Ka Lanakila, Volume I, Number 9, 9 September 1909 — KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu [ARTICLE]

KE AHIKANANA VERO ONEGA

Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu

(Hoomauia) MOKUNA XIV. Ke Kaeaea o ka Hema Imua o Ateaga ka ike ana mai no o ua Ilikini 'la i ko ianei ku aieu, nolaila ua kamailio hou mai la no oia: "Aole anei oe e hele ana? J "Aole la!" 4t E hele oe» a i ole, e hanai aku ana au ia oe me na hua panini o keia laau kalakala!" Me keia mau olelo hope mai na papa-niho mai o ka Ilikini, a mamua ae hoi o kona manawa helelei mai ai i na hua panini o kana laau kalakalai ua puiwa ae la oia mamuli o kona lohe maopopo ana ae i kekahi leo i pa-e iho ma kona mau pepeiao, a no kona manao he kanaka eia mahope o kona kua ka mea nona ka leo ana i lohe ae ai, nolaila ua huli aku la oia i hope no ka nana ana, a me - ke peku ma ke kikala o ua Ilikini la, ua huli kaanin, ae la koiia alo iluna, a o ka pu hoi ana e paa ana ua lilo mai ia i ke ahikanana, ka hookalakupua a me ke akua lapu o ka poe haihai kanawai. Ea, e ke hoa, e ka makama&a/a e ke aikane punana a ka makemake, i kuwili a hoomau i ke omo a momoni i na kulu wai meli e pili ana i keia moolelo e pili ana i ka Heke o na heke, e nana ae kaua i ka eleu nui wale o ka Makaikiu Vero Onega, oiai ma keia wa i moeuhane mua ole ia e keia Ilikini, aia hoi, ua waiho aku la oia iluna o ka ilihonua, a o kana pu eia ia me ka milimili a kaua, ka lei nona keia moolelo. A ina paha ona kanaka i hanai taro ai mawaho o ka hale o ka elemakule Kelemana ma kela po ai, a o laua pu kekahi ma keia wahi ia manawa, ina la ua loaa na mea na laua e hawanawana aku ma na pepeiao o keia keiki a ka panapua, e akahele ka hele'na i ka uka iu ano o Geegia, a no ka mea, eia iho ke ahikanana la o ka mea i kapaia o ke Aka o ka Malu Make. a mai mea wale aku iaia.

Ea, heaha hoi keia au i hoohele iho nei ia'u maluna o ko'u kua, aole maluna o ko'u ma-i wawae?" wahi a ka Ilikini me ka nanaina kukule a kaumaha. ''Oia ke alahele maa mau e loaa ana mai ia'u aku i ka poe a pau e manao ana e hanai mai ia'u me na huaale elike me keia,'' wahi a Vero Onega i pane aku ai. "He leo ka'u i lohe ai, a ke manao nei au he kanaka la." " Alaila, ua nui loa kau inu ana i ka waina maloko o keia hale elike me ka'u i lohe mau ai," wahi a ka kakou koa. Ma keia manawa a ka Ilikini e kamailio nei me Vero Onega, ua hemo mai la ke pani o kekahi o na puka o ua hale ala, a ike aku la ka kakou hiwahiwa he keonimana ili hauli i like aku ke ano me ko ka Ilikini e ku mai ana ma ua puka ala. Oiai he mau maka noii ko ka makaikiu-, nolaila, ma keia wa mua loa no o kona ike ana aku, ua hoomaopopo koke iho la no oia he hapa paele ua keonimana ala, a ma kona aahu ame na pohaku daimana maluna ona, i loaā maopopo ai iaia ka ike ana o ka haku no keia nona ua hale ala. ,c Heaha kau hana ma keia wahi?" wahi a ua keonimana ala. "He makemake nui ko'u e halawai me Ateaga." a O Ateaga ko'u inoa? 5> t4 PeJa no ko'u ike, a oiai ua haiia iho nei ia'u aole oe ma kou home nei, nolaila, aole au i manao io no ia mau olelo." ,4 Heaha kau hanar <4 He hana nui a malu loa ka'u.'' 44 E_Ka-ke, e hele oe ma kahi e," wahl a Ateaga. Ma keia wa i haalele iho ai ka liikini i kona wahi i kii ai a hele aku la, aka, ua kahea hou aku la o Ateaga e kii hou mai oia i kana pu. Ma keia wa i huli hoi hope mai ai ua Ilikini ala no ke kii ana mai i kana pu, a iaia i lalau mai ai, ua ki ae la ke kanaka palule ulaula i ka piha poka o ua pu ala, i ka lewa, ame hookahi hahau an-a iluna o ke kaola o ke alanuipii o ua hale ala, ua okaoka ae la ua pu nei iloko na apana lehulehu. <( E lawe aku i keia," wahi a Vero Onega, iaia i haawi aku ai i kekahi apana o ua pu ala i ka Ilikini noho hale laupama o Waiomina. Ma keia wa ua hiki ke ikeia aku ka haulaula o na papalina o,ua keiki ala, "a elike me na tiga omokoko o Benegara ame na bea moe hau o na kapawai o ka muliwai haupaa o Hoano-Ho, ua \el& mm h oU imua o ka k&kou hiwahiwa me k*

manao e lumai iho i ka oilua o kana pahi, aka, eL, me ka emi hope kau aoao ana a ka~ kakou koa, a me hookahi hauna ana a ke kumu o- kana pu panapana ma ka lima o ua Ilikini la, ua haule iho la ua pahi la iluna o ka papahele, a o ua Ilikini la,e lomi ana. lomi aku, lomi mai i ka maeele no keia hauna ai awahia a ka makaikiu i haawi aku ai iaia. *'He ino oe, he pulupulu hoaa no ka wa ua," wahi a ka makaikiu, me ka hoihoi pu ana hoi i kana pu-panapana iloko o kona wa-hi. Ma keia wa o ka hoohokaia ana aku no ka lua o ka manawa o na hana a ua Ilikini la, ua lilo ia i mea hookaumaha loa aku i ko Ateaga mau manao. "Kupanaha maoli kou malama ana e Ateaga i kekahi kanaka Hmakoko no ka hoopoino ana aku i ka poe e hele mai ana e hana nou." "He hana kau no'u? M "Ae." "Heaha ka hana a kekahi kanaka elike me kou ano e hana mai ai no'u." Ma keia wa ka makaikiu Vero Oneg-a i hoomaka aku ai e pii no luna o ke alanuipii, a oia ks. Ateaga i pane mai ai., "Aole, aole! Eku aku no oe ma kou wahi e ku ala •! ,, "Makemake anei oe e haawi aku au ia oe malalo oka mana o kela alopeka ulaula? ,, wahi a VeroOnegfaia Ateaga me ke kuhikuhi pu ana aku hoi i ka Ilikini. No ka lohe pono ana aku o Ateaga i keia mau olelo mai ka kakou hiw r ahiwa aku, no ia mea i holo aku ai ka ulaula ohehelo o ke koko mai iaia aku, a puni āe la kona mau papalina me ka haikea o ka maka'u. "E ae mai ia'u e komo aku no loko o kou hale, a i ole, e hai aku i kela Ilikini e hookaawale aku mai ka lohe ana i ka kaua mau kamailio ana, oiai he hoaloha au nou. He hana ka J u nau mai ia Konela lani mai nei." Me ka piha hauoli o Ateaga ma keia wa o ka lohe ana i ko Konela lani inoa, a me ke kali hou ole iho, ua pane aku la oia i ka makaikiu e komo aku no loko o Ka Jtimi hookipa nui a nani o kona hale. No keia leo a ka kakou hiwahiwa e lohe nei mai ia Ateaga aku e kono mai ana iaia e komo aku iloko c kona hale, ua pii paumi ae la na degere o kona hauoli, a puana malie ae la na mea paahana o kona puuwai i keia mau olelo, pau elua i ka puupuu hookahi. Ma keia wa eia oia ma ka meheu o Ateaga, kekahi ona alakai oka puali puhi waiona, ama j

ke ala hoi e loaa ai iaia kekahi mea e pili ana i ka pepehiia ana o ka milimili aloha a ka elemakule, ka ui uohea kaomi malie Apesina Kelemana. Ua lawe loa aku la o Ateaga i kana malihini a hiki iloko o kekahi rumi nui i pani paaia na puka aniani a pau, aole hoi he wahi malamalama o waho e aeia aku e komo mai iloko, a maluna o kekahi pakaukau poepoe e ku ana iwaena o ua rumi la, e ku ana he wahi ipukukui nona kahi homimi e hoomalamalama ana ia loko o ua rumi la, oiai nae e ao ana no ia manawa. "Ua hiki mai oe ma ke ano he hoaloha?" wahi a Aleaga. 4< Ua hele mai nei au me kekahi hana," wahi a Vero Onega. •'He malihini oe ia'u?" 4t Ae, he malihini." u He mau mea kaua paha kau? v "Ae." "Alaila, he kanaka aihumuhumu oe, a he limakoko hoi?" * 4 Aole au no ia pohai/' 4< Ke hilinai nei au ua mai oe aole no kou pono, aka, e hoomanao, oe no Jfco'u hilinai ia oe ke kumu o ko'u lawe ana mai nei ia oe maloko o keia rumi; o ko'u rumi oihana malu keia; a o kaua wale iho no keia, nolaila, heaha kau hana o ka hiki ana mainei?" u Heaha kau i manao ai ia'u e hana aku? }> "Olelo mai nei hoi oe, he hana kau i hele mai nei no ka hui ana me a'u?" "Ae." "Ina he hana kau o ka hele ana mai nei no ka launa pu ana me a'u, alaila, aole pono o 'na pu panapana pu kekahi e lohe i ka kaua mau kamailio ana." <4 Heaha auanei na hooiaio ma ko'u aoao e hiki ai ke ike aku >aoīe he |mau pu-panapana ma kou kino?" wahi a ka kakou koa. 4< o oe ka mea i imi mai nei ia'u, aole owau ka mea i imi ia oe; ke manaoio nei au o oe kai hoomakaukau no ka hoopoino ana mai ia'u. E hoomanao pu hoi oe, aole au i ike e hiki mai ana oe, i wahi no'u e hoomakaukau ai ia'u iho me ia mau mea, a o kekahi he wa okaikai loa mai nei hoi keia nolaila, aole he mea hewa ko'u makaala ana no'u iho." Ma keia manawa, a no keia mau olelo a Ateaga > ua wehe ae la ka kakou hiwahiw.a he mau pu panapana a waiho aku la ma kekahi kikina puka, a: waiho pu aku la no hoi he mau pahi loloa, Ano, wahi ana, u e huli mai pe ia'u i maopopo ai ia oe aole a'u mea eha i koe." Aole o Ateaga i hele mai elike me ke noi a ka

makaikiu, oiai ua manaoio no oia he oiaio na olelo i pau a ka malihini e olelo nei iaia. MOKUNA XV. Ka Hoikkike Kupanaiia "E komo loa mai kaua noloko o keia rumi" wahi a Ateaga me ka hoomau ana i kana olelo hapa Enelani, me he ala he liilii loa kona ike ia olelo. Ma keia wa i komo loa aku ai ka kākou hiwa hiwa iloko o ka rumi i konoia mai iaia, ua pani ae la- o Ateaga i ka puka mahope ona, ame ke ki ai a ka paa pu ana hoi. "Eia au me he gini-pigi la iloko o ka umii!" wahi a ka kakou hiwahiwa iaia i ike aku ai a hoomaopopo pu hoi no keia hana a Ateaga. "I hoopaa aku la au i ka puka no kou hanohano elike me kau i hai mai ai ia'u he hana ma-lu kau e pili ana ia'u." *'Ua pono kela," wahi a ka kakou koa. Ma keia wa i noho iho ai o Ateaga maluna o kekahi wahi noho, a o ka kakou koa hoi maluna c noho no oia ano like. Ma keia wa aia na makahiaa o ka kakou makaikiu ke heluhelu la i ko Ateaga mau manao maluna o kona mau helehelena, a hoomaopopo iho la oia i ka nui o ko Ateaga hauoli, no ka mea, ua manao maoli no o Ateagfa aole he mau mea eha i koe iloko o ka poli o Vero Onega, a ua manao pu nohoi oia, ua hiki mai ika wa kupono loa nana e imi ai a maopopo iaia ke ano o keia kanaka ame kana hana o ka hiki ana aku imua ona. "E hai mai ia'u i o ka hiki ana mai nei," wahi a Ateaga me ka wehe pu ana hoi i ka ume o ke pakaukau e ku ana mamua o kona alo, a lawe mai la he elua mau pu panapana a waiho iho la maluna o ua pakaukau ala. u He mau mea aha kena?" wahi a ka kakou koa. "He mau kiai keia ma ko'u aoao, nolaila e hai mai heaha kau o onei." "I hele mai nei au e hai aku eia oe malalo o ka hoohuoiia." "Aole au i maopopo ia oe." u Ua makemake o Konela lani e hoike aku i kela ame keia o ka puali eia he poino mamua e hele mai nei, ?> 4< Ua hai aku nei au aole au i maopopo ia oe." a Aole a'u mau hoakaka e ae. Ua hiki mai au no ka hai wale ana aku no i kei;t ae la ia oe. M 4l Heaha auanei ko'u pilikiā?"

"Eia o Vero Onega kela Makaikiu kaulana mahope o kou mau kapuai." 4< Eia o Vero Onega mahope o'u?" "Ae." k< Heaha mai na kumn o kona hana ana pela?" "Ua manaoia o oe pu kekahi ma ka hana puhi waiona." 4< He hoopunipuni ino loa kela!" "Aole ou kuleana ma ia mea. Oka lawe mai no ka'u i ke kauoha." "He mau mea e ae anei icekahi au i lawe mai nei no ka hai ana mai ia'u?" "Ae." "Heaha ia mea?" "Ua hai mai nei o Konela lani ia'u eia oe ke hoohuoiia nei no kou komo pu ana ma kela hana pepehi i ke kaikamahine a ke kahunapule." Ma keia' manawa, a no keia" Tnau huaolelo a Ateaga e lohe nei mai ka malihini aku, ua keokeo ae la kona helehelena me he hau ala, a o kona mau onohi mak'a hoi me he popoahi la ka lalapa mai malalo o kona mau kuemaka, a ke nana aku i ua hapa paele ala, noho ka ena o ka ukiuki iluna, ame keia mau nanaina ua ku ino ae la oia iluna me ke kau pono ana hoi i kekahi o kana mau pu panapana ma ka umauma o ka kakou koa a pane mai la: "Owai oe?" 4< E akahele, a e noho iho ilalo, he elele lawe kauoha wale iho no au, a aole a ? u mea hou e ae e hai aku ai ia oe mawaho ae o keia-." Ma keia manawa ua noho hou iho la ua Ateaga nei ilalo, ame ka leo hanapilo, ua pane mai la oia: <4 E akahele no kau e olelo nei. Eia kou ola iloko o ko'u.poholima. A i hana hou mai oe, alaila, hoouna aku no au i kekahi o na iliili o ka'u pu no ka halawai ana me kou 1010 poo. "Alaila, he kanaka maikai ole maoli ka hoi oe. Nau nohoi i kauoha mai nei ia'u e waiho aku au 1 ka'u mau mea kaua ma kahi e, no kou manao eia au malalo o kekahi hana uhiuhi a poholalo." "Aole o'u manawa no kekahi hana palaueka." (A hui hou aku me Ka Lanakila) E nana ae e na makamaka i ko kakou Keiki makaukau ma ka lawelawe ana i na kino* o ka Kakou mau mea aloha i hala. No Hawaii oia ano kona -lahui. Nani ka loaa ana o keia momi makamae iloko ou e Hawaii. He puuwai olu a nahe. He ike ia kaua oiai na ao omamalu o Ke Kaumaha e haawe ana. E hea no.kaua f< Manuela E, SiK va" — U E —"