka niakai nana 0 ianoi i hahau i ka pahi. aohe nae ona wahi moa a ike mai, ua uhi pu ia iho la oia e ka hoohewahewa maopopo ole, a pola no hoi na moa apau i ike mua ia ianei. Akā, ī ko iaua nei hiki ana aku no ka iiotele 1 kauohaia mai ai laua, haka pono mai la na maka o ka Pakipa maluna o Auso, a huli ae la ninau i ka ma-lama-moku: "I uka mua no anei keia kanaka ma ka la inehinei?" Hoole aku la ka malama-moku ine ka i ana aku, "Ile elua mau kanaka i like pu loa ko laua inau ano o luna o ko'u moku, ua lele mai kekahi i uka nei me ke Kapena ma ka 3a inehiuei, he ano ha-ula kona. ili, a ho keokeo pu hoi ko ianei. Ma na ano nae, ma ka leo, ma ka 01010, a ma no apau-, ua like loa l l aua. ,, Ae mai la no hoi ka Pakipa me ka 01010 ana mai: IT<! k(Mi maoli ko'u kuhihowa i ka liko inaoli o na holoholena, aka, ke hoomanao noi au i na olelo a ko Kapena i hoike mai ai ia'u no laua nei, nolaila, ko hoopau noi au i koia manao kuhihowa o'u. M Aole o ka Pakipa wale no kai looliia i koia haawina, aka, *o ke Kanikela pu no kokahi, aka, ua hoopau inaoli ia no nae kona kuhihewa mamuli o ka hoakaka, maoli ia ana aku e ha malama-moku. Pela iho Ja i loaa ai ka lanakila ia Auso mai loko mai o kana mau hana hewa i hana a ua hele oia mahope mai me ka hoolole 010 ia o kona hauli nia na wahi apau iloko o na palena o ua aupuni 'la, me ka mau no nae o kona nolio ana maluna o ua moku manuwa Pelekane nei, a e lioolohe ana hoi i na, nrea apau e kauolia ia mai ana iaia.

No kekahi nian makahiki loihi..mahope mai. ma ka wa i hoolahaia ao ai keia moolelo maloko o na Imke iK) ka hoonan<>a ana i ua home, ua JiJo i mea nui o nune man ia s>i, keia mau hana a ko Kapona aino ka malama-moku o ii( i i mokukaua Pelekane e na kanaka o kela ame keia aupuni, ina paha ua pili aku ke koikoi o ka laua hana ma ke kokua hewa ana i ke karaima pepehi kanaka ame ke kue i na kanawai lahui. A ma kekahi aoao hoi, aole a,nei ua pono ka laua hana ana i mea e hoopakele ia ai ke ola o kekahi kanaka e holo aku ana e komo iloko o ka puuhonna o ka palekana 1 Penei ka loane ka ApT)setolo: "0 na mea pono ole apau, he hewa wale no ia; aka, o kekahi hewa aole ia he mea e make ai " Nolaila, maanei ka ike ame ke akamai o ka mea akamai, e imi heaha la ua mau hewa make ole 'la, no ka mea, aole au e ha l ' aku ana ia oukou. E nana no hoi oukou i na moolelo o ka lahui Iseraela, no ka hoopakeleia ana o ko lakou poe pepehikanaka i holo iloko o na puuhonua. MOKUNA 111. Haalele ka Mokukaua Pelekane no na Kai o Kina— Mare o Auso i ke Kama'liiwahine ka Ui Kaili Puuwai o ka Aina Pua. I ka hala ana o kekahi mau la loihi o ko lakou nei ku ana iloko n kp awa loan nna.i La ka lnhp un ka ulu ana ae o kekahi liaunaele o ke kaua kuloko nui ma ke aupuni o Kina, a ua nui loa na poe make ma. na aoao e]ua ? no ia mea, ua haalele koke iho la ka mokukaua Pelekane no Kina- no ke kiai ame ka malama ana i ka pono o na makaainana o Berilania Nui malalo o ke kauoha sila ia a ke Komisina Pelekane e noho ana ma ia aina, a ma keia huakai a ua ohiki aumoana nei, o ka ka.ua Auso pu kekahi e lawe ia nei no ka aina malihini i kaiilana i ke onaona pua Miulana. TTe mau la loihi keia au ana a lakou iloko o na ale ahiu o ka moana, ke maalo ae la na aina, papapa me ko lakou mau puu pohaku kiokio ooi, na olaelae e moe loihi ana iloko o ke kai me ko lakou mau hale ipu kukui nani, na awa la'i i piha lehau me na inoku, a aia no hoi na auwaa 01010 muoiki o na keiki luu momi o na kai ame na poe lawaia ke hoohae nei i ka pa a ka makani, ke niau palanehe ae nei ina ko lakou nei mau aoao. Iloko o na la holo ewalu, ua hoea aku la lakou nei no ka kai o Siama, a ike aku la i kona mau luhieliu ame kona mau hihimanu ame kona kulanakauhale ha#heo, kahi nona ka paha ana— "E kipa, hale wale e "ke kamahel< Ma ko'u niau kaiaulu nani; E 'luakaha i ka nani o na pua, I ka uluwehiwehi o Siama/'

Ua hoomau aku ka mokukaua Pelekane i ka oni ana no mua oiai ka makani e nou ikaika mai ana mahope, a hala hope ae la na kai o Siama, a iloko o na la pokole, ua palau aku la kona ihu no na kai kaulana o Kina, a kalewa ilio la iwaho o ka moana me ka hookuu ole ana i kona heleuma, aole no hoi i hoopili aku iloko o ke awa, aka, ua paialewa iho la oia no ke kali ana i ke kauoha a ke Komisina o Beritania Nui. Ma koia mau la a lakou nei e kalewa nei iwaho m'oana, ua nui na auwaa lawaia i holō mai inai uka ijiai o ka aina a hui pu me lakou nei, a na lakou i hoike mai i ka moolelo o keia kaua kuloko. 0 neia poe lawaia hoi, o lakou na poe i kapaia he poe Pake "kinikakai," ua hanau ia lakou iluna o na auwaa lawaia, oia ko lakou home ame ko lakou aina, a he poe keiki kamehai ka hapanui o lakou. Penei ka moolelo e pili ana i keia kaua kuloko o Kina: He mau keikikane elua ka ka Moi o Kina, o ka liiapo, ua nalowale oia no kekahi manawa loihi, a ua manaoia ua make, a o ke kaikaina wale no ka mea i noho pu me ka makuakane, a i ke kokoke ana o ua makuakane Moi nei e make, ua hooili iho la oia i ke aupuni apau maluna o kana keiki muli, a lilo iho la iaia ka hoomalu ame ka hooponopono ana i ke aupuni. Lu ae la ia i na kanawai hookaumaha a kona makuakane i hana ai ame na auhau koikoi a kakauha a kona mau kupuna i kau ai, a noho iho la oia me ka hoohāahaa mala]o o na makaainana i kona mau la mua o ka nohoalii ana, a ua lilo oia i Moi aloha nui ia e lakou, a ua kala ia ae la to lakou noho piliaiku ana malalo o na hana hookaimiaha a kona makuakano ame na Moi i hala e aku. A iloko 110 hoi o kom\ mau la, na ae aku oia i ko na walii apau o ke ao nei e komo mai iloko o kona aupuni, a e huli waiwai no lakou iho me ke ke'ake'a ole ia T ka elima o na makahiki o kona nolioalii ana, }iiki aku la ka lohe i ke kaikuaana, ua make ka makuakane (ka Moi o Kina), a ua lilo ke aupuni i kana keiki, oia ka Moi i keia manawa. Ta lohe ana o ua keiki nei i na mea apau i haiia aku, o kona ku ae 1a no ia a haalele iho la i kona noho lawolawe ana ana malalo o ka Moi o Aral)ia, me kona huna loa ana iaia ilio, aole no hoi i lohe iki ia lie Keikialii oia, o na hana ino aine na hoounauna palena ole, aole 110 oia i pakike aku, aka, ua. hoomanawanui oia mo k« kunukunu ole, nie ka hooko walo ana 110 i na moa apau. .Aka, ma ia lohe ana nae ona, ua make ka makuakano. o kona haalele koke iho la no ia i na kaiaulu o Arabia a hoi mai la i Kina, me kona liai mua 010 eiku i kona poe lioaloha, ua hele iho la oia ma ke ano niahuka maoli. Iloko o na pilikia ma ke alanui ame ka make a ka pololi, ua hoomanawanui no oia. A pela oia i hoomanawanui ai i ka inaluhiluhi o ke ala a hiki ī kona lroea ana ma na palena komohana o Kina, a

]ohe iho la i na mea apau e like me ka mea ana i lohe mua ai. Mai keia wahi aku, ua hoomau aku la oia i ka helfiL_ana-£uJiild-Ju no ka- ipuka komo o ka pa-kaua pohaku o Kina, ka pā-kaua nui hookahi o ke ao nei nona. na mile he, 800 a oi anapuni. Ua piha iaia na mahina he ekolu a oi ma keia huakai, a no ka loihi loa o keia mau la i hala iaia ma ke alahele, ua pelapela a nahaehae kona mau aahu, a ua nele no hoi oia me na wahi kapa komo hou ae. Oiai oia e ku ana ma na puka komo o ka pa-kaua (kahi hoi a kona pokii kaikaina e noho moi ana), huki ae la oia i na kaula hoalu o ka hele kahea kiai, a kani koha ae la. A ia wa no i ninau mai ai na koa kiai, (he mau koa "Kini-kiu" hou loa keia mai kuaaina mai, aole laua i lohe a i ike he keikiālii hou ae kekahi, aole no hoi laua i lohe no kona inoa, a he elua walo no a laua keiki i ike, oia ka Moi ma ka nohoalii ame kona kaikuahine. 0 ka loihi o ko lau%manawa kiai, lie ekolu la, alaila huli ka laua wati, a o ka 3a mna 7io keia o ko laua hoomaka ana) : "Owai oe, a lieaha kau maanei?" Pane aku la keia: "O Wai-Fu ko'u inoa, a owau no lioi ke keiki hiapo a Sin Go Wa ka Moi i make, aka, aole au maanei i kona wa i make ai, akahi no au a huli hoi mai mai ko 'u hele auwana ana.'' I mai la ua mau koa kiai nei: "Aole loa maua i ike a 1 lohe mahui nou, aka, he elua wale no a maua keiki i ike, oia no ka Moi ame kona kaikuahine, a o oe, mai hea mai lā oe T I hai maoli ia mai nei e oe i™ka mea oiaio, he manao kou i ka Moi, ina la paha ua ae aku ma.ua ia oe e komo mai, aka, no kou hoopunipuni ana mai nei he keiki oe na ka Moi i make, nolaila, ke manao noi maua, lie kanaka kipi oe." A no ka wehe ole ia mai o ka puka, liooikaika aku la no keia i ke-noi ana aku, me ka hoomanawanui i ke anu ame ka make a ka pololi, a hiki wale i ka pau apa o na la ekolu. Iluli ae la ka palena o ko laua manawa kiai, a ku mai la he mau koa kiai hou, a he mau koa kahiko ia o ke aloalii o Kina no kekahi mau makahiki loihi, a ua kamaaina lana ia Wai-Fu mai kona mau la opio īnai, a hiki wale i kona nui ana a nalowale aku la. I ko laua lohe ana i k<s kani o ka bole, o ko laua wa no ia i ninau mai ai: ' £ owai kela, hana kani hele *'' 0 ko ianei pane aku la no ia mawaho: "Wau uo k(oa Wai-Fu, kela keiki liiapo kela Moi Sin Go Wa, make aole loihi loa mamua. Oukou ike no, kela Moi loaa akolu keiki no; alua kane, akahi kela keiki wahme no ; wau nui loa hele auwana keia manawa pi mai. Pau loa kela koa Pake kahiko no, kamaaina wau like pu aikane, wau ike no lakou, nui loa aloha. Kela leo olua kamailio mai, wau lohe maopopo no kela ano, ma olua hemo kela puka, wau komo maloko, kakou ike pau loa, nui loa kela aloha. [A Halawai līou me KA LANAKILA.]