Ka Lanakila, Volume I, Number 5, 29 July 1909 — Na Kauwa Hoolohe no Ke Ola Nui AUHEE KA POULI-PO-HA KA LAMA E-OLINO HAWAII ME KA EUANELIO O KE OLA MAU-NA MAKUA MUA O KA PONO-KE KAU HOOMANAO MAU O KA A. D. 1820-ALOHA NO. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Na Kauwa Hoolohe no Ke Ola Nui

AUHEE KA POULI-PO-HA KA LAMA E-OLINO HAWAII ME KA EUANELIO O KE OLA MAU-NA MAKUA MUA O KA PONO-KE KAU HOOMANAO MAU O KA A. D. 1820-ALOHA NO.

E ka. makaniaka e, oiai, ua hoolaaia KA LANAKĪLA mo ka lioonanuao ana ia kaua a oiai no hoi nna ka holu aku noi i liala, ua hoikeakoa aku oia e puka alui ana nia koia liolu ona, na kii, ka hanau ana, ka lioonaauao aino ka īiianawa o ka hiki ana inai o na makua mua loa na lakou i halihali mai i ka Evanelio Ola Mau maluna o na papalina aloha ou e Hawaii; nolaila, ke hooko mau nei KA LANAKILA, a no ka iini nui oi aku no hoi e omamaka mau na hooiiianao ana iloko o kakou no ka, pono oi aku a lakou i kukulu ai maluna o ko kakou aina. He pono hiki ole ke pohina kona nani; he pono i niahia ole kona olino ana; ho pono i hapai ae iā kaua e līawaii inai ka lipolipo liohonu o ka inanoniano o ka pouli, a ka malamalama iilohilohi o ka noho'na Karistiano ana; he pono i kukuluia maluna o ka pohaku i kalai lima oleia; he pono a ka. īnea liaku niele ]uvulana ka ewalu o na Inui a lese a o ka Moi hoi o na lseraela i lioike ai ma keknlii o kMiui niii.ii nio.le. No];iila, o ka makaniaka )ie]uhelu e oluohi, e komo ae kaua ma na ipuka o llnlelu IjXVII a e helulie.lu i na niea i kii.hakfihaia ma kona miiu paia a hoopaa iho: lIALIOLU LXVIĪ. T kfi. Tjuna ma na mea kaula kani, he Halelu, he himeni. 1 E aloha mai l?e Akua ia makou, A hoomaikai mai hoi ia makou; A e hoomalamalama mai kona maka ia makou; Siln, 2T ikeia kou fioao nia ka honua, Anir kou hooln ;ina nia na liihuikiinaka <ipnvr. U K lioolen nku lui kānaka i:i *>*', ke Akua; K pfiu hoi na kanaka i ka hoolea aku la o<\

4 JiJ hanoJ] mi a e oli 110 ka olioli: No ka mea e hooponopono oe i na kanaka ma k$ pololei, A ina ka honua e alakai ai oe ia lakou. Sila. 5 E hoolea aku na kanaka ia oe, e ke Akua; E pau na kanaka i ka hoolea aku ia oe, 6 Alaiia e haawi mai ka honua i kona hua; A e hoomaikai mai ke Akua ko kakou Akua ia kakou. 7 E hoomaikai mai ke Akua ia kakou; A e makau aku ia ia na welelau apau o ka honua. E Hawaii Ijainn, e hoomanao mau, aole he mea nam e ae nmla-lo iho *o ka mnlamalama o ka La alohi i kupu inaluna o ko kakou aina aloha, o iike me na anoano o :a Ev»nclii) 01 a Mau i laweia mal a kanuia e na Makua

Mua o ka-Pono; a hiki inai i keia la a KA LANAKILA e puka akix nei, ua piha iho la na makahiki he kana-walu-kumamaiwa, ekolu malama ame iwakalua-kuina-malima la o ka pahola ana o kona nani maluna o na oa oluoli; o līawaii Aloha. Ae, aloha no. Aloha no na Makua Mua o ka Pono. Ka pono a na Moi ame na 'lii, na kupuna ame na makua o. Ilawaii Lahui i makee ai me ke kapukapu nui. Ka pono hoi a lakou i m'oepoo ai no ka maluliia o ka aina mai o a o. Ka pono e .noho alii inai ai ka Ilaku o na haku, ke Alii 0 na 'lii iloko o na naau o na pua ulu hou o Hawaii Kuauli. He pono e hookiekie ana ia kakou e Ilawaii' maluna o ko kakou aina, a ke maha na luhi, alaila, e naūe ana kakou ma ka huakai hele loa o ka olioli, no na ipuka nani a kamahao o lenmlema ma o maluna, a noho pu me ko laila maii kini, a lei pu 110 hoi 1 na lei lau pama, na lei mae ole aole e pau. Ae, aloha no na INlakua Mua o ka Pono, a kaua e Ilawaii i aie nui ai. Nolaila. e ka inakamaka nui a maikai, e oluolu e nana,*i e naue aku kaua e makaikai i na anoano mua o ka iroolaha Evanelio maluna o ko kaua aina. nana, e nana, aia la, aia ma ka Mokuaina o Makekuseta, ma kē kulanakauhale o ]>osetona, a ma kona awakumoku, ke pili 'la mn ka uwapo he moku he niokukialua ; he mokukialua e kupohaiia ana e keKahi puulu, he puulu hoi o ka poe i makaukau e alana, o alana i J ka inomi waiwai nui o keia ao he ola, ma ka huakai aumoana no ka lulu ana i na anoano o ko

Karislo Aupuni maluna o ua. huualopo liua-nui o Ilawaii. E ka makamaka. o keia uiauawa a kaua o kamai lio nei, oia no kekahi o ua kakakiaka uui puanuauu loa o ka hooilo, a o ka. la 23 hoi o Okatoba o ka Auo"l)o--niinai 1819, oia ka \va niua i haalolo aku ai o na Makua Mua Loa o ka Pono i ua awakumoku 'la, a au nui mai la nialuua o ua alo kawahawaha o ka Aiolanika nial\ma o kahi mokukialua uuku Tadosa, (Thaddous), Kapona Halanakcda, (Captain Blanehard), no ka halihali ana mai i ka Lamaku o ko Ola iloko o ko kakou aina. A hala ao la ka mua o ua la, a uhi īnai la ka makauiua o na po, aia uo ko holo la'i malio la maliuia o ka Alolanika kahi waa iki o na 01010 o ko ola ; a i ka hala

ana ona hoheeioma a aui ao na īnalama, ua auau ilio la ua wahi waa uuku 'la i na ale pii mauna o Lae Ilao, a no kekahi mau la ua puka mai la na olelo o ka pono ma koia aoao o ua lae ino 'la, a ha-lia na linia o na kainahele anmoaiia i na wai la'i maliē o "Mala'e. Ma keia walii ua hala aku la ka hapalua o ke alahele aumoana. a huli mai la na maka o na elele o ka pono, a ike niai la ia Hawaii ame Kona Lalnii, e uhi paapuia ana e ka eleele uliuli popolohua o ka pouli; a 110 ka mea. aole ka Evanelio aine kona malamalama, aole ka olino ana o kona nani; ua hohola kuahewa ka po mai o ā o o Ilawaii. K nani, a e malialo mauia ka lalapa ana o ka manaoio ikaika i hoholaia ma na umauma o na Makua Mua

oka Pono-; a iloko o kii inoa, ka poliiia na alo aino ke kipuluia o ua huiunvai o ka īiioana, aia hoi, uia ko kakaliiakanui pouiponi o ka la 'M) o IMalaki o ka A. D. ikoia uiai la i Avaoua uioana ka piko kuahiwi o jMauna Koa, a haulo iho la na kuli o na 01010 hali lamaku o ko ola maluua o. ka papaholo o ko lakou wahi waa aumoana a hoonani aku la i ka' Ilaku nona na lani amo ka honua ; a i ka olima o na la mahopo iho, oia hoi nia ka la 4 o Aporila, ua pao maalahi mai la na Makua ]\lua o ka Pouo ma ko ono o lvaiakokua, Kailua, Ilawaii; a kuu ka lulii, ame ka inoa o ke alaliole aumoana, a liehi no hoi na kapuai o kamahele i na lopo alolia o līawaii, mahope o ka au hoomanawTaiiui ana iloko o na la lie haneri amo kanaono-kuma-maha. He $2,000 na lioolilo ukumoku o ka Papa Amerika nia keia liuakai uiawaho ao o na lako ai i hoomakaukauia no koia huakai loihi. ]\la ka mahina mai o Mei ua hookipaia aku ke kapona o kalii mokukialua o ka Moi Kauniualii, a ua hoolakoia mai oia i na moa ai like ole o kela anie keia ano; a mawaho ae o laila he laau-ala- kekalii nona ka w T aiwaiio o hookalii tausani dala. He mau makana keia na ka Moi 110 ka hoilioiia

ann mai o kaua ki-iki Kooki Kamimalii.Oiai, oia. !«»- kalu o na oluia i kan mai ma keia lmakai o ka lamaku o ko ola. Na Misionari Mua ma Keia Huakai. l\ov. Ilailama Hinamu mo ka wahino. Poniia mii Gosona. Sop. 28, 1819. Daniola ICamabalona", wahino 1110 olinui koiki. ]\lahiai. Kamaki Ilolomana, M. I)., nio wahino. Kauka. Elisa Lumi me wahine. Pa 'ipalapala. Samuela Rugela me wahine. Kumukula. Rev. Asa Kakina me wahiiie. Poniia ma Gosena Sep. 28, 1819. Samuela Wini me wam'ne. Kumukula me Mekanika. Kaniaki llopu, AVilianm Kanui, ame Keoni Honolii, na līawaii mai ke Jviila mai o Konawela (( 1 ornwall) ♦*♦ ♦*♦ 0 ua kii e hoopukaia alui nei ma keia helu o na makua niisionari. ua laweia mai ia mai na kii i penaia e Mom\ ka mea nana i imi .■* loaa ka uwea telegarapa.

HINAMU MAKUA

MR. AME MRS KLNAMU MAKUA

KAMAB ELANA