Ka Lanakila, Volume I, Number 5, 29 July 1909 — KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu [ARTICLE]

KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu

MOKUNA VII. Hanau ka Hoka i Kapakai. (Hoomauia) 1 ka lolie ana o ka kakou koa i keia leo, ua mae ilio la ka ikaika o ka maiiaolaiia iloko ona 110 kona palekana. Iloko o keia mauawa aole hana okoa ae ana e hana ai, koe wale no o ka houluulu ae i kona mau 11001100 i kauliilii a akoakoa i kahi hookalii, no ka liaulehia o ka papa hoonohonolio a na powa i manao ai, a no kona lanakila hoi. 0 kela puulu kanaka, ka puali o na limakoko, ka auna o na powa o ekolu kauna ana i lioohoka a i haalele aku mahope ma ke n Awawa Malu o ka Make," eia lakou mahope o kona meheu, a ke makaukau nui nei mawaho o ka hale a ka kakou milimili e hoekepue nei i kela po. Me keia kulana kupilikii o ka kakou Vero Onega, aole loa i lilo ia i mea nona e hopohopo ai, aka, me he 'la i ka nana aku i kona kulana, eia oia ke hoopuiiiia nei e kona mau hoaloha, a iloko hoi o kona keena oiliana ma ke kulanakikih&le o Savāna. "Iloko o keia pouli nui, aole e hiki i kekahi liololiolona liilii o ke ano nionoguse ke pakele mai ia kakou aku," wahi a kekahi leo i loheia aku e ka kakou liiwahiwa. Hookahi wale no mea nana i hookahaha loa mai i ka makaikiu, oia no ka hooka'ulua loa o keia puulu powa i ko lakou komo ana mai iloko o ka hale i kela wa. "E hamo kakou i ka hulu o keia hale me ka aila mahu, a hoolilo aku ia lakou i puu lehu," wahi a kekahi o na powa. u A-ha!" wahi a ke kaeaea Vero, (< ke manao nei lakou he leliulehu ka poe maloko nei o keia hale." No keia hakalia o ke komo ana mai o na powa, ua lilo ia manawa i wa maikai loa no ka kakou koa e h'oomakaukau ai no ke alahele e palekana ai oia. Oiai oia e kiai ana o ka loaa iaia o ka manawa e hoohoka aku ai i na powa, a i ka hala ana he hapalua

liora, ua lohe aku la oia i ka lialulu kapuai wawae o ka lnile o lalo; a ma keia wa, aa lo'he pu aku la oia he mau kapuai wawae kaumaha e pii mai ana no ka hale o luua. Ma ka kaua nana aku e ka makamaka heluhelu ua pau ka manaolana 110 ka palekana o ke kaeaea o ka liema, aka, i ua koa Ja, ka hiwaliiwa a na makamaka heluhelu, lie wai auau wale 110 ia nona; no ua lae ula la, lae kea, lae nolio i ka polikua o ka wiwoole a ahikanana hoi. Ina 110 ka paio ana aku o kona mau aahuki me keia lieluna nui o na powa i lako pono me na mea kaua ke liuipuia me na niho o lakou, lie mea.maopopo loa e nau okaokaia ana oia e keia puulu i hanaia me na manao hiena. Ma keia wa eia ka kakou kiu ke kali nei o ka wehe ia mai o ka puka o ka rumi ana e noho nei, a aole i iiu iho, ua ike iho la oia i ke komo ana mai o ka- malamalama kukui iloko o kona rumi mālalo mai o ka hakaliaka o ka pukakomo. "0 keia ka rumi a kakou i ike mai nei-i ka malamalama kukui, M wahi a kekahi ona powa ia lakou iho no. He ko-e-le kikeke ana, eia nae aole he weheia mai o ka puka. A mau, a hoomau ke kikeke ana, aole no he hemo mai. "Puka hemo, hemo puka! M he oia mau no ka pipili. A no ka wehe oleia mai o ka puka, nolaila, ua lalau maoli aku no kekahi o na powa i kela mea wili o ka puka a onou aku la i ka puka iloko, aia hoi, ua ma* lamalama aku la o loko o ua rumi la e nalonalo ole ai kekaiii mea oloko. 0 ke kanaka nana i wehe aku ī ka puka e paa ana oia he ipukukui ma kona lima, a mahope aku ona he elua mau powa me na pu-kaupoohiwi i makaukau no ka hanai kepau ana aku i ka mea a lako-u i imi mai ai. E ka makamaka heluhelu a hoa» hoonanea o Vero Onega, e kahaha ana oe i ke kahaha i loaa ole ia. oe mamua, a e mahalo, a e iini pu ana hoi i ka piha noeau a loea o ka kakou hiwahiwa ina keia wa kupilikii loa o kona ola; nolaila, e rriakaikai pu ae kaua heaha la ka kaua mea e ike ana maloko o ua rumi la iloko o ia manawa. Ma keia wa i hemo aku ai o ka puka, ua ike aku la na powa i na mea apau oloko, a ma ka aoao o kemoe i hoohiluhiluia me na luhiehu like ole, tia ike aku la lakou lie kaikamahine u'i opio e kukuli a e kulou ana ma 'ka aoao o ua moe la, a nona .hoi na owili lauoho e kuuwelu ana ma kona poohiwi a hala loa aku i lalo. Ua manaoio maoli no na powa e halawai aku aeia lakou me kekahi mea a mau mea paha i lako me na mea kaUa a-i makaukau hoi no ke ku-e - ana mai; a eia nae, he mea okoa loa ka lakou e ike nei, he pua lili-lehua no Hopoe, a he hanai kapu na Kamanonahu-, <( E kala mai ia makou no keia komohewa ana mai

nei," wahi a kekahi o na powa i ke kaikamahine oiai e kulon ana no ilalo, a me'ka pane leo hou ole aku, ua puka aku la lakou i waho me ke pani ana i ka'puka mahope o lakou. E v ke hoa puhenehene o ke kaeaea o ka hema e nana heaha keia? Heaha la ka kaua e i ae ai ma keia wahi i pili i ka moolelo o Yero Onega, aole anei kaua e hooia iho ua pili a kohu maoli no kona kapaia ana o ke ahikanana a o ke kaeaea o ka hema, a o ka elua hoi o na manawa i pahu'a ai na powa i ka loea o ka kaua hiwahiwa, Lua ole Yero Onega ma ka moolelo o na makaikiu; a kau i ka heke i kaupoku o Savana, ka Woli o na poe powa, a o ke akualapu o na puali pūhi rama ha'iha'i kanawai o na mokuaina o ka hema. Ea, e ke hoa, luaole no. ]\la keia wa a na powa i haalele iho ai ia loko o ua rumi la me ke pani ana i ka puka mahope o lakou, aia no ka hiwahiwa, ka lei a milimili a kaua e ke hoa heluhelu ke kulou hoomau la no ma ka aoao o ka moe; a ma kona mau papalina waiolu anuhea, e halii ana na minoaka hauoli. A hala ae la* na minute he umi ame elua o keia kukuli hoomau ana a Onega, ua ku ae la oia iluna, a 'me na kapuai wawae mama a palanehe me he dia opiopio 'la, ua puka aku la oia iwaho me ka holo nui, no ke ake ana Hoi e lohe i na leo ohumuhumu o na powa, a no ka iini no hoi e loaa iaia he manawa hou e makaukau ai no kona palekana. <4 E pii aku kekahi o oukou a lawe mai i kela kaikamahine i lalo nei; malia ua ike oia i kekahi mea e pili ana i keia mau galani koko e hoohaukae nei i keia rumi. ,J Ma keia wa ua pii mai la kekahi o na kanaka iluna, a i ka kakou koa hoomaopopo aku, o kekahi no o na powa i pii mua mai ai. E ku ana o Vero Onega ma kekahi kuono i pilipu loa me ke poo luna o ke alapii, a aole i emo ka nalo ana aku o ka powa maloko o ka rumi, ua puka hou mai la oia iwaho, a iho aku la no lalo kahi hoi a kona mau h°a e kali mai ana iaia o kona hiki aku me ke kaikamahine. "Aole ua kaikamahine la maloko o ka rumi ma keia pii ana aku nei a , u,' , wahi a ka hoike a ua powa la. Ke manao nei au ua hai mua iho nei oukou ua ike oukou he kaikamafcine ko loko o ka rumi!" wahi a kekahi, ame he 'la o ko lakou alakai ia. Ua ike makou a haalele aku nei he kaikamahine no ko loko." "A ke ku'i ka, hekili, nei ke olai a olapa ka uwila, alaila, aia iho la ka hoi oia mahea?" wahi a ka ninau. Malia aia no oia iluna, aka, aole nae ma ka rumi a'u i hele aku nei. MOKUNA YTTT. Ke Ahikanana—Nona Iho. 'Eia nei e, a hala he makahiki, a ukali aku lie makahiki, a manuunuu wale na makahiki i hala aku

i pooko'i mau ia ai ka Onega a kaua ma keia hana; a ua nanaia aku oia o ka poe maikai a makee i ka maluhia o ka lehulehu ma ke ano o ka "La Alolii o ka Pono." 0 ka hiwahiwa Onega, ke Ahikanana, ke kaeaea, a hanau kama a kaua e ka makamaka heluhelu, he wahi keiki makua ole oia i kona wa liilii, a he keiki lioi na kekalii Konela o na pualikoa o ka Hema i make oiai e alakai ana i kekahi o na regimemi o na Geogiana. 0 ka umi ame ekahi o na makahiki o ka kaua koa, oia ka wa i liaalele mai ai kona makuakane iaia, a pale kau pale liooilo, pale ka la o ka ike hou ana i ka makua; ua uhi kapa-pouli. a poele na maka. Iloko o keia mau makahiki opiopio wale 110 o ka kakou koa, ua hoike mai 210 kona mau lielehelena i ke kulana kuoo, a oiai, aole ona ohana e liiki ai ke hilinai aku no na kokua ana mai, nolaila, ua ulu mai ka noonoo kanaka makua iloko ona e nee aku no mua, e paio no ka lilo ana i kanaka waiwai, a i ole, i kanaka kaulana. 1 ka iwakalua-kumamakahi o na makahiki o ka kakou hiwahiwa, a oiai, e noho ana oia iloko o ka pualipualu o kona mokuaina, ua paa iho la iaia i ka hopuia kekahi o na kanaka i kaulana loa ma ka lawelawe ana i nu liana pepehikanaka. Mahope iho o keia, ua komo pu iho la oia me ka puali makai no ka hopu ana i ka poe ha'iha'i kanawai e noho ana ma na kuahiwi, a ma keia huaka'i no ka hooko ana aku i ka makemake o ke kanawai, ua lukuia iho la ka puali maka'i holookoa, a koe mahunehune mai o Vero Oiiega me ka hoelia kukonukonuia. No keia poino weliweli i loaa aku ma ko ke Aupuni aoao, ua ala mai makaainana oka Mokuaina 0 Geogia, a haawi ae la he mau makana lehulehu i ka mea a mau mea e hopu ana i ua puali powa 'la. Mamuli o ke kanawai ame ka makemake o na makaainana, ua hooko aku o Vero Onega 7 a iloko o, elua makahiki, he lehulehu na poe ha'iha'i kanawai noho kuahiwi i paa i ka liopuia, a he lehulehu hoi 1 ]il ° 1 moepuu na ka make mai ka lima aku o ka kakou hiwahiwa ame kona puali. Na keia mau liana a ka kakou hiwahiwa i hookau aku iaia ma ka inakamua • loa o na kanaka wiwoole loa nia na Mokuaina o ka Hema, a hiki mai i keia wa, eia oia ke ku nei ma ke kulana he Ahikanana, he Kaeaea\ a he Poo no ka Oihana Makaikiu o ka Mokuaina o Geogia. Oiai ka kakon koa iua kana haiia, aole loa he manawa ī ikeia ai na hoopahu V'a oia ma ka hooko ana i ka makemake o ke kanawai maluna o ka poe hana karanna; a oi aku kona weliia eka poe ha'iha . kanawai, mamun o ka pualikon nupuni e hahni ana mahope o ko lakou mehen. Ma kei a , wa o ka weheia ana o ka inoolelo pili i kakou Vero ony g a - e noho ana he puulu nui a

lehnlehu o ka poe puhi waiona ma na kuahiwi o Geoa; 110 hw he lehulehu wale o na hana karaima e hanaia ana nia o a maanei. No na nianawa lehnlehn i hoonna maū aku ai ke aupuni lie' puulu o na agena no ka hopu ana i keia poe. a liiki niai nae i keia wa, aole he poe ha'iha'i kanawai i paa i ka liopuia, aka, ua lilo aku na ola makamae o keia poe agena oiai e hooko ana i ka lakou hana. Mamuli o ke kauia ana o ke kaimwai e pili ana i ke puhi ana i ka waiona, ua kau puia no hoi he dute maluna oia oihana, aka, o keia puali ku-e kanawai a limakoko ua pale ae lakou ia mea, a hoala ae la i na hana e ku-e ana i ke kanawai, a i na ma.kaainana o ka Mokuaina. Ma keia wa ua ulu mai na noonoo ana iloko o ke -Kiaaina no ka inea, pono e hana, ai, a ma kahi o ka hoouna pualu ana aku i ko ke aupuni mau kanaka, mahope o keia poe ua hooholo iho la oia lie hana pono a ku i ka naauao ka waiho ana aku i na mea apau iloko o ka poliolima o ka kakou Vero Onega, a nana aku i ka hopena o kana mea e hana ?i. lloko o ka ma-lu loa ka hoolalaia ana no keia kumuhana, a, eia no nae, iloko no o keia malu loa ua puka aku la no na hoike ana i ka puali puhi waiona no keia mea; a oia ka lakou i ku-a-ki ai me ka inaina nui. He hana oluolu wale no ia lakou ke ku ana mai e paio me na koa aupuni elike me na mea i ike muaia aenei, aka, i ko lakou lohe ana e hiki aku ana o Vero Onega ma ko lakou home mauna, ua lilo ia i mea nana e hooinaina loa aku ia lakou, a no ka mea, ua maopopo loa ia lakou, ina e paa ana kekahi o lakou, alaila, aole no e nele ana kona liuai pau aku i n& mea e hanaia nei e lakou, ame kahi e maalahi ai ke kii ana aku ia lakou a hoouna aku no ko ke aupuni wahi h'oopaa lawehala, a e loaa pu aku no auanei i ke aupuni na mea huna apau i pili i ka lakou oihana, a e loaa pu aku no auanei na alakai o keia hana, he poe kuonoono a waiwai i ike nuiia iloko o na ahahui o ke kulanakauhale. No ka kakou koa a *hiwahiwa hoi, he kanaka oia i hiki ole ke hamauia. a he kanaka hoi i hiki ole ke kuaiia me ka waiwai ki-pe, a no ka mea, o na poino i loaa iaia i na wa i hala mai ke kinai ana i ka poe haihai kanawai, a pela pu no hoi me ke kau nui ana aku o kona puuwai no ke kaulana, pela i ku ai oia maluna o ke kahua no ka hooiaio ana i ka hana ana i koho ai. Ua loaa no he mau moali i ka ka*kou koa no ka

hoomaopopo ana i ka poe ana c hanu noi ma ko lakou mohen, a mamuli o kona kamaaina* i ke ano o ka aina ame na ua lilo ia. mau mea i niau mea kokua nui loa mai iaia ma kana, oihana. Nolaila, e ka makamaka heluhelu a hoa uhaiaholo o ka moolelo o ke Ahikanana Vero Onega, ua ike ae la kaua i ke ano o na la omaka mua, o ka kaua liiwahiwa; a ano, e huli ae kaua i ka akau, liele hi-o i ke kukulu hema, a peki, peki liilii i ke kukulu hikina, h° ho, ku malie i ke komohana a, e hoomanao ae i na hora mua loa, ka wa hoi a ka kaua, a ka kakou hiwahiwa i haalele alm ai i ka uluwehi ame ka nani o ke kulanakauhale, a kamoe aku kana huakai ma kela po a ka pouli ame na ole]o uwila e ole ana. iaia ma ke ala no ka imi ana i ka meheu o ka puali liinakoko puhi waiona. E ianei e ianei e, e hoomanao, ma kela po a ka makaikiu i maalo ae ai ma ka aoao o kela pahu kupapau a heluhelu i kela mau huaolelo, "he hoomanao no Vero Onega" ua ike kakou i ka hiki ole ana i kela mau mamalaolelo ke hookuemi hope i ke koa ame ka wiwoole i omauia. ma kona umauma,- a ma kela manawa pu no hoi ua ike kaua i ka loaa ana o na hoomaopopo ana iaia. eia kekahi mea ana i manao wale ai he luna a i huipu hoi me ka puali o na poe puhi rama, a hoike aku ia lakou no kona hiki aku. Oiai o keia mau hoakaka maluna he mea pono e ikeia e kou hanohano, e ka mea heluhelu a nolaila, ina ua ku ole i kou hoihoi, ke noi nei keia makapeni i kau huikala ana mai; a e oluolu nae e komo hou aku kaua no ka nee ana no mua. E ke hoa e hoomanao, ma kela helu aku nei i hala, ua ike pu kaua i ka iho hou ana aku o na wahi powa ilalo maloko o ka hale o ke kahuna?pule a hoike aku ai aole ke kaikamahine elike me ka kaua i ike ai ma ua helu 'la. Ma, keja manawa no ua pii mai la ke alakai o ua puali ha'iha'i kanawai 'la noluna,~ame ke kukui ma kona lima, ua nana iho la ia loko o ua rumi 'la me ke akahele loa. "Kupanaha maoli," wahi a ua alakai 'la i kekahi mau powa, o lakou i ukali aku ai mahope ona. "Ae, kupanaha maoli no," wahi a kekahi o na kanaka iaia i wehe ae ai i kekahi aoao o ka haliimoe, a ike iho la i kekahi pu-panapana i hikiia me kekahi apana pena i kakauia me kekahi mau huaolelo; he mau olelo hoi o ke. ahikanana o ke koa ame ka wiwoole. [A Halawai Hou me KA LANAKILA.]