Ka Lanakila, Volume I, Number 9, 9 September 1909 — KA UI NOHEA TAKAHONE=SU=I Ka Huihui Hoku Olino o Pekina a i ole O ka Mahina Kau Ahiahi o na Kapawai o ka Muliwai Ialu. [ARTICLE]

KA UI NOHEA TAKAHONE=SU=I

Ka Huihui Hoku Olino o Pekina a i ole O ka Mahina Kau Ahiahi o na Kapawai o ka Muliwai Ialu.

Ka La Hiki Aiimok o Pin-lan\-H(\ kk Anuenuk Olino Wanaao o Sana-Fki-\Vei

MOKUNA V. No Aaso ame ka Mokukaua Pelekank Mahope iho o ko lakou hooluana ana malalo o na pi'o kapolena i hana hale pe'a ia e like me ke ano mau o na waa-kaulua nunui o na poe lawaia e īana ana ma na muliwai o Sanahai, oia ka wa a ka makuahine o ke aikane pili aloha a Auso i hoolauna aku ai i ka kakou kamaeu opio me ka ui kailipuuwai o na kapawai o Pin-Yan-Ho, ka mea nona ka nani kilakila i ano like me na po mahina konane la'ila'i malie, i ka umikumamalima wale no o kona mau makahiki, a nona hoi ka inoa o Liu Fata kekahi o na koko alii kiekie o Kina elike me ka kakou i ike mua ae nei ma na helu i hala o ka nee ana o keia moolelo. t4 E kuu keiki, e Auso; ke hoolauna aku nei au ia oe me ka ui nohea Liu Fata, ua makemake oia e lohe i kou manao e pili ana i kana noi nou, nolaila, o kou wa keia e kuu keiki aloha e hoike ai i kou manao apau me ka hunahuna ole, ina he makemake ko.i iaid-i Wahine naū, a aole paha. 1 ' Kulou malie iho la ko Auso poo ilalo me ka noonoo ana i kana mea e kamailio aku ai imua o kana malihini, aka, aia nae ke kuko ame ka iini ke hana mao ole la iloko ona no neia kaikamahine opiopio loa, ua hele oia a piha me ka hilahila, no ia mea, aole e hiki iaia ke olelo koke aku: Oiai no oia e miliapa wale ana no me ka hoopu ka ole i hookahi huaolelo, ua lilo'e mai la na hookaauolelo ana ia Liu Fata ka iwaiwa hoomahie noonoo o na kapawai o ka muliwai lalu, ma ka olelo ana mai: "He makemake kane ko'u, oia ke kumu hui o ko'u hiki ana mai la elike me ka'u i hoike aku ai i kou makuahine hookapuhi ma ka la i hala e pili ana nou. Ua waiho aku au i kuu hilahila mahope,

a hele kino mai I3 e hal?wai me oe no ke noi an.i aku ia oe i makua no'u, i kane oe, a i wahine ;t-u, na ka make kaua e hookaawale 'n\ai na }u}\a)ina aku o keia ilihonua. xV peliea la, eae ana anH oe e honi muki aku au i na papalina o ka pua ala o Ainahau, a e hoopili aku Jioi nia kou puuwai ina lihilihi hunehune o ka pua Miulana no ka \va mau loa P' 1 Maanei i haule ilio ai ka paie paku lilnliln a nalo aku la na opua elua i Awalau, ke huhu-liui la mauka o Mauhili, hili pe'-a na Jima, ke imi la kaihu i kona hoa pili makamaka. Auwe. eha au i ka Pua Ala o Ainahau. A i waeM no oia mau hookaau olelo ana i hooholo like ia ai ka mare mawaena o laua< aole no hoi i loihi loa ma ia hope mai i hoohuiia ai laua iloko o ka berika laahia o ka mareMahope iho o ka,mareia ana o Auso ma, haalele iho la laua i ka noho ana rna ka hale moana a hohohoi aku la laua i uka o ka aina me ka laua kauwa wahine, ma kahi pili kokoke i ka hale hana dala. Kukulu iho la o Auso i kekahi hale nui maikai, i hoopuni pono ia me kekahi pa nui akea, a o ua pa la ua piha pono i na pua iike ole o kela ame keia ano, a i lako pu hoi me na laau malumalu o na ano like ole, a ke maalo ae oe, he nani wale no mai oa o. O keia ke anuu hikimua oko Auso kulana a i lilo hoi i mea kamailio nui ia e na makaainana o ka Emepaea oKina. A hala na malama ekolu o ko laua noho kane a wahine ana; komo iho la iloko o Liu Fata ka manao hoohuoi no kona kulana ia wa, a ma ke ahiahi o kekahi la a Auso i huli hoi mai ai mai ka hana mai, a ia laua hoi e paina ana i ko laua aina ahiahi, pane aku la o Liu Fata i kana kane: "He wahi manao ]i,o'u i niakemake ai e kamailio aku ia oe.' 1 Pane aku la no hoio Auso me ke ano hoomahie o kona helehelena, 4< e kamailio mai, a mai hopohopo ika hoike ana mai i kou manao," a honi muki iho la ia ma na papalina nohea o kana lei Miulana; a hookui hoi me ke ala onaona o ka lei Mokihana o Kauai, haunaele ae la o Ewa 1 ka Moa'e, ke iniki la i ka iwihilo. <l Ae, a eia ua manao nei o'u, ua hala ae nei na malama ekolu o ko kaua noho kane a wahinē ana, a'eia hoi kaua ke nee aku nei no ka piha ana o na malama eha 0 ko kaua noho ana iloko o ka hauoli, ke ike nei au i ko'u ma'i ole; ake ike p\x nei no hoi au i ko'u nui ano e: nolaila, ke hopohopo nei au i keia nui ou," īa wa i pa'ipa'i malie iho ai o Auso ma ka poohiwi hema 0 kana wahine, a pane iho ia:

"i\uhea oe, ma kahi e hopohopo ana - 0 "kou naau. e hoopiha aku i kona hauoli ana, a ma kou kaumaha ana e hoomamaia ae 110 ia; a e haliu aku ko kaua mau maka i ka mea nana i hana mai ia kakou, a i haawi mai hoi ia kaua i na pono ame na pomaikai-o ko kaua noho ana y ahe mea hoi na kaua e hauoli ai no keia mua aku. Nolaila, i hai aku au ia oe, ua loaa ia kaua he pomaikai mai ke Akua mai, a ma ka olelo pokole ana ae; ua hapai ia oe, a e loaa ana ka kaua keiki. 1 ' No keia mau olelo a AiivSO i kamaHio-aku ai i kana wahine, aole ia i lilo i mea e hoomaopopo ia ai e Liu Fata, a no ka mea, aole oia i ike a hoomaopopo i ke ano oia mea he hapai, a oia kana i ninau aku ai i kana kane: <4 Ea, olelo mai nei oe ia'u ua hapai ia au, a e loaa aku ana ka kaua keiki?" "Ae, he mea oiaio ka'u i kamailio aku nei ia oe, oia hoi, he keiki ua loaa aia iloko ou." e loaa io ana ia kaua ka pomaikai no keia mua aku/' wahi a Liu Fata i pane aku ai i kana kane, a pau ka laua kamailio ana, o ko Auso hele aku la no ia no kana hana. MOKUNA VI. Ke Kuakoko Mua o ka Hanau Keiki. He mau malama loihi mahope iho o ko Auso kamailio ana me kana wahine no'ka mea e pili ana i kona hapai, a i kekahi la oiai o Auso i huli hoi mai ai mai ka hana aku, a iaia no a ku ma ka puka oko laua kakela, ia w r a no i anapu koke ae ai na alelo o ka uvvila, a ku'i pu iho la ia wa like kekahi hekili ku'i pnmalo. Ana ia mea i hoopili pu aku 1 ka hanii o ko Kina holookoa, oiai, eia ia wa e haakokohi ana no ka hanau keiki a oili ana no he bēbe nui nepunepu me ka uwe kapalili ana ae, a na keia leo kapalili o ke kamaiki i kono aku i kahi kauwa no ka rumi o kona haku. I kahi kauwa i komo aku ai, aia hoi, e waiho mai ana he bebe ma ka aoao o kona haku, a oia no kona wa i eleu koke aku ai no ka hoomaemae ana i kona haku. A ia Auso no a komo ana iloko o ka rumi o kana waliine e hii mai ana ka laua wahi kauwa i ka bebe, lalau aku la oia a hii ihola me ka piha hauoli, a oiai oia e hii ana imua ponoi o kana wahine, ia wa no i pane aku ai o Auso: tfe Auhea oe e kuu hiwahiwa, eia he opuu pua na kaua e lei mau ai, a o ka'u e noi aku nei ia oe e kapaia Ica inoa o ka Lei a kaua e kuu aloha o u Takahonf>Suīa no ia nei auanei e punihei al na u'i ke ike i kona mau hiohionu, a e mele mau

ai hoi na lehelehe a pau— "O ka U'i Nohea Takahone-Sui, Ka huihui līoku olino o Pekina, A o ka Mahina kau ahiahi o na Kapa-wai o ka Muliwai ialu, Ka La hiki aumoe o Pin-lana-Ho a o ke Anuenue olino wanaao o Sana-llei-Wei." <4 Nolaila, o ka'u ao ia oe, e malama pono loa oe i ka lei a kaua me ka maikai.' 1 E na makamaka, ua hiki mai la kakou i ke au 0 ka mea nona keia nanea; nolaila, e kuilima pu aku ana kakou me ia, a ua ike pu ae la no hoi kakou na ka luau'i makuakane no hoi keia le-o-le-o-a e kahoahoa e nei i olahonua i na kepakepa ana i ka inoa o ka lei ana, nolaila, e ia nei, ua hiki no ka apa ana, he mea waiwai. Oiai no o Liu Fata e nioe ana maluna o ka moe no ke kakali ana i ka \\a hoomalu, ua kamailio mai la oia i kana kane: "Auhea oe e kuu kane, ua ike iho la kaua i ka lua, nolaila, oiai no ka manawa kupono i hiki ai | no ia kaua ke ike a hoomaopopo ike kulana oka j lei a kaua; nolaila la, ke ae mai nae hoi oe me ka : maikai, e lawe aku oia nei (kahi kauwa) i ka bebe 1 ka la apopo i kahi o ka wahine kilokilo." | Ua ae aku no hoi o A.uso i keia olelo a kana | wahine, me kona pane pu ana aku. 4< He mea pilikia auanei hoi ia, o ke akaka ae ka hoi ia o na loina e malama aku ai i ka kaua lei." I ka po mamua iho oiai ua wahine kilokilo ala e noho ana i kona wahi, ua halaoa wale ae la no imua o kona nanaina iloko o ka lani he wahi onohi i hoopuniia e na huhui hoku. No kona ike ana i keia ouli, hoomakaukau koke iho la oia i kona wahi pupupu hale, kapae aku la ina opala. Hoohiluhilu iho la e like me ka hiki iaia ma kona maa ma kana oihana p na ouli e like me ia; aole ia ekui ka u-a, aka, aia kona kahu i ka liko, oia hoi he alii aimoku ke kipa ana i ona la i kahi la iho, a ua maopopo pono iaia e kipa io ia aku ana kona wahi, a maluna o kona wahi moe i hoohala ai i na hora oka po. Ai na hora poniponi wale o ke kakahiaka nui, aia ua luahine kilokilo la e kakali hoomanawanui ana no ke kipa aku o kana malihini hanohano. Nolaila, i ke kakahiaka ana ae a Auso ma e kuka nei no ka iawe ia aku o ka laua kamalei e nana ia md e ka wahine kilokilo, ua hoomaemae iho la ka laua wahi kauwa i ka bebe me ka hoaahu pu ana me kahi kapa maemae. A haawi pu ia aku la ke kauoha i ua wahine lawelawe nei o laua: U I hele oe a i hui me ka wahine kilokilo, a i hai mai oia i na mea a pau e pili ana i ke keiki nei, alaila, e hoopaanaau loa oe, mai hoopuina iki oe i

kahi mea a pau kana nana ana, hoi mai olua a hai mai ia J u me ka huna ole ou i kekahi mea," wahi a Liu Fata. Ae aku la no hoi kahi kauwa me ka maikai a neie aku la laua% 1 ka hiki ana aku o laua, e kakali mai ana no ua wahine kilokilo la; hoomaka mai la oia e kamailio i na mea a pau, mai na mea nui a pau pu me na mea liilii. Hoomaka mai la oia e wehe i kana apana hana me keia mau olelo: O ke keiki au e paa nei f aole ia nau ponoi; aka, he kauwa lawelawe aku oe na kona makuahine, he alii aimoku keia, he liko a aole hoi he laele. Ma ka aoao nae o kona makuahine i nui ai oiai, o kona makuahine, no ka papa moi oia o keia aupuni, a me he mea la no hoi ke hoomaoe wale aku no hoi au ia oe o Liu Fata ko ia nei makuahi" ne, ke kaikamahine a ka moi Sinig"o a kaikuahine hoi o ka moi e noho moi mai nei i keia manawa. A no ka me&, i ke au o ke kaua kuloko iho nei a mamuli o ke auhee ana o ke kaikunane e noho moi ana ia au, pela oia i nalowale ai, aole loailohe hou iki ia kahi mea e pili ana no laua a hiki i nei hora. "Nolaila, ke nonoi aku nei au i kou oluolu, mai ftuna iki mai oe iau i kekahi mea a pela hoi au e huna ole ai i kekahi mea pili i ke kiki ia oe, a e hoi aku oe a hai aku i na makua o ua aiii nei a kaua i ka'u mau mea e hoike aku ai ia oe." Ia manawa i ikeia aku ai ka naholo ana ae o ka ula okooko ma na papalina o ke kauwa wahine lawelawe, a pane mai ia oia imua o ka wahine kilokilo i keia mau olelo: "E kala mai oe ia'u, oiai aole au i kauohaia mai nei e hele aku no na ninau e oili mai ana o keia ano, ua papa loa ia mai au aole e hoike iki i kekahi mea e pili ana nona. Aka nae, aole nohoi na'u i hoike aku nei ia oe, nk kou ike no i hoike mai nei, a o oe wale nohoi ka mea i nonoi mai ia'u no ia mea.' "O ka'u nae hoi ia oe, mai walaau iki aku oe no keia mea au e hoohuoi nei, oiai ina no e lohe ia ana keia mau mea, alaila, e manao maoli ia ana no mai a'u aku i loaa ai, a aole au i maopopo i ka hopena e kauia mai ana maluna o ? u mai ko'u mau haku mai." Ae mai la nohoi ua wahine kilokilo nei aole oia e hoike i keia mea huna i kekahi kanaka, a lilo iho la keia i mau olelo paa loa mawaena o laua a o ka laua hoohiki i lawe ae ai oia no ke pa'i ana o na iima akau o laua kekahi i kekahi me ka pule ana. Ua pane aku la ua wahine lawelawe la imua o t l( 0 ka'u * hoike aku nei ja w* he mii

ko u mahalo no ka hoike ana mai o ka moa ike ole ia i ka waihona ike o kona wahaolelo, oiai ua pololei kau ike o Liu Fata io no ka makuahine o kc;ia keiki, a o ke kaikamahine hoi a ka Moi Sin (ioWa o Kina nei. Aka, e like me kau i hai mai nei no ke kaua kuloko mawaena o na kaikunane Wai Fu ame Afiona, a mamuli o ke pio ana o Ahona, a hele naauauwa aku la ma ke alahele okoa no ka pakele o kona ola, pela nohoi maua i mahuka mai ai no ka ahai ana i ko maua mau ola ma kekahi alahele okoa. A hik'i iiiai i keia wa. aole loa i maopopo iki ia maua pehea aku nei la oia, ke ola mai nei no paha ia kaikunane o maua, aole paha. No maua iho, ua hele auwana aku maua a hoea ma na hale moana o na poe wahine 'kane ole ? a malaila maua i inalamaia ai me ka lakou ma\i mea ai i kupono ia lakou iho, aka, aole e hiki ia maua ke alo ae o ka hoomanawanui wale no ka pono, a me 'ko mauā malama pu no nae i ko maua maluhia. Aka, mamuli o ka makemake ole o ke alii wahine e hoomau aku maua ma ia ano kulana, pela oia i hele kino maoli ai e nonoi i keiki a ka poe mea keiki, he aikane na kana keiki he haole, a he noho pio nohoi kona mea i hiki ai ilaila. A mamuli o na kukakuka ana i hooholo ia ai no' ka mare, a i ka wa i mare ia ai i ike ai ke kahunapule o Liu Fat no ia, aka. ua hoohemahema no maua aole i akaka lea loa. I ka pau ana oka mare ia * n a, ua haalele koke aku la makou ika noho pu ema me ua mau hoaloha ala o makou, a hoi mai la makou i uka nei, a ua kukulu ia kekahi hale nani a ku i ka hanohano i oi aku i ko ka Moi ame ka poe waiwai o keia aupuni, a i ko'u manao ua kupono maoli no ko ke alii wahine lawe ana i K.eia haole i kane nana, a ua loaa nohoi ko maua makua. A ke mau nei no kona noho huna ana me ka ike ole o ke kane, a ma o ke keiki nei paha la e maopopo ae ai. A pau ka laua nei hoohali kamailio ana ma ia mau mea, huli ae la ka laua kamailio no na mea e pili ana ike keiki, hoakaka mai la ua wahine kilokiloala. O ke keiki nei he keiki ina'i a e a'o pu aku oe i na makua e malama pono, oiaī ke hookau no ka ma'i i nei keiki, oka nele noia aohe keiki, aka, aole nae he mea nana e o-u i ka wa ui, aia no i kona niau la hapauea, oiai ke ike nei au i .ke keiki mai luna a lalo, aohe puu aohe kee. ]le keiki hoouluhua makua nae i kona mau l<i opionio, o ka ia nei ruau hana o ka hoimihnla wnl** » r iku no ia moa aku ia men aku e nom* ai. (A hui hnu nku mn Ka T.axaku,a i