Ka Lanakila, Volume I, Number 9, 9 September 1909 — KA MEA KIEKIE KE Keikialii Hesisina=hesi=no AME Ka Nunui Ahelamisana Ka Lawakua Noho Mauna o na Puu Pualu AME NA AWAWA KINIKINI O ANETE [ARTICLE]

KA MEA KIEKIE KE Keikialii Hesisina=hesi=no AME Ka Nunui Ahelamisana

Ka Lawakua Noho Mauna o na Puu Pualu AME NA AWAWA KINIKINI O ANETE

He Moolelo Pategoma no ke Keneturia Umikumamalua o ka A, D,

(Kakauiii e aī-mak'ma'l)

MOKUN-A II Ma ka Apua kc Ola. i No ka manao no hoi kekahi ua hiki kino aku oe iluna oka piko oua mauna la, kahi a lakou e I noho ana ia wa. Nolaila, ua kau eka lia makau ia I lakou a pau loa. O kau ia oe; e ikaika oe a e koa hoi; oiai, ua kokoke loa mai kou manawa eho l omaka aku ai oe e hele e hooko i kau mau hana ' nui ana lani i waiho mai ai nau e hana, i kulike ai I me ka wanana"a na kupua kilokilo ona au kahiko ! loa i hala £ku nei. j Ke hai aku nei au ia oe. O kela mokupuni ! kalii ana uhane i hooikaika loa ai e kue mai i na ' pilikia a pau. He papu kaua ikaika loa ia, aole loa ! e hiki i kekahi mea mana eae ke hoolilo iua wahi 1 la i mea paani wale ia; aole loa hoi ina poe kupua e noho la ma ka lipolipo o na aouli o ka lani; a, aole no hoi i na kumupa-eli o ka hohonu o ka honua. Aiaoe e hiki aku ai ilaila, e hookui ia mai ana oe me na poino he nui au i ike mua ole ai e hoolilo ia ana oe iloko o na ano 1k lehulehu, ke ole e kupaa kou manao a wiwoole lioi, a ke ole oe e malamapono i kekahi o ka'u mau ao ana ia oe no kou pono. Nolaila, o ka'u mau olelo e ao aku nei ia oe o kou niau kanawai paa ia. Malail.i ot j e hahai ai, alaila, e hlo ana kou mau enemi i mea ole imua o kou alo; r T iila, i keia wa ano/e hoomaki ukau ia oe iho, e hoihoi aku i ka palii i kona wahi, a e hele kaua ano. Me ka hakalia ole iho, ua makaukau iho la la-

ua nei, Oili aku la laua no ka hele ana aku, ia wa e wena ae ana ka mahina. A ma kahi hoi o ka makani kehau e pa mai ai, malaila iho la laua i uhai aku ai i ko laua kuamoo a mai ia manawa a hiki i ka wehewehe ana o kaiao hiki aku la laua nei malunapono o kekahi puu kiekie, a i ka w r a i hohola mai ai o na °heu o ke kakahiaka me na kulu kehau huihui e . ana i na lau nahele uliuli o ka wao, ia wa 1 ke ia aku ai ka piko o ka mauna Kcriakesia a me kd ululaau loloa o ka w r aonahele e ulu pohai ana a puni laua, a ma keia wahi i noho iho ai ua mau kamahele la 11 o ka hoomaha ana. Ia Mamiona i noho pono iho ai ilalo, ua w T ehe ae la ia i Lekahi oa i piha i na mea ala a kuehuehu ae la ia mea iloko o ka lewa me ka olelo ana mai ia llesisina-hesi-no: "E hoolohe mai e kuu alii i ka'u mau olelo ao a pau. Maanei, ke kinai nei au i na mana a pau o na uhane e hookokoke mai ana io kaua nei mamuli o ka ikaika o na ehu kupaoa o na mea ala, i ole lakou e hoopoino wale mai i ko kaua maluhia, a ke waiho aku nei hoi au i keia aa nau e malama, a e hana aku oe i kela ame keia manawa au i ike ai he kupono no ka hoohana ana aku iaia. U E lilo pu hoi oia i kauwa hoolohe a i lima kokua hoi nou iloko o ke okooko o ke kue ia mai e na enemi, * e malama pono loa hoi oe iaia e like me ka paakiki o kou manao e hiki ole ai i kekahi ke lanakila maluna ou, a pela 110 oe e paa ai i keia mea. a Ma na wahi a pau loa au e hele ai, e noho ai, a e moe ai paha, e malama pu oe iaia a e lilo hoi oia i kiai pilikino punahele loa nou, a mai poina i ke kuehuehu ae i ke ala o keia mea iloko o ka lewa e like no hoi me ka'u i hana iho nei, au no i ike mai nei, a no ka mea, o ko ia nei īkaika ka mea nana e kipaku aku i na enemi a pau e hookokoke mai ana ia oe.' 1 la manawa, olelo aku la o llesisina-hesi-no. "E kuu kumu aloha, owai! aowai ka'u e hele aku ai e imi? A heaha hoi ka pomaikai nui e loaa mai ana ia'u? O oe no anei kekahi e hookikina pu mai ana ia'u e houpoo aku au iloko o ka aina o na uhane i piha pono me ka mana kupua o na poe kilokilo he lehulehu?" 4< Ae! Aole oia w r ale e kuu alii; aka, e lilo ana ia oe na waiwai he nui wale o loko o na aina uhane; oiai, ma ua mau mokupuni uliuli la kahi i noho alii ia ai e ka mana o ua mau uhane la o lakou ke kela aku o ka waiwai ma keia ilihonua, a maluna ae o na mea a pau. O ka loaa ia oe o ka limao Hidia Lamela ke kaikamahine alii, ka oi loa aku o na waiwai makamae mamua o na waiwai e

ae a pau o keia ao." Alaila, he oi aku anei oia mamua o ke kaikamakine alii Imera a me na kaikamahine alii e ae o Kasimia nei?" wahi a Hesisina-hesi-no. Hoomau aku la no o līesisina-hesi-no i ke kamailio ana. I kuu noonoo ana he mea lapuwale no ka hooikaika ana mahope o na wahine ame ka lahui wale no, a ina no Bedia ke kumu nui o kou koi ana mai nei ia'u e hele aku au ilaila e la we mai iaia i kokoolua no'u, alaila, aole au e hele ana nona. Aka, no kona hoopaahao wale ia ana me ke kumu kupono ole ame ka luku weliweli ia ana o na kanaka apau o ka honua nei e keia pōe uhane ame na nunui ai kanaka, nolaila wale no au i aa ai e molia i kuu ola, a ua hoopaa hoi au ia'u iho me ka noohiki )uli ole e hele kino au a e luku aku i ua uhane ala i kekahi luku weliweli loa, a e anai aku hoi ia lakou mai ka papalina aku o ka ili honua, a e hoopakele mai hoi i ka poe i hoopaahao wale ia me ke aloha ole. Olelo hou aku la o Mamiona: Ua pono a ua pololei kou mau manao apau loa, a e hele oe a e hooko elike me kau e manao ala, aka, aia no nae he wa ko na mea apau loa, e hiki mai ana no ia elike me ka mahina piha i ka po o Mahealani, malia o kou manao i keia wa e hiki ana no ia ke hoololi ia ae iloko o na la e nee mai nei. Hoomau hou aku la nohoi oia i ke kamailio ana imua © ua hanai alii nei ana penei. E kuualii e hoolohe hou mai oe, aia ma keia huakai au, a 7 u e onou aku nei ia oe, aia iloko o keia mau wahi a kaua i kamailio ae nei e loaa ai ia oe kou mau pilikana he lehulehu wale, a ke noho hoomanawanui mai la lakou iloko o na poino hiki ole ia kaua ke puunaue ae maanei nei. Aia pu ilaila kou mgujbanau mua ekolu me ka makuakane, ka mea i olelo nui ia e kona lahui kanaka "Ka Moi o ke kai," n o ka mua ponoi hoi. ia o kou luaui makuakane nana mai oe, a oiai ke kokoke mai nei ko kaua wa e kaawale ai, a e hele hookahi ana oe no ka hooko ana i na mea pili i na mea huna i hai mua ia ae nei, nolaila, e hoolohe pono oe i ka'u mau a 7 o ia oe, a e lilo hoi 'ia i kanawai nou a oia keia. I kou hoomaka ana e haalele i na moku laau o KSasimia e ku mai la, me ke kuhikuhi pu ana aku o kona lima i ua wahi ala, a hele aku' oe no mua, e loaa aku ana ia oe kekahi pohaku paea eleele e ku ana, ua like kona ano ke nana aku me ka pahu kupapau, a he umikumamalua kihikihi ka nui. A e hoomanao ae aia iloko o ua pohaku ala kekahi waiwai huna l ijce oh a oiai w ike oe

i na mea apau i hai ia mai ai ia oe ma ka Buk§ Kilokilo a\i nohoi'i a'o aku ai ia oe, nolaila, aole a'u mea hou aku e kuhikuhi aku ai ia oe e pili.ana no ia mea, eia wale no o ka hooko aku kou i na mea apau i palapalaia maloko. I hai pu aku au ia oe, he nui wale ka poe i h°ao e ike i na mea huna o ua pohaku kupua ala, aka, aole he hookahi o lakou apau nui aku ia i ka moe, i ae ia mai e ike i na waivv,ai i huna ia iloko ona. A e hoomanao pu ae me ka n*ana pono ana i na mea i palapalaia maloko o ka Buke mai ka aoao mua a hiki i ka aoao umikumamalua. Ua hahaiia maloko olaila na kanawai apau e pili ana no keia pohaku kupua, a i kou hoomaka ana e kahea i ka poe kiai na lakou e malama ana i ua waiwai huna ala, alaila, e hoomau no oe i ka heluhelu ana i ka Buke. Me ke kuoo, i kumu e ike „ e hoomāopopo mai ai lakou ia oe, oiai aole oe e ike aku ana ia lakou, aka, e ahuwale ana kau mau mea a pau loa e hana aku ai imua o lakou, a no ka mea, he mau kino pa-e-e a laumanamana ko lakou, a i akaka pu ai no hoi ia lakou kou ano haipule io a i akaka pu ai ia lakou kou ano hoomalau ole; nolaila, e hoomanao loa oe i keia mau ulono imua ou e kuu hanai alii. Ina e alo ana oe i keia mau inea a'u e ao aku nei ia oe a hooko oe me ka pololei, ola ka hoi nei mau iwi ia oe i ole ai hoi e hea ia iho he wahi elemakule kama ole. A o kekahi kumu no hoi a'u e ao aku nei ia oe e malama loa ia mau lula, i ole pu oe e hoopuiwaia e na mea kupaianaha he nui a manuunuu wale au i ike ole ai mamua mai kou hoea ana mai i keia ao malamalama. Oiai au iloko o keia pohaku kahi i noho ai, o na kupua kupanaha loa ekolu i piha i ka ikaika a me ka mana a ua hoonohonoho papa ia aku hoi malalo o ka lakou hoomalu ana ka ikaika i kau ia ai o ka weli e na kupua a pau loa e noho nēi mai na lewa akea a i ka papaku o ka hohonu (a koe aku ke kupua i hoikeia ma ka moolelo o ka Hua-kai-makaikai i ka papaku o ka hohonu) a penei ka hoonohonoho papa ia ana o ko lakouikaika hooili kaua. Aia malalo iho o lakou na uhane kupua a mana he kanaha, a malalo mai o lakou na poo nui i piha me ka ikaika a mana o na Feare, he ekolu haneri me kanalima, malalo aku o lakou he mau puali nui hewahewa o 12,000,000 a ina e hoooloh.e pono oe i ka'u e ao nei ia oe i hai aku no au me ka pololei loa i keia hnnkai hole no au e lilo -mai ai lakou a pau loa i mau kauwn hoolohe loa i kau

mau kauoha, a e lilo io ai hoi oe i mea e kau is. ai o ka weli e ko ke ao holookoa a me na kupua a pau loa, a e moe wale ana hoi lakou a pau loa ke lohe wale no i kou inoa meka ike maka ole, a e like me ka olapa ana a ka uwila i ka imo ana a ka maka, pela auanei e pelu ai na kuli o lakou imua o kou alo, a ma o lakou nei i wanana e ia mai ai oe a o ka hope loa o ka mea nana i hoike nou imua o ka aha kuka a na uhane iluna o ka Mokupuni Uliuli, oia no ka elemakule kupua Emeo, A ma kana hoike ana i kau ai ka weli o ko ka po mau kini nou a ke weli\yeli pu nei ko ka honua nei no ia lono. Ma o lakou nei no hoi e lilo ai oe i mea kaulana a e loaa pu ai ia oe o na pomaikai he nui i na la 0 kou oJa ana. A e lilo pu ana hoi lakou i mau koo no kou aupuni oiai oe e noho a e hooponopono ana ma ke ano alii aimoku. O keia mau kuhikuhi a'u e a'o aku nei ia oe, o'ia wale iho la no ke ki gula e wehe ia ai keia mea Inma pohihihi i moe lolii iloko o ka opu o ka honua, a maloko hoi o keia pohaku iloko o ka manawa hookahi mano elua lau ame elima kaau makahiki, a ua wanana pu ia hoi na ke keiki a ke kanaka i hanau ia e ka wahine e hele mai ana ma keia inoa e o mau nei maluna ou, nana e- akaa i keia mea huna i hoōpaa ia e ke poo o na kupua apau. Ua sila pu ia me kana sila hoopaa iloko o ka lepo palolo ame ka pohaku paea, aole loa nae e hiki ia'u ke hai akaka aku ia oe i ua mea huna ala 5 , a aole nohoi he" mea hanu e ola nei i ike iaia, a ua nulo pu aku hoi ia mai ka ike kilo ouli lani. O na kupua mai na wahi like ole mai a'u i hai mua aku nei ia oe, malia paha he mea like me ke kino o ka papaua, a i ole me ko ke opeapea palia, aka, he mau kohokoho wale ana no ia a'u e hai aku la ia oe, oiai ua nalo aku ia mai ko'u ike aku ame ko na kupua e ae. Oiai o keia mau mea apau a'u e kuhikuhi aku nei ia oe, oia iho la kau apana hana i kauoha ia mai ai e hana aku nou, a ua kuhikuhi pu ia mai hoi ia'u e lawe mai wau ia oe, a ma keia wahi pau ae la ka hiki ia'u ke hai aku ia oe, koe wale no ke kuhikuhi ia'u ma ke akaku, a i ole ma ka hoike a ria kahoaka lani ame na ike kupua e ae e at ia mai ana e ka mea iaia ia kuleana. A oiai ua sila ia nau e akaa ae i na weba i hoopaa ia ai o keia mea huna ku i ka hookalakupua, nolaila, o kou vva aku keia o ka hooko aku 1 ka apana hana i waiho ia mai nau e hana, nolaila, o kou wahi aku keia e kuu alii o ka hooko kauoha. Un hoohala ia keia manawa e laua mai ka oili

ana ae o ka la a hiki i ke kupono ana i ka 1010, pau nohoi na mea i kauoha ia mai ai ia Mamiona e a'o aku ai i ua hanai alii nei ana. A ika pau ana o keia mau leo a'o kahoahoa i ua hanai alii nei ana, ia wa i waiho mai ai oia i kana mau huaolelo e hiki ole ai i ua hanai nei ana ke hoomau mai i kana hakilo pono ana mai maluna o ua luaui kahuhanai nei ona me ke onaona. Ia wa i hookomo pono aku ai ua Mamiona nei i kana hanai alii me ke kuio penei. I keia manawa oiai kaua ma keia wahi, ke hai aku nei au ia oe me ka hookamani ole. Ua lawa kuu mau la a ke'aui aku nei keia kino e hoi i ka aoao mau o na mer apau loa, kahi hoi a'u e hele aku ai ia huakai a e hiki ole ai ke hoi hou mai i ou ala, no ka haawi hou ana aku i na a'o ana elike me ka'u i nei wa. Oiai o na huaolelo apau loa a\i i lulu aku nei imua ou, no lakou wau i waiho ia mai ai e pane pololei aku imua o kou alo a i kou mau pahukani ponoi wau e hawanawana ai. Pela iho la oe e kuu alii i ike ai ua waiho ia mai au i keia mau la loihi 1 mea a'o a hoonaauao aku,ia oe, i mea nana e alaa na mea huna pohihihi iloko o ka papaku o ka hohonu ame ko ka honua, a e wehe pu hoi i na kaulahao par o ka mea i opea wale ia, a e lu pu hoi i na haawe o ka mea i hookaumaha wale ia. Ua mana maoli no ua hanai alii nei a Mamiona, he huakai hele maoli no kana e hele aku ai, nolaila, ua pane aku la oia; E kuu Mamiona aloha, mahea la oe hele aku ai?