Ka Lanakila, Volume I, Number 8, 2 September 1909 — Na Inamona Kuhinia o ka Papaaina Uluwehi o Ka Lanakila. [ARTICLE]

Na Inamona Kuhinia o ka Papaaina Uluwehi o Ka Lanakila.

Mamuli o na mea hou hoolelehauli i loaa mai i mea kakau oka oneki oka Nene-ahiu nei, wahi a Holoholopinaau, ua hoololiia ka Meridiaixa a me ka latitu o ka Niuhi o na ale o ke kai, no ke kaahele ana ma na kuaau a me na pu-*ko'ako'a ka« mahao loa o na o ka Paredaiso nani a kamahao o ka moana Pakipika. Owai ka ailana nui loa o keia mau ailana a kaua e kaahele nei maluna o ka Nene-ahiu Ka Lanakila? O Hawaii Nui o Keawe, wahi a Ukali. Ehia moku oloko i mahele ia'i o~Hawaii nui Kuauli? Eono moku i mahele ia'i. O ka hiku ona moku, oia ka puni a Ke'lii a Kamehameha. E hai mai oe i na inoa oia mau moku? O Kona kai maokiaki kai malino i ka lai. O Kohala aina haaheo i ka makani apaapaa, me na puu haele lua, O Hamakua i ke ala ulili, ke kuukuu alo ike kaula, ke aki ala i ka niho. O Hilo ua-kinakinai-ua-mao-ole a po ka la, aina Ua-Kanilehua e nihi ae la ma Panaewa. O Puna paia ala i ka hala me ka hinano, i ke kai koloa e nu ala i ka ulu hala q Keaau. O Kau aina kuamakani, i ka ipukai pohina a ke a'eloa. Lele koae o Kaumaea, hfe kawa lehu lepo a na kamalii e auau la, A o ka hiku o na moku, oia no ka aina a na'lii i kipi ai. Owai na lae kaulana Joa ma ka Mokupuni o Hawaii nui kuauli? O ka Lae o Kumukahi, lae Hikina ma Puna. Lae o Ka Lae, lae Hema ma Kau. Lae o Kawili, lae Hema Komohana ma Kona Hema. Lae o Upolu, ma ka Akau Komohana o Kohala Akau. Lae o Leleiwi, ma ka Hikina Hema o ka hikina o ke kaikuono o Waiakea ma Hilo, wahi a Porofesa Pukuniahi Ukali o Ka Lanakila. E Mr. Ukali; hai mai nei oe, eono ka nui o na moku oloko o ka moku o Keawe, a eia ka ehia mau apana o keia mau moku i maheleiiele a hoomaopopoia i keia manawa e noho nei na kanaka? Wahi a Holohoiopinaau. He 10 mau apana o ka moku o Hawaii, a penei na okina.

Mahele ia o Kona i elua apana, o 'Kona Akau a me Kona Hema, hookahi okana, oia o Konawaena. Mahele ia o Kohala he elua apana, o Kohala Akau a me Kohala Hema, hōokahi okana, oia o Kohala Komohana. Mahele ia o Hamakua he elua apana, o Hamakua Hikina a me liamakua Komohana, hookahi okana, oia o Hamakua waena. Mahele ia o Hilo he elua apana, o Hilo Akau a me Hilo Hema, hookahi okana, oia na Hilo Pa-li-ku. O Puna ka moku aole i hoomaopopo ia kona mau apāna, a o Olaa he ahupuaa nui loa ia iloko o ka moku o Puna. Mahele ia o Kau he elua apana, o Kau Hikina a me Kau Komohana. Puni na moku o Keawa i na ap.ana i mahele ia ai a me na okana iloko o lakou. Owai na Mauna kiekie loa ma ka moku o Hawaii nui o Keawe? O Maunakea, o Maunaloa a me Hualalai. Owai hoi ka pae mauna kaula o ka moku o Keawe? O ka pae mauna-e Kaala ma: Kohala. Heaha ke kulana ano hoa o ka moku o Hawaii o Keawe i keia au e nee nei? He kulana Aupuni Kalana, ke kulana hooponopono aupuni makaainana ma ka aina makua, a ua kapaia ka Mokupuni o Hawaii i keia wa, o ke Kalana o Hawaii. Me kona mau poo~aupuni i ko~ hoia e ka lehulehu ma ka balota ana, ma ka Poalua mua o Novemaba o kela a me keia elua makahiki. Pehea ka hoonohonoho ana o na poo-aupuni o ke Kalana ? Ile Makai Nui a me na Hope a puni ke Kalana. Ile I Ilooia Kalana. Ile I uuku Kalana, nana e malama na dala a pau o ke Kalana. Ke Kakauolelo Kalana a me na Papa Luna Kjai Kalana. O lakou ka mana e apono a hooko i na hana o ko lakou mau Kalana iho. O poahia keia? Oka Poaha keia, ka la a ka Nene Ahiu Ka Lanakila e olali haaheo aku ai ma na kaiaulu nani o na ailana hauliuli; no ke kuupau ana aku i ka ma v lamalama olino o ka uwila ma na home uluwehi i ke ala o na pua, <l Kuu Ilome, Kuu Home i ka iuiu. ,, Kukauia e E. K. Hoolaleakaukiu,